Wikipedia

Tour de France

wieloetapowy szosowy wyścig kolarski (Francja)

Tour de France (wym. [​tuʁ də fʁɑ̃s]) – znany też jako La Grande Boucle lub Le Tour – wieloetapowy, trzytygodniowy szosowy wyścig kolarski, organizowany cyklicznie na terenie Francji – a nierzadko również krajów ościennych – najczęściej w lipcu (czasami na przełomie czerwca i lipca). Należy do cyklu World Tour Międzynarodowej Unii Kolarskiej (Union Cycliste Internationale).

Tour de France
Szczegóły wyścigu
DyscyplinaKolarstwo szosowe
Data powstania1903
Liczba edycji110 (in 2023)
Częstotliwośćco roku (lipiec)
TypGrand Tour
PaństwoFRA Francja
OrganizatorzyA.S.O.
Société du Tour de France
L'Auto
Dyrektor wyściguChristian Prudhomme
Strona internetowaOficjalna strona
Kategorie2.PT (2005-2010)
2.UWT (2011-)
CyklUCI World Tour
Zwycięzcy
Ostatni zwycięzcaDEN Jonas Vingegaard
Najwięcej zwycięstwnie przyznano
(7 zwycięstw)
Aktualne wyścigi
Ostatnia edycja :
Tour de France 2023
Dokumentacja

Tour de France przeprowadzany jest corocznie od 1903 – z wyjątkiem dwóch przerw, mających miejsce w latach 1915–1918 (działania militarne I wojny światowej) i 1940–1946 (działania militarne II wojny światowej). Całkowita długość trasy wyścigu liczy obecnie ponad 3000 kilometrów, choć w przeszłości bardzo często przekraczała ona 4000 km, a między 1911 i 1931 – nawet 5000 km.

Tour de France z Giro d’Italia oraz Vueltą a España jest jednym z trzech najważniejszych wyścigów kolarskich świata. Jego ogromny prestiż wiąże się przede wszystkim z długą historią (najstarszy wśród wszystkich obecnie rozgrywanych wyścigów, z którego swój początek brały pozostałe toury), wielką tradycją (zawsze startowali w nim wszyscy najlepsi kolarze danego okresu), skalą trudności (niezwykle trudne technicznie etapy w Alpach i Pirenejach), a przede wszystkim niesłychaną siłą medialną (np. w 2005 jego przebieg relacjonowało 78 kanałów telewizyjnych w 180 państwach świata). Dlatego występ w nim stanowi marzenie każdego zawodnika uprawiającego tę dyscyplinę sportu, często ważniejszą niż igrzyska olimpijskie, czy mistrzostwa świata (przykład Lance Armstrong). Tour de France to także impreza z największą pulą nagród – w 2007 łączna ich wysokość wynosiła 3 200 000 euro (z czego 450 000 euro dla zwycięzcy).

Od 2022 Amaury Sport Organisation organizuje również kobiecy Tour de France Femmes[1].

Historia edytuj

Początki Tour de France edytuj

Pierwszy wyścig odbył się w 1903 z inicjatywy Henri Desgrange – założyciela gazety L’Auto (protoplasty obecnego dziennika sportowego L’Équipe). Został on stworzony, by konkurować z dwoma innymi: Paris-Brest et retour (sponsorowanego przez Le Petit Journal) oraz Bordeaux-Paris (sponsorowanego przez Le Vélo). Z inicjatywą jego organizacji wystąpił 20 listopada 1902 w paryskiej kawiarni „Café de Madrid” jeden z redaktorów – Géorges Lefèvre. Po raz pierwszy o chęci przeprowadzenia wyścigu oficjalnie napisano 19 stycznia 1903. Promocja Tour de France natychmiast okazała się sukcesem dla gazety. Jej nakład wzrósł z 25 000 w 1902 do 65 000 pod koniec 1903. W 1908 dziennik czytało ćwierć miliona ludzi, zaś w trakcie TdF'1923 L’Auto codziennie kupowało 500 000 czytelników. Rekord padł w 1933, gdy nakład gazety Desgrangego wyniósł 854 000 egzemplarzy.

Historyczny premierowy wyścig rozpoczął się 5 lipca 1903 w Montgeron (przedmieścia Paryża) przed kawiarnią „Reveil Matin”. Składał się z 6 etapów, łączących największe francuskie aglomeracje: Paryż, Lyon, Marsylię, Tuluzę, Bordeaux i Nantes. Zwyciężył faworyt – Francuz Maurice Garin, ze średnią prędkością ponad 25 km/h. Nagrodą za historyczne zwycięstwo było 3000 franków. Drugi Lucien Pothier stracił do Garina prawie 2 godziny i 50 minut.

Wyścig coraz prędzej się rozwijał. W 1905 postanowiono skrócić nieco etapy, wynoszące wcześniej ponad 400 km. Zamiast tego, wyścig został jednak wydłużony do jedenastu etapów, których liczbę sukcesywnie zwiększano również w kolejnych latach. W ostatniej edycji przedwojennej (w 1914), kolarze mieli do pokonania 15 etapów – w sumie 5414 km. Pierwszy TdF lat międzywojennych był jednocześnie najdłuższym w historii – zwycięzca wyścigu (Firmin Lambot) musiał pokonać aż 5560 km.

Dyrektorzy wyścigu edytuj

Doping edytuj

We wczesnych latach Tour de France kolarze jako dopingu używali między innymi alkoholu i eteru, aby znieczulić się na ciągły ból w trakcie długiej jazdy. W późniejszych latach doping w TdF przybierał coraz bardziej skomplikowane i trudniejsze do wykrycia formy. Do walki z dopingiem zaangażowało się nie tylko UCI i organizatorzy Touru, ale także lokalne władze, policja i sądy.

Dnia 13 lipca 1967 Brytyjczyk Tom Simpson zmarł w trakcie wspinaczki na Mont Ventoux wskutek zawału serca spowodowanego nadużyciem amfetaminy. Dodatkowo, wpływ na jego śmierć mógł mieć ówczesny zakaz pobierania na trasie więcej niż czterech bidonów, czyli ok. dwóch litrów wody. Słowa, które powiedział przed śmiercią są znane do dziś „wsadźcie mnie na rower”[2].

Tour de France 1998 był prawdopodobnie najbardziej skandalicznym w historii. Skandal wybuchł 8 lipca 1998, gdy francuska policja aresztowała Willy’ego Voeta, jednego z lekarzy drużyny Festina. Oskarżono go o posiadanie dużej liczby nielegalnych recept na narkotyki, erytropoetynę (EPO), hormon wzrostu, testosteron i amfetaminę[3].

Jego prawnikiem był Thibault de Montbrial, zaś za jego wspólnika uznano Richarda Virenqua. Ujawnił potem wiele powszechnych praktyk ze świata kolarstwa, które opisał w książce Massacre a la Chaîne[4]. Po procesie sądowym w 2000, stało się oczywiste, że kierownictwo teamu Festina celowo organizowało doping w swoich szeregach. Jedną z ważniejszych decyzji było zatrudnienie doktora Erica Rijkaerta, który miał nadzorować procesy dopingowe w ekipie. Powszechnie wówczas stwierdzono, że doping jest niestety dość popularny, ale rzadko wykrywalny wśród kolarzy.

Dwa tygodnie po aresztowaniu Willy’ego Voeta, 23 lipca 1998, francuska policja przeprowadziła niezapowiedziane kontrole w pokojach hotelowych i autobusach zespołów i kolarzy. Środki dopingujące znaleziono w samochodach holenderskiej ekipy TVM[5]. Następne wyścigi były zagrożone. Zaraz po tym jak wiadomość o akcji policji rozeszła się wśród zawodników w trakcie siedemnastego etapu rajdu, zorganizowali oni siedzący protest i odmówili kontynuowania rajdu. Po negocjacjach prowadzonych przez Jean-Marie Leblanc, dyrektora Tour de France, policja zgodziła się ograniczyć najcięższe praktyki, dzięki czemu zawodnicy zgodzili się kontynuować rajd. Wielu zawodników i drużyn zostało wykluczonych i jedynie 111 zawodników ukończyło etap, jadąc bez numerów startowych i w zupełnym spokoju.

W 2000 stało się jasne, że kierownictwo i lekarze drużyny Festina byli odpowiedzialni za doping wśród swoich zawodników. Richard Virenque, czołowy zawodnik Festiny w końcu przyznał się na procesie po tym, jak został wyśmiany za utrzymywanie, że jeśli był pod wpływem narkotyków, to nie był tego do końca świadomy („à l’insu de mon plein gré”)[6].

Tuż przed Tourem 2003 Hiszpan Jesus Manzano udzielił jednej z hiszpańskich gazet wywiadu, w którym powiedział, że kierownictwo jego drużyny, Kelme zmuszało go do zażywania niedozwolonych substancji w trakcie Vuelta a España 2002[7]. Wyjawił także techniczne szczegóły, w jaki sposób kolarze unikali wykrycia dopingu. Jego „nagrodą” był zakaz startu w Tourze 2004.

Dowodów na istnienie dopingu nie brakowało, jednak w 2004 pojawiły się nowe wiarygodniejsze metody jego wykrywania. W styczniu, Philippe Gaumont zawodnik z drużyny Cofidis powiedział prowadzącym dochodzenie oraz prasie, że sterydy, hormony wzrostu, EPO i amfetamina były epizodem w drużynie[8].

W tym samym roku mistrz świata w jeździe indywidualnej na czas, David Millar został zdyskwalifikowany, gdyż był podejrzanym w sprawie wykrytej przez francuską policję, dotyczącej znalezienia narkotyków i środków dopingujących w siedzibie Cofidisu. Millar przyznał się do stosowania dopingu[9]. Jego kara została skrócona za to, że pomógł w wykryciu sposobów, którymi kolarze unikają wykrywania dopingu.

Kontrowersje związane z dopingiem nie ominęły również siedmiokrotnego mistrza Lance’a Armstronga, jednak nigdy nie było przeciw niemu dowodów. Częściowo podejrzenia rzucił na Armstronga jego kolega z włoskiej drużyny, lekarz Michele Ferrari, który przyznał się do zapisywania dopingu atletom. Pojawiły się również zarzuty mówiące, że Armstrong nie jest w stanie tak jeździć bez dopingu.

Pod koniec sierpnia 2005, miesiąc po tym jak Lance Armstrong odniósł po raz siódmy zwycięstwo, francuska gazeta sportowa L’Equipe twierdziła, że ma niepodważalne dowody na stosowanie przez Armstronga dopingu (EPO) w 1999[10]. Twierdzenia opierały się na testach starych próbek moczu przeprowadzonych przez Francuskie Laboratorium Narodowe Wykrywające Doping (fr. LNDD) dla celów naukowych. Armstrong zaprzeczył jakoby stosował EPO a kierownictwo wyścigów nie pociągnęło go do odpowiedzialności z powodu braku pewności co do pochodzenia badanej próbki, braku jej duplikatu oraz stosowanych metod badawczych do tak starej próbki. W tym samym roku Armstrong poddany został testowi na obecność glikokortykosterydów[11], którego wynik był pozytywny. Armstrong tłumaczył to zewnętrznym stosowaniem maści zawierającej kortyzon na bolące „siodełko” i przedstawił receptę na tę maść. Zawartość wykrytej substancji znacznie przekraczała zawartość stosowaną w maściach.

W czerwcu 2012 Amerykańska Agencja Antydopingowa (USADA) oficjalnie oskarżyła Armstronga o stosowanie dopingu w latach 1996–2011. Ostatecznie 24 sierpnia 2012 roku został wykluczony z zawodów z mocą wsteczną od 1 sierpnia 1998 roku i dożywotnio zdyskwalifikowany za stosowanie niedozwolonych środków dopingujących, takich jak erytropoetyna, testosteron czy kortyzon oraz niedozwolonych zabiegów, takich jak transfuzje krwi. Decyzja ta została potwierdzona 22 października 2012 przez Międzynarodową Unię Kolarską, w konsekwencji został ponadto pozbawiony wszystkich zwycięstw w Tour de France[12]. Lance Armstrong przyznał się do stosowania dopingu w wywiadzie z Oprah Winfrey, odpowiedział twierdząco na pytania dotyczące stosowania EPO, kortyzonu, testosteronu, hormonu wzrostu oraz stosowania transfuzji krwi. Jednocześnie przyznał, że podczas wszystkich siedmiu wygranych Tour de France stosował doping

Najbardziej niepokojącym środkiem dopingującym ostatnich lat jest erytropoetyna (EPO), hormon stymulujący w organizmie produkcję czerwonych krwinek. Jest ona łatwo podawalna i praktycznie niewykrywalna po zaledwie kilku dniach choć jej efekty pozostają przez kilka tygodni. EPO jest prawdopodobnie najpopularniejsza i najbardziej uniwersalna wśród zawodników Tour de France a władze zawodów wielokrotnie były krytykowane za brak bardziej zdecydowanych działań. Naukowcy odkryli, że obecnie stosowane metody wykrywania dopingu mogą powodować zafałszowanie wyników.

Obserwatorzy zauważyli, że średnia prędkość z jaką pokonywany jest Tour de France nadal wzrasta, podczas gdy unowocześnienia i ulepszenia w treningu i rowerach mają marginalne znaczenia. Twierdzą, że prędkość rośnie przede wszystkim dzięki dopingowi, który nie jest możliwy do wykrycia obecnie stosowanymi testami antydopingowymi[potrzebny przypis].

Zmarli edytuj

Podium edytuj

Lp. Rok Km Zwycięzca 2. miejsce 3. miejsce Raport
110 2023 3405,6   Jonas Vingegaard   Tadej Pogačar   Adam Yates TdF 2023
109 2022 3349,8   Jonas Vingegaard   Tadej Pogačar   Geraint Thomas TdF 2022
108 2021 3414,4   Tadej Pogačar   Jonas Vingegaard   Richard Carapaz TdF 2021
107 2020 3484,2   Tadej Pogačar   Primož Roglič   Richie Porte TdF 2020
106 2019 3365   Egan Bernal   Geraint Thomas   Steven Kruijswijk TdF 2019
105 2018 3351   Geraint Thomas   Tom Dumoulin   Chris Froome TdF 2018
104 2017 3540   Chris Froome   Rigoberto Urán   Romain Bardet TdF 2017
103 2016 3535   Chris Froome   Romain Bardet   Nairo Quintana TdF 2016
102 2015 3358   Chris Froome   Nairo Quintana   Alejandro Valverde TdF 2015
101 2014 3664   Vincenzo Nibali   Jean-Christophe Péraud   Thibaut Pinot TdF 2014
100 2013 3360   Chris Froome   Nairo Quintana   Joaquim Rodríguez TdF 2013
99 2012 3497   Bradley Wiggins   Chris Froome   Vincenzo Nibali TdF 2012
98 2011 3430   Cadel Evans   Andy Schleck   Fränk Schleck TdF 2011
97 2010 3642   Andy Schleck   Samuel Sánchez   Jurgen Van Den Broeck TdF 2010
96 2009 3459   Alberto Contador   Andy Schleck   Lance Armstrong TdF 2009
95 2008 3556   Carlos Sastre   Cadel Evans   Dienis Mieńszow TdF 2008
94 2007 3570   Alberto Contador   Cadel Evans   Levi Leipheimer TdF 2007
93 2006 3656   Oscar Pereiro   Andreas Klöden   Carlos Sastre TdF 2006
92 2005 3607   Lance Armstrong   Ivan Basso   Jan Ullrich TdF 2005
91 2004 3391   Lance Armstrong   Andreas Klöden   Ivan Basso TdF 2004
90 2003 3350   Lance Armstrong   Jan Ullrich   Aleksandr Winokurow TdF 2003
89 2002 3276   Lance Armstrong   Joseba Beloki   Raimondas Rumšas TdF 2002
88 2001 3453   Lance Armstrong   Jan Ullrich   Joseba Beloki TdF 2001
87 2000 3662   Lance Armstrong   Jan Ullrich   Joseba Beloki TdF 2000
86 1999 3870   Lance Armstrong   Alex Zülle   Fernando Escartín TdF 1999
85 1998 3850   Marco Pantani   Jan Ullrich   Bobby Julich TdF 1998
84 1997 3950   Jan Ullrich   Richard Virenque   Marco Pantani TdF 1997
83 1996 3907   Bjarne Riis[13]   Jan Ullrich   Richard Virenque TdF 1996
82 1995 3653   Miguel Indurain   Alex Zülle   Bjarne Riis TdF 1995
81 1994 3978   Miguel Indurain   Pēteris Ugrjumovs   Marco Pantani TdF 1994
80 1993 3714   Miguel Indurain   Tony Rominger   Zenon Jaskuła TdF 1993
79 1992 3983   Miguel Indurain   Claudio Chiappucci   Gianni Bugno TdF 1992
78 1991 3914   Miguel Indurain   Gianni Bugno   Claudio Chiappucci TdF 1991
77 1990 3504   Greg LeMond   Claudio Chiappucci   Erik Breukink TdF 1990
76 1989 3285   Greg LeMond   Laurent Fignon   Pedro Delgado TdF 1989
75 1988 3286   Pedro Delgado   Steven Rooks   Fabio Parra TdF 1988
74 1987 4231   Stephen Roche   Pedro Delgado   Jean-François Bernard TdF 1987
73 1986 4094   Greg LeMond   Bernard Hinault   Urs Zimmermann TdF 1986
72 1985 4109   Bernard Hinault   Greg LeMond   Stephen Roche TdF 1985
71 1984 4021   Laurent Fignon   Bernard Hinault   Greg LeMond TdF 1984
70 1983 3809   Laurent Fignon   Ángel Arroyo   Peter Winnen TdF 1983
69 1982 3507   Bernard Hinault   Joop Zoetemelk   Johan van der Velde TdF 1982
68 1981 3753   Bernard Hinault   Lucien Van Impe   Robert Alban TdF 1981
67 1980 3842   Joop Zoetemelk   Hennie Kuiper   Raymond Martin TdF 1980
66 1979 3765   Bernard Hinault   Joop Zoetemelk   Joaquim Agostinho TdF 1979
65 1978 3908   Bernard Hinault   Joop Zoetemelk   Joaquim Agostinho TdF 1978
64 1977 4096   Bernard Thévenet   Hennie Kuiper   Lucien Van Impe TdF 1977
63 1976 4017   Lucien Van Impe   Joop Zoetemelk   Raymond Poulidor TdF 1976
62 1975 4000   Bernard Thévenet   Eddy Merckx   Lucien Van Impe TdF 1975
61 1974 4098   Eddy Merckx   Raymond Poulidor   Vicente López Carril TdF 1974
60 1973 4090   Luis Ocaña   Bernard Thévenet   José Manuel Fuente TdF 1973
59 1972 3846   Eddy Merckx   Felice Gimondi   Raymond Poulidor TdF 1972
58 1971 3608   Eddy Merckx   Joop Zoetemelk   Lucien Van Impe TdF 1971
57 1970 4254   Eddy Merckx   Joop Zoetemelk   Gösta Pettersson TdF 1970
56 1969 4117   Eddy Merckx   Roger Pingeon   Raymond Poulidor TdF 1969
55 1968 4492   Jan Janssen   Herman Van Springel   Ferdinand Bracke TdF 1968
54 1967 4758   Roger Pingeon   Julio Jiménez   Franco Balmamion TdF 1967
53 1966 4322   Lucien Aimar   Jan Janssen   Raymond Poulidor TdF 1966
52 1965 4177   Felice Gimondi   Raymond Poulidor   Gianni Motta TdF 1965
51 1964 4504   Jacques Anquetil   Raymond Poulidor   Federico Bahamontes TdF 1964
50 1963 4137   Jacques Anquetil   Federico Bahamontes   José Pérez Francés TdF 1963
49 1962 4274   Jacques Anquetil   Jef Planckaert   Raymond Poulidor TdF 1962
48 1961 4397   Jacques Anquetil   Guido Carlesi   Charly Gaul TdF 1961
47 1960 4173   Gastone Nencini   Graziano Battistini   Jan Adriaensens TdF 1960
46 1959 4391   Federico Bahamontes   Henry Anglade   Jacques Anquetil TdF 1959
45 1958 4319   Charly Gaul   Vito Favero   Raphaël Geminiani TdF 1958
44 1957 4665   Jacques Anquetil   Marcel Janssens   Adolf Christian TdF 1957
43 1956 4498   Roger Walkowiak   Gilbert Bauvin   Jan Adriaensens TdF 1956
42 1955 4495   Louison Bobet   Jean Brankart   Charly Gaul TdF 1955
41 1954 4656   Louison Bobet   Ferdi Kübler   Fritz Schär TdF 1954
40 1953 4476   Louison Bobet   Jean Malléjac   Giancarlo Astrua TdF 1953
39 1952 4898   Fausto Coppi   Stan Ockers   Bernardo Ruiz TdF 1952
38 1951 4690   Hugo Koblet   Raphaël Géminiani   Lucien Lazaridès TdF 1951
37 1950 4773   Ferdi Kübler   Stan Ockers   Louison Bobet TdF 1950
36 1949 4808   Fausto Coppi   Gino Bartali   Jacques Marinelli TdF 1949
35 1948 4922   Gino Bartali   Briek Schotte   Guy Lapebie TdF 1948
34 1947 4640   Jean Robic   Édouard Fachleitner   Pierre Brambilla TdF 1947
Nie rozgrywano z powodu II wojny światowej
33 1939 4224   Sylvère Maes   René Vietto   Lucien Vlaemynck TdF 1939
32 1938 4687   Gino Bartali   Félicien Vervaecke   Victor Cosson TdF 1938
31 1937 4415   Roger Lapébie   Mario Vicini   Léo Amberg TdF 1937
30 1936 4418   Sylvère Maes   Antonin Magne   Félicien Vervaecke TdF 1936
29 1935 4338   Romain Maes   Ambrogio Morelli   Félicien Vervaecke TdF 1935
28 1934 4470   Antonin Magne   Giuseppe Martano   Roger Lapébie TdF 1934
27 1933 4395   Georges Speicher   Learco Guerra   Giuseppe Martano TdF 1933
26 1932 4479   André Leducq   Kurt Stöpel   Francesco Camusso TdF 1932
25 1931 5091   Antonin Magne   Jef Demuysere   Antonio Pesenti TdF 1931
24 1930 4822   André Leducq   Learco Guerra   Antonin Magne TdF 1930
23 1929 5257   Maurice Dewaele   Giuseppe Pancera   Jef Demuysere TdF 1929
22 1928 5476   Nicolas Frantz   André Leducq   Maurice Dewaele TdF 1928
21 1927 5340   Nicolas Frantz   Maurice Dewaele   Lucien Vervaecke TdF 1927
20 1926 5745   Lucien Buysse   Nicolas Frantz   Bartolomeo Aimo TdF 1926
19 1925 5440   Ottavio Bottecchia   Lucien Buysse   Bartolomeo Aimo TdF 1925
18 1924 5425   Ottavio Bottecchia   Nicolas Frantz   Lucien Buysse TdF 1924
17 1923 5386   Henri Pélissier   Ottavio Bottecchia   Romain Bellenger TdF 1923
16 1922 5375   Firmin Lambot   Jean Alavoine   Félix Seller TdF 1922
15 1921 5485   Léon Scieur   Hector Heusghem   Honoré Barthélémy TdF 1921
14 1920 5503   Philippe Thys   Hector Heusghem   Firmin Lambot TdF 1920
13 1919 5560   Firmin Lambot   Jean Alavoine   Eugène Christophe TdF 1919
Nie rozgrywano z powodu I wojny światowej
12 1914 5380   Philippe Thys   Henri Pélissier   Jean Alavoine TdF 1914
11 1913 5287   Philippe Thys   Gustave Garrigou   Marcel Buysse TdF 1913
10 1912 5289   Odile Defraye   Eugène Christophe   Gustave Garrigou TdF 1912
09 1911 5343   Gustave Garrigou   Paul Duboc   Émile Georget TdF 1911
08 1910 4734   Octave Lapize   François Faber   Gustave Garrigou TdF 1910
07 1909 4497   François Faber   Gustave Garrigou   Jean Alavoine TdF 1909
06 1908 4488   Lucien Petit-Breton   François Faber   Georges Passerieu TdF 1908
05 1907 4488   Lucien Petit-Breton   Gustave Garrigou   Émile Georget TdF 1907
04 1906 4545   René Pottier   Georges Passerieu   Louis Trousselier TdF 1906
03 1905 2994   Louis Trousselier   Hyppolite Aucouturier   Jean-Baptiste Dortignacq TdF 1905
02 1904 2428   Henri Cornet   Jean-Baptiste Dortignacq   Alois Catteau TdF 1904
01 1903 2428   Maurice Garin   Lucien Pothier   Fernand Augereau TdF 1903

Koszulki edytuj

Podczas wyścigu prowadzone są różne klasyfikacje zawodników, najlepszy kolarz w danej kategorii otrzymuje koszulkę jej lidera, w której kontynuuje wyścig na następnym etapie. Jeśli kolarz jest posiadaczem więcej niż jednej koszulki, na kolejnym etapie jedzie tylko w jednej z nich, w pozostałych kategoriach koszulkę zakładają kolejni kolarze w klasyfikacji tej koszulki.

Koszulki do zdobycia podczas Tour de France:

 
Le maillot jaune

Żółta koszulka (Le maillot jaune), zakładana przez lidera klasyfikacji generalnej, jest najcenniejsza. Jest przyznawana w oparciu o zsumowane czasy zawodnika ze wszystkich etapów. Zawodnik z najkrótszym czasem jest liderem. Desgrange utworzył ją w 1919, gdyż chciał, aby lider wyróżniał się w peletonie. Wybrano żółty kolor koszulki, gdyż strony jego gazety L’Auto były właśnie żółte. Do klasyfikacji są także przyznawane tzw. bonusowe sekundy, odejmowane od czasu trzech najlepszych zawodników na metach etapów bądź na premiach lotnych na trasie etapów. W 2005 za podium etapów odejmowano kolejno: 20, 12 i 8 sekund, zaś za trzy czołowe miejsca na premiach lotnych: 6, 4 i 2 sekundy. Od TdF w roku 2008 bonifikaty zostały zlikwidowane.

Zielona koszulka (Le maillot vert) to koszulka sprinterów. Jedzie w niej lider klasyfikacji punktowej. Na końcu każdego etapu przyznawane są punkty za dojechanie na metę na czołowych pozycjach. W zależności od etapu, ich zwycięzcy otrzymują różną liczbę punktów. I tak na przykład – zwycięzca etapu płaskiego – 35 punktów, pagórkowatego – 25 punktów, górskiego – 20 punktów, a jazdy na czas – 15 punktów. Punkty są przyznawane także za lotne premie. Pierwszym zwycięzcą klasyfikacji punktowej był, w 1953 roku, Szwajcar, Fritz Schaer. Najczęściej zaś z zielonym trykotem do domu wracał Słowak, Peter Sagan – siedem zwycięstw (2012-2016 oraz 2018-2019)

Biała koszulka w czerwone grochy (Le maillot à pois rouges lub Polka dot jersey), przysługuje najlepszemu kolarzowi w klasyfikacji górskiej (tzw. góral). Podczas etapów górskich na trasie znajdują się premie górskie, skategoryzowane od kategorii czwartej (najłatwiejsze) do pierwszej (trudne podjazdy), oraz premie oznaczone jako poza kategorią, z najtrudniejszymi podjazdami wyścigu (tzw. hors category – HC). Dla porównania – zwycięzca premii górskiej czwartej kategorii otrzymuje 1 punkt, zaś zwycięzca premii poza kategorią – 25 punktów. Obecnie premia górska znajdująca się na mecie jest punktowana podwójnie.

Klasyfikacja została dodana do wyścigu w 1933. Sama koszulka jest noszona przez kolarzy od 1975 roku. Rekordzistą zwycięstw w niej jest Francuz Richard Virenque, który wygrywał siedmiokrotnie (1994 – 1997, 1999, 2003 – 2004). Po sześć zwycięstw mają na swoim koncie Hiszpan Federico Bahamontes i Belg Lucien Van Impe.

Biała koszulka (Le maillot blanc) jest własnością najlepszego młodzieżowca (kolarza do lat 25), na podstawie czasów z klasyfikacji generalnej. Wprowadzono ją w 1978. Najwięcej razy (3 z rzędu) zdobywał ją Jan Ullrich.

Istnieją także dwie mniej prestiżowe klasyfikacje, bez własnych koszulek. Pierwsza z nich to klasyfikacja aktywnych. Po każdym etapie komisja sędziowska wybiera kolarza, który na jego trasie był najaktywniejszy. W nagrodę kolarz na następny etap wyrusza z czerwonym numerem startowym. W historii prowadzono także klasyfikację generalną na najaktywniejszego, lecz od 2004 roku najaktywniejszy kolarz całego Touru nie jest wyłaniany. Druga z klasyfikacji to klasyfikacja drużynowa, ustalana na podstawie sumy czasów trzech najlepszych zawodników z każdego zespołu.

Na koniec każdego etapu liderzy danej kategorii są oficjalnie dekorowani poszczególnymi koszulkami, wraz ze zwycięzcą etapu oraz najwaleczniejszym kolarzem etapu.

Zwycięzcy klasyfikacji pobocznych edytuj

lp. rok klasyfikacja punktowa klasyfikacja górska klasyfikacja młodzieżowa klasyfikacja drużynowa
109 2022 Wout Van Aert   Belgia Jonas Vingegaard   Dania Tadej Pogačar   Słowenia Ineos Grenadiers   Wielka Brytania
108 2021 Mark Cavendish   Wielka Brytania Tadej Pogačar   Słowenia Tadej Pogačar   Słowenia Bahrain Victorious   Bahrajn
107 2020 Sam Bennett   Irlandia Tadej Pogačar   Słowenia Tadej Pogačar   Słowenia Movistar Team   Hiszpania
106 2019 Peter Sagan   Słowacja Romain Bardet   Francja Egan Bernal   Kolumbia Movistar Team   Hiszpania
105 2018 Peter Sagan   Słowacja Julian Alaphilippe   Francja Pierre Latour   Francja Movistar Team   Hiszpania
104 2017 Michael Matthews   Australia Warren Barguil   Francja Simon Yates   Wielka Brytania Team Sky   Wielka Brytania
103 2016 Peter Sagan   Słowacja Rafał Majka   Polska Adam Yates   Wielka Brytania Movistar Team   Hiszpania
102 2015 Peter Sagan   Słowacja Chris Froome   Wielka Brytania Nairo Quintana   Kolumbia Movistar Team   Hiszpania
101 2014 Peter Sagan   Słowacja Rafał Majka   Polska Thibaut Pinot   Francja Ag2r-La Mondiale   Francja
100 2013 Peter Sagan   Słowacja Nairo Quintana   Kolumbia Nairo Quintana   Kolumbia Saxo Bank   Dania
99 2012 Peter Sagan   Słowacja Thomas Voeckler   Francja Tejay van Garderen   Stany Zjednoczone RadioShack-Nissan-Trek   Luksemburg
98 2011 Mark Cavendish   Wielka Brytania Samuel Sánchez   Hiszpania Pierre Rolland   Francja Garmin-Cervélo   Stany Zjednoczone
97 2010 Alessandro Petacchi   Włochy Anthony Charteau   Francja Andy Schleck   Luksemburg Team RadioShack   Stany Zjednoczone
96 2009 Thor Hushovd   Norwegia Franco Pellizotti   Włochy Andy Schleck   Luksemburg Astana   Kazachstan
95 2008 Óscar Freire   Hiszpania Bernhard Kohl   Austria Andy Schleck   Luksemburg Team CSC Saxo Bank   Dania
94 2007 Tom Boonen   Belgia Mauricio Soler   Kolumbia Alberto Contador   Hiszpania Discovery Channel   Stany Zjednoczone
93 2006 Robbie McEwen   Australia Michael Rasmussen   Dania Damiano Cunego   Włochy T-Mobile Team   Niemcy
92 2005 Thor Hushovd   Norwegia Michael Rasmussen   Dania Jarosław Popowycz   Ukraina Discovery Channel   Stany Zjednoczone
91 2004 Robbie McEwen   Australia Richard Virenque   Francja Władimir Karpiec   Rosja T-Mobile Team   Niemcy
90 2003 Baden Cooke   Australia Richard Virenque   Francja Dienis Mieńszow   Rosja Team CSC   Dania
89 2002 Robbie McEwen   Australia Laurent Jalabert   Francja Ivan Basso   Włochy ONCE – Eroski   Hiszpania
88 2001 Erik Zabel   Niemcy Laurent Jalabert   Francja Óscar Sevilla   Hiszpania Kelme   Hiszpania
87 2000 Erik Zabel   Niemcy Santiago Botero   Kolumbia Francisco Mancebo   Hiszpania Kelme   Hiszpania
86 1999 Erik Zabel   Niemcy Richard Virenque   Francja Benoit Salmon   Francja Banesto   Hiszpania
85 1998 Erik Zabel   Niemcy Christophe Rinero   Francja Jan Ullrich   Niemcy Cofidis   Francja
84 1997 Erik Zabel   Niemcy Richard Virenque   Francja Jan Ullrich   Niemcy Telekom   Niemcy
83 1996 Erik Zabel[14]   Niemcy Richard Virenque   Francja Jan Ullrich   Niemcy Festina   Hiszpania
82 1995 Laurent Jalabert   Francja Richard Virenque   Francja Marco Pantani   Włochy ONCE   Hiszpania
81 1994 Dżamolidin Abdużaparow   Uzbekistan Richard Virenque   Francja Marco Pantani   Włochy Festina   Hiszpania
80 1993 Dżamolidin Abdużaparow   Uzbekistan Tony Rominger   Szwajcaria Antonio Martin   Hiszpania Carrera   Włochy
79 1992 Laurent Jalabert   Francja Claudio Chiappucci   Włochy Eddy Bouwmans   Holandia Carrera   Włochy
78 1991 Dżamolidin Abdużaparow   Uzbekistan Claudio Chiappucci   Włochy Alvaro Mejia   Kolumbia Banesto   Hiszpania
77 1990 Olaf Ludwig   Niemcy Thierry Claveryolat   Francja Gilles Delion   Francja Z   Francja
76 1989 Sean Kelly   Irlandia Gert-Jan Theunisse   Holandia Fabrice Philipot   Francja PDM   Holandia
75 1988 Eddy Planckaert   Belgia Steven Rooks   Holandia Erik Breukink   Holandia PDM   Holandia
74 1987 Jean-Paul Van Poppel   Holandia Luis Herrera   Kolumbia Raúl Alcalá   Meksyk Systeme U   Francja
73 1986 Eric Vanderaerden   Belgia Bernard Hinault   Francja Andrew Hampsten   Stany Zjednoczone La Vie Claire   Francja
72 1985 Sean Kelly   Irlandia Luis Herrera   Kolumbia Fabio Parra   Kolumbia La Vie Claire   Francja
71 1984 Frank Hoste   Belgia Robert Millar   Wielka Brytania Greg LeMond   Stany Zjednoczone Renault   Francja
70 1983 Sean Kelly   Irlandia Lucien Van Impe   Belgia Laurent Fignon   Francja TI – Raleigh   Holandia
69 1982 Sean Kelly   Irlandia Bernard Vallet   Francja Phil Anderson   Australia Coop-Mercier   Francja
68 1981 Freddy Maertens   Belgia Lucien Van Impe   Belgia Peter Winnen   Holandia Peugeot   Francja
67 1980 Rudy Pevenage   Belgia Raymond Martin   Francja Johan Van de Velde   Holandia Miko-Mercier   Francja
66 1979 Bernard Hinault   Francja Giovanni Battaglin   Włochy Jean-René Bernaudeau   Francja Renault   Francja
65 1978 Freddy Maertens   Belgia Mariano Martinez   Francja Henk Lubberding   Holandia Miko-Mercier   Francja
64 1977 Jacques Esclassan   Francja Lucien Van Impe   Belgia Dietrich Thurau   RFN TI – Raleigh   Holandia
63 1976 Freddy Maertens   Belgia Giancarlo Bellini   Włochy Enrique Martinez-Heredia   Hiszpania KAS   Hiszpania
62 1975 Rik Van Linden   Belgia Lucien Van Impe   Belgia Francesco Moser   Włochy GAN-Mercier   Francja
61 1974 Patrick Sercu   Belgia Domingo Perurena   Hiszpania KAS   Hiszpania
60 1973 Herman Van Springel   Belgia Pedro Torres   Hiszpania BIC   Francja
59 1972 Eddy Merckx   Belgia Lucien Van Impe   Belgia GAN-Mercier   Francja
58 1971 Eddy Merckx   Belgia Lucien Van Impe   Belgia BIC   Francja
57 1970 Walter Godefroot   Belgia Eddy Merckx   Belgia Salvarani   Włochy
56 1969 Eddy Merckx   Belgia Eddy Merckx   Belgia Faema   Belgia
55 1968 Franco Bitossi   Włochy Aurelio Gonzalez   Hiszpania   Hiszpania
54 1967 Jan Janssen   Holandia Julio Jiménez   Hiszpania   Francja
53 1966 Willy Planckaert   Belgia Julio Jiménez   Hiszpania KAS  Hiszpania
52 1965 Jan Janssen   Holandia Julio Jiménez   Hiszpania KAS   Hiszpania
51 1964 Jan Janssen   Holandia Federico Bahamontes   Hiszpania Pelforth-Sauvage   Holandia
50 1963 Rik Van Looy   Belgia Federico Bahamontes   Hiszpania Saint Raphael-Geminiani   Francja
49 1962 Rudi Altig   RFN Federico Bahamontes   Hiszpania Heylett – Saint Raphael   Francja
48 1961 André Darrigade   Francja Imerio Massignan   Włochy   Francja
47 1960 Jean Graczyk   Francja Imerio Massignan   Włochy   Francja
46 1959 André Darrigade   Francja Federico Bahamontes   Hiszpania   Belgia
45 1958 Jean Graczyk   Francja Federico Bahamontes   Hiszpania   Belgia
44 1957 Jean Forestier   Francja Gastone Nencini   Włochy   Francja
43 1956 Stan Ockers   Belgia Charly Gaul   Luksemburg   Belgia
42 1955 Stan Ockers   Belgia Charly Gaul   Luksemburg   Francja
41 1954 Ferdi Kübler   Szwajcaria Federico Bahamontes   Hiszpania   Szwajcaria
40 1953 Fritz Schaer   Szwajcaria Jesús Loroño   Hiszpania   Holandia
39 1952 Fausto Coppi   Włochy   Włochy
38 1951 Raphäel Geminiani   Francja   Francja
37 1950 Louison Bobet   Francja   Belgia
36 1949 Fausto Coppi   Włochy   Włochy
35 1948 Gino Bartali   Włochy   Belgia
34 1947 Pierre Brambilla   Włochy   Włochy
** *** ***** ***
33 1939 Sylvére Maes   Francja   Belgia
32 1938 Gino Bartali   Włochy   Belgia
31 1937 Félicien Vervaecke   Belgia   Francja
30 1936 Julián Berrendero   Hiszpania   Belgia
29 1935 Félicien Vervaecke   Włochy   Belgia
28 1934 René Vietto   Francja   Belgia
27 1933 Vicente Trueba   Hiszpania   Francja
26 1932   Włochy
25 1931   Belgia
24 1930   Francja

Gratyfikacje edytuj

  • 450 000 €: zwycięzca wyścigu (żółta koszulka)
  • 25 000 €: zwycięzca klasyfikacji sprinterskiej (zielona koszulka) i klasyfikacji górskiej (koszulka w grochy)
  • 20 000 €: zwycięzca klasyfikacji młodzieżowej (biała koszulka)
  • 50 000 €: zwycięstwo w klasyfikacji drużynowej
  • 8 000 €: zwycięstwo etapowe
  • 10 000 €: zwycięstwo w czasówce drużynowej
  • 800 €: zwycięstwo na premii sprinterskiej
  • 350 €: dzień jazdy w żółtej koszulce
  • 300 €: dzień jazdy w koszulkach: zielonej, białej i białej w czerwone grochy

Etapy edytuj

Płaskie edytuj

Najsłynniejszym płaskim etapem Tour de France jest etap z metą na Polach Elizejskich (Champs-Élysées) w Paryżu. Od 1975 kończy on trzytygodniową rywalizację, jest on według przepisów normalnym etapem, liczy mniej więcej 170 km. Ostatnie 20 km takiego etapu składa się z okrążeń na bruku Pól Elizejskich (jednak znacznie łatwiejszego niż bruk z Paryż-Roubaix). Najczęściej bywa on etapem przyjaźni, przeznaczonym dla sprinterów, gdyż czołówka klasyfikacji generalnej jest już ustalona. Bywały jednak wyjątki od tej zasady. W 1987 przed etapem na Polach Elizejskich liderem był Stephen Roche z 40-sekundową przewagą nad Pedro Delgado. Delgado zaatakował na trasie ostatniego etapu, licząc na odzyskanie zwycięstwa ostatniego dnia (ostatecznie jednak, peleton dogonił go i Roche wygrał Tour).

W 1989 etap do Paryża był 24-kilometrową czasówką. Dzięki świetnej postawie i zwycięstwu na niej, Greg LeMond został zwycięzcą całego Tour de France z przewagą zaledwie 8 sekund nad poprzednim liderem – Laurentem Fignonem.

Także etapy pierwszego tygodnia są najczęściej płaskie.

 
Wyścig na Champs-Élysées w Paryżu

Górskie edytuj

Pierwszym podjazdem w historii Tour de France był w 1903 r. podjazd pod Col de la République w Masywie Centralnym, lecz pierwszym szczytem ponad 1000 m był w 1905 r. Ballon d’Alsace (Balon Alzacki) w Wogezach. Od tego czasu na Ballon d’Alsace wspinano się 24-krotnie (ostatni raz 10 lipca 2005, w stulecie pierwszej wspinaczki na szczyt), z czego czterokrotnie umieszczano tam metę etapów. Pierwszym Tourem, w którym umieszczono mety etapów na szczytach przełęczy/gór była edycja z 1952 r. Mety były na L’Alpe d’Huez, Sestrières i Puy-de-Dôme, wszystkie trzy wygrał Fausto Coppi.

Inne najsłynniejsze podjazdy Tour de France to:

Za granicą edytuj

Wiele etapów rozgrywanych jest za granicą (w Niemczech, Beneluksie, Szwajcarii, Hiszpanii, Andorze, Wielkiej Brytanii, Monako, Irlandii, Danii i we Włoszech). W planach jest także rozpoczęcie Touru od etapu w Nowym Jorku lub jednej z francuskich kolonii zamorskich. Na razie jednak organizatorzy odkładają te plany z powodów logistycznych.

Miejsca startów wyścigu poza Francją:

rok miasto kraj
1954 Amsterdam Holandia
1958 Bruksela Belgia
1965 Kolonia Niemcy
1973 Scheveningen Holandia
1975 Charleroi Belgia
1978 Lejda Holandia
1980 Frankfurt Niemcy
1982 Bazylea Szwajcaria
1987 Berlin Niemcy
1989 Luksemburg Luksemburg
1992 San Sebastián Hiszpania
1996 ’s-Hertogenbosch Holandia
1998 Dublin Irlandia
2002 Luksemburg Luksemburg
2004 Liège Belgia
2006 Esch-sur-Alzette Luksemburg
2006 Huy Belgia
2007 Londyn Wielka Brytania
2009 Monako Monako
2010 Rotterdam Holandia
2012 Liège Belgia
2014 Leeds Wielka Brytania
2015 Utrecht Holandia
2017 Düsseldorf Niemcy
2019 Bruksela Belgia
2022 Kopenhaga Dania

Najczęściej zagraniczne etapy kończono w:

Terminologia edytuj

 
Flamme rouge

Większość terminów używanych w Tour de France jest także używana w innych wyścigach kolarskich. Istnieje jednak kilka wyrażeń specyficznych dla Touru.

  • course – cała kolumna wyścigu od tête de la course (grupa prowadząca) do arriere de la course (grupa zamykająca stawkę)
  • hors catégorie – góra „ponad kategorią”, niesamowicie trudna do pokonania
  • flamme rouge – trójkątna, czerwona chorągiewka wisząca w centrum łuku reklamowego na kilometr przed metą – w slangu kolarskim oznacza po prostu kilometr do mety
  • lanterne rouge – czerwona latarnia – określenie dla ostatniego kolarza w klasyfikacji generalnej
  • tifosi – włoscy fani
  • voiture balai – samochód sędziowski, który jedzie na końcu wyścigu i zbiera z trasy kolarzy, którzy nie są w stanie jechać dalej, bądź mają zbyt dużą stratę do peletonu. W Polsce odpowiednikiem jest tzw. trupiara.

Przeciętny uczestnik edytuj

Każdy zawodnik startujący w Tour de France musi mieć świetne warunki i być doskonale przygotowanym. Najlepiej pokazuje to analiza zawodników z Tour de France 2005:

Rekordy edytuj

Zwycięstwa

Drugie miejsca

Dni w koszulce lidera

Najlepszy góral

Najlepszy sprinter

Zwycięstwa etapowe

Zwycięstwa etapowe w jednym Tourze

Zwycięstwa etapowe – kraje

Najwięcej startów

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ THE TOUR DE FRANCE LAUNCHES THE TOUR DE FRANCE FEMMES AVEC ZWIFT. letour.fr, 2021-06-17. [dostęp 2022-07-31]. (fr.).
  2. ↑ Remembering a sensation. BBC, 4 października 2004. [dostęp 2009-07-11]. (ang.).
  3. ↑ Michel Henry: Willy Voet, 53 ans, soigneur chez Festina. Ses aveux sur le dopage généralisé ont fait dérailler le monde de la petite reine. Ex-magicien dose. La Liberation, 2 grudnia 1998. [dostęp 2009-07-11]. (fr.).
  4. ↑ Chain reaction that roused cycling from drugs stupor. The Guardian, 26 marca 2001. [dostęp 2009-07-11]. (ang.).
  5. ↑ Chronology of 1998 Tour de France drug scandal. CNN Sport Illustrated, 22 września 1998. [dostęp 2009-07-11]. (ang.).
  6. ↑ Richard Virenque divorce...de son plein gré. [dostęp 2009-07-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (17 lipca 2009)]. (fr.).
  7. ↑ Jeff Jones: Bad blood between Manzano and Kelme. [dostęp 2009-07-11]. (ang.).
  8. ↑ Alasdair Fotheringham: Cycling: Gaumont admits using and distributing EPO. The Independent, 27 stycznia 2004. [dostęp 2009-07-11]. (ang.).
  9. ↑ Cyclisme – Dopage – Millar dans la tourmente. L’Equipe, 25 czerwca 2004. [dostęp 2013-05-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-29)]. (fr.).
  10. ↑ Lance Armstrong: soupçons de dopage et faits. 3 lipca 2009. [dostęp 2009-07-11]. (fr.).
  11. ↑ Did Lance cheat?. [dostęp 2009-07-11]. (ang.).
  12. ↑ UCI: Decision of the UCI regarding the case United States Anti-Doping Agency (USADA) versus Lance Armstrong (ang.)., 23 października 2012.
  13. ↑ W dn. 7 czerwca 2007 został skreślony z listy zwycięzców wyścigu po tym, jak przyznał się do stosowania dopingu podczas Touru – Riis out of the Tour record books, cyclingnews.com, 7 czerwca 2007. W czerwcu 2008 roku został ponownie wpisany na listę zwycięców Tour de France z dopiskiem, że w celu wygrania wyścigu stosował doping.
  14. ↑ Koszulka została mu odebrana po tym, jak w maju 2007 przyznał się do stosowania w tym czasie EPO – Tour to strip Zabel of 1996 green jersey, cyclingnews.com, 14 lipca 2007.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tour_de_France&oldid=71249786”