Dyskusja portalu:LGBT/Artykuł miesiąca

Archiwum

2023

Październik

Heteronormatywność – idea zakładająca, że heteroseksualizm jest normalną, naturalną, preferowaną formą seksualności i związków międzyludzkich, która nie wymaga wyjaśnień i jest lepsza od homoseksualności czy biseksualności. Heteronormatywność polega na wszechobecności w normach społecznych, prawnych i w kontaktach społecznych założenia, że wszyscy ludzie są heteroseksualni oraz że pełnią tradycyjne role płciowe.

Wrzesień

Feminizm lesbijski – odłam feminizmu, który pojawił się w drugiej połowie XX wieku na skutek zetknięcia się ze sobą ruchu na rzecz praw kobiet, ruchu na rzecz praw gejów i rewolucji seksualnej. Wyłonił się z drugiej fali aktywizmu feministycznego w Stanach Zjednoczonych, na skutek rozczarowania nim i ruchem wyzwolenia gejów.

Feministki lesbijskie rozwinęły radykalną krytykę patriarchatu, seksizmu, mizoginii, homofobii, heteroseksizmu oraz społecznej konstrukcji płci, gender i seksualności. Dla wielu lesbijskich feministek lesbijstwo było logicznym następstwem feminizmu.

Lipiec – sierpień

Agenderyzm (arodzajowość; ang. gender ‘rodzaj’) – postawa światopoglądowa odnosząca się krytycznie do pojęcia tożsamości płciowej i jej wpływu na kształtowanie kultury, reprezentowana przez osoby typu „agender” (synonimy: genderless, gender neutral, non-gendered persons).

Termin agender odnosi się do kogoś, kto nie określa się poprzez którąkolwiek z kategorii rodzaju (gender) bądź tożsamości rodzajowych (gender identities). Agender to jedno z 50 dostępnych niestandardowych rodzajów/płci na Facebooku, które zostały dodane 13 lutego 2014 r. Opcja ta jest również dostępna na OkCupid od 17 listopada 2014 r.

Czerwiec

Parady równości i marsze równości (w wielu, zwłaszcza anglojęzycznych, krajach parady/marsze Dumy – Pride parades/marches) – imprezy plenerowe celebrujące akceptację społeczną i własną lesbijek, gejów, osób biseksualnych, transpłciowych i queer (LGBTQ) oraz ich osiągnięcia, przysługujące im prawa i poczucie dumy. Wydarzenia czasami służą także jako demonstracje przeciwko dyskryminacji, i w sprawie praw mniejszości, takich jak małżeństwa osób tej samej płci. Większość wydarzeń odbywa się co roku; najczęściej w czerwcu, celem upamiętnienia zamieszek Stonewall, które wybuchły 28 czerwca w 1969 w Greenwich Village w Nowym Jorku i rozpoczęły ruch walki o prawa osób LGBT.

Parada w Warszawie w 2019 r. przyciągnęła 80 000 osób. Inne polskie miasta, które organizują parady i marsze równości, to Kraków, Łódź, Poznań, Gdańsk, Toruń, Wrocław, Lublin, Częstochowa, Rzeszów, Opole, Zielona Góra, Konin, Bydgoszcz, Szczecin, Kalisz, Koszalin, Olsztyn, Kielce, Białystok, Gniezno, Bielsko-Biała i Płock.

Maj

Homoseksualizm w klasyfikacji DSM zarówno w pierwszym wydaniu Diagnostycznego i statystycznego podręcznika zaburzeń psychicznych (DSM-I) z 1952 roku, jak i w drugim wydaniu (DSM-II) z 1968 roku został sklasyfikowany jako dewiacja seksualna.

W grudniu 1973 roku Zarząd Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (APA) zagłosował za usunięciem homoseksualizmu z DSM i zastąpieniem go zaburzeniem orientacji seksualnej. W kwietniu 1974 roku decyzję Zarządu w referendum poparło 58% głosujących członków Towarzystwa.

Głównym czynnikiem, który przyczynił się do depatologizacji homoseksualizmu przez APA, była działalność aktywistów gejowskich, znaczenie miały również opinie niektórych lekarzy kwestionujące dotychczasowe podejście do homoseksualizmu, rosnąca w siłę antypsychiatria oraz wpływ młodszego pokolenia psychiatrów. Działacze gejowscy, poprzez formę społecznego protestu, wywierali naciski na środowisko APA w celu zmiany nastawienia psychiatrii.

Kwiecień

Przypisanie płci – ustalenie płci niemowlęcia przy jego narodzinach. W większości porodów, krewny, położna, pielęgniarka lub lekarz dokonuje oględzin narządów płciowych i płeć jest przypisywana, bez obaw o niejednoznaczność. Przypisanie może być również dokonane przed urodzeniem na podstawie badań prenatalnych.

Tradycyjnie przypisanie płci wiąże się z oczekiwaniami, że tożsamość płciowa dziecka rozwinie się zgodnie z jego anatomią fizyczną, wychowaniem i przypisaniem. W około 99,4% przypadków tożsamość płciowa dziecka będzie odpowiadać przypisanej mu płci. Jeśli tożsamość płciowa się nie zgadza z przypisaną płcią mamy do czynienia z transpłciowością. Również w przypadku osób interpłciowych tożsamość może być niezgodna z przypisaną płcią.

Luty – marzec

Fundacja Trans-Fuzja – ogólnopolska organizacja pozarządowa działająca na rzecz osób transpłciowych.

Posiada status fundacji oraz organizacji pożytku publicznego, zajmuje się edukacją w zakresie wiedzy o płci, organizowaniem akcji mającym na celu przeciwdziałanie transfobii oraz zabiega o prawa osób transseksualnych, transwestytycznych, transpłciowych oraz transgenderowych. Fundacja dąży do zwiększenia reprezentacji społecznej osób transseksualnych, transpłciowych, bi- i homoseksualnych, kształtowania postaw tolerancji, przełamywania stereotypów oraz znoszenia praw dyskryminujących przedstawicieli tych grup. Jest organizacją stawiającą sobie za główny cel działalność na rzecz osób transpłciowych.

Styczeń

Hidźra – określenie osoby trzeciej płci w kulturach Azji Południowej (na subkontynencie indyjskim).

Hidźrą są osoby urodzone biologicznie jako mężczyźni, ale nieutożsamiające się kulturowo lub psychicznie z płcią męską, z męskimi rolami w społeczeństwie lub utożsamiający się psychicznie z płcią żeńską; kobiety transpłciowe, osoby interpłciowe (osoby urodzone z narządami obojga płci lub pośrednimi), wykastrowani mężczyźni. Mówią o sobie zwykle w rodzaju żeńskim.

2022

Grudzień

„Niech nas zobaczą” – pierwsza w Polsce społeczno-artystyczna kampania mająca przeciwdziałać homofobii i dyskryminacji ze względu na orientację seksualną, która została zorganizowana przez Kampanię Przeciw Homofobii. Akcja została przeprowadzona w 2003 roku, prezentując trzydzieści par gejów i lesbijek na fotografiach pokazywanych na billboardach i w galeriach. Autorką zdjęć jest Karolina Breguła.

Listopad

Pikieta – określenie wywodzące się z gejowskiego slangu, oznaczające miejsce spotkań osób szukających szybkiego i anonimowego seksu.

Informacje na temat istnienia danego miejsca spotkań rozchodziły się pocztą pantoflową lub poprzez prasę erotyczną (teraz Internet). Miejscami spotkań „na pikiecie” są parki, podmiejskie lasy, toalety na dworcach kolejowych.

Wrzesień – październik

Hipoteza wrodzonej biseksualności – hipoteza stanowiąca, że człowiek jest pierwotnie biseksualny, a inne orientacje seksualne rozwijają się wtórnie.

Sigmund Freud uważał, że orientacja homoseksualna z powodu braku akceptacji przez kulturę, między innymi przez cieszącego się autorytetem ojca i przez niezgodność z wartościami wyznawanymi przez obojga rodziców, ulega wyparciu. Nie dojdzie do niego, jeśli rozwijający się chłopiec nie zdoła pokonać lęku kastracyjnego związanego z pożądaniem matki. Odnośnie do kobiet Freud uważał jedynie, że trudniej niż mężczyznom przychodzi im przyjęcie, że mają potrzeby natury seksualnej. Nie potrafił wyjaśnić genezy orientacji homoseksualnej u kobiet.

Sierpień

Morderca gejów z Łodzi lub Morderca z pikiety – niezidentyfikowany seryjny morderca, który działał na terenie Łodzi w latach 1988–1993. Zamordował 7 mężczyzn – wszystkie ofiary były homoseksualistami. Jest to największa niewyjaśniona seria morderstw w historii polskiej kryminalistyki.

Wszystkie ofiary łączyło to, że były osobami homoseksualnymi, zginęły we własnych mieszkaniach (z wyjątkiem Jakuba M.) i tuż po stosunku seksualnym lub w jego trakcie. Z mieszkań zamordowanych mężczyzn sprawca skradł m.in.: telewizory, magnetowidy, biżuterię, gotówkę oraz inne przedmioty. Ofiary ginęły przez uduszenie, od ciosów nożem lub skatowane na śmierć. Morderstwa nie były przygotowywane, gdyż narzędziami zbrodni były przedmioty pochodzące z mieszkań ofiar.

Lipiec

Warszawski Ruch Homoseksualny (WRH) – niezależna grupa lesbijek i gejów, której władze PRL odmówiły legalizacji jako stowarzyszenia, działająca na terenie Warszawy od stycznia 1987 do lata 1988.

Założycielami byli: Waldemar Zboralski (pielęgniarz z praskiego Szpitala Kolejowego), Sławomir Starosta (student Uniwersytetu Warszawskiego) i Krzysztof Garwatowski (student Politechniki Warszawskiej). Wspierała ich grupa studentów i pracowników kilku warszawskich uczelni oraz młodzi dziennikarze prasy warszawskiej.

Na skutek decyzji politycznych ówczesnego ministra spraw wewnętrznych, gen. Czesława Kiszczaka, odmówiono rejestracji stowarzyszenia o nazwie „Warszawski Ruch Homoseksualny”. Uzasadniano to obawami, że takie stowarzyszenie naruszałoby zasady moralności publicznej, względnie uzasadniając to obawami przed reakcją Kościoła rzymskokatolickiego.

Czerwiec

Inne spojrzenie (węg. Egymásra nézve) – węgierski film fabularny w reżyserii Károlya Makka zrealizowany w 1982. Jest ekranizacją powieści Erzsébet Galgóczi i pierwszym w kinematografii Europy Wschodniej filmem podejmującym temat kobiecej miłości homoseksualnej. Uchodzi też za jeden z najlepszych o tej tematyce, jakie kiedykolwiek powstały.

Akcja rozgrywa się tuż po węgierskich wydarzeniach 1956 r. Eva i Livia spotykają się w redakcji gazety. Eva jest dziennikarką, niepokornym krytykiem ustroju, z tego powodu przez dwa lata nie mogła dostać pracy w swoim zawodzie. Jest też lesbijką. Gdy wreszcie udaje się jej znaleźć pracę, jest to redakcja państwowej gazety „Prawda”. Otrzymuje biurko w jednym pokoju z Livią, żoną oficera.

Maj

Święty Zastęp (lub Święty Oddział, Święty Hufiec) – elitarna jednostka armii tebańskiej. Według przekazów Plutarcha, Zastęp składał się z 300 doborowych hoplitów, mężczyzn i młodzieńców, których łączyły związki homoseksualne.

Oddział powołał do życia Gorgidas, by ochraniał cytadelę miejską w Tebach. Według Arystotelesa, żołnierze przysięgali sobie wierność przy grobie Jolaosa, serdecznego przyjaciela i nieodłącznego towarzysza Heraklesa.

Podczas bitwy pod Cheroneą, Święty Zastęp pod wodzą Theaganesa został wybity przez Macedończyków. Zginęło wówczas 254 hoplitów.

Kwiecień

Shudō (jap. 衆道 shudō) – słowo japońskie oznaczające: (1) męski homoseksualizm; (2) miłość homoseksualną w klasie wojowników w okresie Edo (1603–1868) i wcześniej, wynikająca z tradycji praktyki młodego samuraja u starszego i bardziej doświadczonego. Starszy partner w związku określany był terminem nenja (念者), młodszy – wakashu (若衆).

Słowo wakashu łączy się często ze słowem kabuki w formie wakashu-kabuki. W 1629 roku siogunat rodu Tokugawa, ze względów moralnych, zabronił kobietom występów teatralnych. Aktorki często bowiem były dostępne jako prostytutki. Zastąpili je wówczas młodzi chłopcy (wakashu). Z podobnych powodów ich udział został zakazany w 1652 roku.

Pojęcie shudō pojawiło się w Japonii dopiero w XVII wieku, jednak tradycja relacji homoseksualnych między mistrzami a nowicjuszami (określanymi jako chigo) była dużo starsza. Za prekursora męskiej miłości uważany bywa Kūkai (Kōbō Daishi), założyciel buddyjskiej sekty shingon.

Marzec

Bostońskie małżeństwo – związek dwóch niezamężnych kobiet wywodzących się ze średniej klasy. Określenie to zaczęło funkcjonować na przełomie XIX i XX wieku w USA i określało praktykę istniejącą od wieku XIX.

Termin pochodzi od tytułu powieści Henry’ego Jamesa, Bostończycy (1886) i używany był jako eufemizm „na opisanie bliskiego związku dwóch niezamężnych kobiet – na ogół wspólnie mieszkających, ale niekoniecznie dzielących ze sobą również łoże”. Relacje między kobietami mogły, lecz nie musiały, mieć charakter seksualny. Główną charakterystyką społeczną tych związków była rzeczywista niezależność finansowa i uczuciowa kobiet.

Luty

Skala Kinseya – opracowana w 1948 roku przez Alfreda Kinseya, Wardella Pomeroya i Clyde'a Martina skala określająca orientację seksualną człowieka. Uczeni sporządzili skalę w ramach sprawozdania z badań stwierdzających, że dychotomiczny podział ludzkich orientacji i historii seksualnych na heteroseksualne i homoseksualne nie znajduje odbicia w rzeczywistości.

Styczeń

Euforia (ang. Euphoria) – amerykański serial telewizyjny (dramat młodzieżowy) wyprodukowany przez A24 Television, The Reasonable Bunch, Little Lamb, DreamCrew oraz Tedy Productions, który jest adaptacją izraelskiego serialu o tym samym tytule stworzonego przez Rona Leshem, Daphnę Levin i Tmirę Yardeni. Serial jest emitowany od 16 czerwca 2019 przez HBO, w Polsce dzień później przez HBO Polska.

Serial opowiada o życiu i problemach grupy uczniów szkoły średniej, którzy próbują radzić sobie z narkotykami, seksem i przemocą, starając się zrozumieć niepewną przyszłość.

2021

Grudzień

Bigenderyzm (od ang. gender – rodzaj, płeć społeczno-kulturowa) – termin spod parasola niebinarności, który opisuje tendencję do identyfikowania się z dwiema płciami.

Osoba bigender może identyfikować się z obiema płciami binarnymi, np. częściowo być kobietą, a częściowo mężczyzną; może czuć się bardziej jedną z nich albo w stu procentach zarówno kobietą, jak i mężczyzną. Jednak ten termin nie musi zawierać wyłącznie binarnych tożsamości płciowych. Osoba bigender może się również identyfikować jako tożsamość częściowo binarna (kobieta lub mężczyzna), a częściowo niebinarna (np. neutralna płciowo, agender i wiele innych).

Listopad

Akcja „Hiacynt” – masowa akcja Milicji Obywatelskiej przeprowadzona w PRL w latach 1985–1987, polegająca na zbieraniu materiałów o polskich homoseksualnych mężczyznach i ich środowisku, w wyniku której zarejestrowano ok. 11 000 akt osobowych, tzw. „różowych teczek”.

Akcja „Hiacynt” spowodowała, że geje zaczęli jeszcze bardziej ukrywać swoją orientację seksualną. Część osób homoseksualnych wyemigrowało z Polski. Wydarzenia spotkały się z reakcją zagranicznych mediów, władza robiła jednak wszystko, by sprawę zataić. Pytany o akcję rzecznik prasowy rządu Jerzy Urban w wywiadzie dla amerykańskiej prasy zaprzeczył, jakoby kiedykolwiek miała ona miejsce.

Wrzesień – październik

Na językach – brytyjski serial telewizyjny produkowany przez Kudos Film and Television na zlecenie BBC Scotland, przedstawiający życie grupy lesbijek w Glasgow (Szkocji). Produkcja serialu rozpoczęła się latem 2009 roku. Pierwszy odcinek wyemitowano 12 października 2010 roku na kanale BBC Three. W maju 2011 rozpoczęły się zdjęcia do drugiej serii, która pojawi się na antenie wiosną 2012 roku.

Główną bohaterką jest Frankie Alan, która wraca do Glasgow z Nowego Jorku na pogrzeb ciotki, z którą łączyła ją głęboka więź. Ten nieoczekiwany powrót wprowadza zamęt w życiu byłej dziewczyny, Cat MacKenzie, oraz dawnych przyjaciół.

Maj – sierpień

Performatywność płci (inaczej: performatywność rodzajowa) – termin wprowadzony do socjologii przez filozofkę i teoretyczkę kultury Judith Butler w książce Uwikłani w płeć, oznaczający sposób konstrukcji płci społeczno-kulturowej poprzez jej nieustanne powtarzanie i odgrywanie.

Butler charakteryzuje płeć kulturową jako efekt powtarzających się aktów performatywnych polegających na przypisywaniu zarówno innym osobom, jak i sobie samemu pewnych stałych predyspozycji związanych z płcią (role, stereotypy płciowe itp.), wyrażających się w zdaniach „On jest mężczyzną, a więc...”, „Jestem kobietą, zatem...”. Społeczeństwo nieustannie mianuje jednostki na „kulturowe kobiety” i „kulturowych mężczyzn”, jednocześnie uzyskując efekt statycznych, znaturalizowanych ról płciowych (znaturalizowanych, tzn. takich, które zdają się być naturalne, biologiczne, wrodzone, nienaruszalne, domyślne, normalne itd.).

Kwiecień

Uwikłani w płeć – książka z 1990 r. autorstwa Judith Butler, mająca duży wpływ na akademicki ruch feministyczny (szczególnie na filozofię feministyczną) oraz odgrywająca kluczową rolę w queer theory. W książce tej po raz pierwszy zaprezentowano koncepcję performatywności płci.

Butler komentuje m.in. prace Simone de Beauvoir. Według Beauvoir, kobiety definiują swoją tożsamość poprzez relację z mężczyzną, przyjmując rolę „matki, żony i kochanki”. „Matka” to ktoś, kto już poznał mężczyznę, „żona” lub „kochanka” to stała lub przelotna partnerka mężczyzny. W ten sposób tożsamość kobiety zostaje zredukowana do roli instrumentu, rekwizytu potrzebnego mężczyznom do realizacji ich własnych celów.

Kategorie „kobiety” i „mężczyzny” pozostają zależne od kultury, otwarte na nowe interpretacje i resygnifikację (zmianę znaczenia). Butler zachęca do prezentowania alternatywnych względem opresywnej kultury przekonań o kobiecości i męskości poprzez pokazywanie, że role płciowe nie wynikają z biologii, lecz z uwarunkowań społeczno-kulturowych.

Marzec

Teoria queer („queer studies”, „badania queer”, „teoria odmienności”) – interdyscyplinarny nurt badań społecznych powstały na początku lat 90. XX wieku w ramach kulturoznawstwa. Stanowi składową studiów genderowych.

W wąskim ujęciu badania queerowe zajmują się kwestiami społecznego rozpoznania i kategoryzacji pożądania seksualnego. W związku z tym podejmują również problemy kulturowego wytwarzania płciowych tożsamości. W szerszym ujęciu podejmują inne zagadnienia związane z innością, obcością, nienormatywnością i wykluczeniem.

Istotnym pojęciem w nurcie queer studies jest performatywność płci. Zostało ukute przez Judith Butler i znalazło oddźwięk dzięki popularności jej książki Uwikłani w płeć. Perfomatywność płci oznacza proces, w ramach którego poprzez rozmaite akty (językowe, cielesne) osiągamy spójną tożsamość płciową w społecznym odbiorze. Według Butler, ponieważ nie mamy dostępu do pozajęzykowej rzeczywistości, to, co uznajemy za przedkulturowe, przedjęzykowe – jak „płeć biologiczna” – również jest współkształtowane przez język i nie może być traktowane jako neutralna podstawa tożsamości.

Luty

Queer as Folk – amerykańsko-kanadyjski serial telewizyjny nakręcony w latach 2000-2005 przez sieć Showtime, remake serialu brytyjskiego pod tym samym tytułem.

Akcja serialu w całości osadzona jest w środowisku gejowskim: osią fabuły są perypetie pięciu homoseksualnych przyjaciół i pary lesbijek. Jest pierwszym popkulturowym amerykańskim serialem, którego twórcy odważyli się tak otwarcie zająć się homoseksualizmem – film wypełniają wątki miłości par tej samej płci, ich przyjaźni wystawianej na wiele prób, problemów związanych z coming outem, akceptacją homoseksualności w rodzinie i homofobią. Zrealizowany został w lekkiej, popularnej konwencji, w której fabuła dramatyczna i obyczajowa przeplatana jest scenami komediowymi i muzyką. Nowością tej serii filmów były sceny w klubach gejowskich i śmiałe sceny homoerotyczne łamiące wszelkie dotychczasowe amerykańskie konwenanse filmowe.

Styczeń

Słowo na L (ang. The L Word) – amerykański serial telewizyjny produkowany przez telewizję Showtime. Przedstawia życie grupy lesbijek i biseksualistek oraz ich przyjaciół, rodziny i kochanków w West Hollywood (Los Angeles).

Serial został stworzony i jest produkowany przez Ilene Chaiken. Jest realizowany w Coast Mountain Films Studios w Vancouver. Pierwszy odcinek został wyemitowany w USA 18 stycznia 2004 roku. Powstało sześć sezonów serialu. Ostatni, ósmy odcinek sezonu szóstego został wyemitowany 8 marca 2009 roku.

Wyrażenie słowo na L jest używane w zastępstwie słowa lesbijka co najmniej od czasów sztuki pt. „My Blue Heaven Jane Chambers” z 1981 roku, w której postać wyjąkała: „Naprawdę jesteś... tym słowem na L? Dobry boże, nie zdarzyło mi się nigdy kogoś takiego poznać”.

2020

Czerwiec – grudzień

Sodomia – w języku polskim termin określający zoofilię, niekiedy również homoseksualizm.

Od średniowiecza „sodomia” oznacza również perwersyjne zachowania seksualne. Takie znaczenie tego terminu wprowadził średniowieczny pisarz Piotr Damiani. Autor Słownika Biblii, W.R.F. Browning, zaznacza, że o Sodomie mówiło się jako o miejscu wielkiej niegodziwości, w jakim dochodziło do prób zbiorowego gwałtu i że nie istnieją żadne racjonalne świadectwa traktujące o jakimkolwiek związku miasta z upowszechnionym dziś pojęciem „przestępstw sodomii”, czyli pejoratywnym określeniem aktów homoseksualnych.

Dawniej termin sodomia stosowano w znaczeniu homoseksualizm. Współcześnie jest on tak stosowany przez środowiska nieprzychylne koncepcji praw osób LGBT.

Maj

Butch i femme to pojęcia używane w subkulturze lesbijskiej w celu przyporządkowania lub rozpoznania męskiej (butch) lub kobiecej (femme) tożsamości wraz z jej cechami towarzyszącymi, zachowaniami, stylem, percepcją samej siebie i tak dalej.

Niektóre lesbijskie feministki przekonywały, że butch-femme jest powielaniem stosunków heteroseksualnych, podczas gdy inne komentatorki utrzymują, że choć rezonuje to z heteroseksualnymi wzorcami relacji, to jednak butch-femme jednocześnie je kwestionuje.

Kwiecień

Dyskryminacja (łac. discriminatio – rozróżnianie) – forma nieuzasadnionej marginalizacji (wykluczenia społecznego), objawiająca się poprzez traktowanie danej osoby mniej przychylnie, niż innej w porównywalnej sytuacji ze względu na jakąś cechę, np. okres rozwojowy, niepełnosprawność, orientację seksualną, płeć, wyznawaną religię, światopogląd, narodowość lub rasę.

Marzec

Christopher Street Day (z ang. Dzień Ulicy Krzysztofa, CSD) – święto obchodzone corocznie przez społeczność LGBT na pamiątkę wydarzeń Stonewall, zamieszek na tle dyskryminacji mniejszości seksualnych, które rozegrały się w 1969 roku w Nowym Jorku. Nazwa pochodzi od ulicy, przy której znajdował się pub dla gejów, gdzie miały miejsce zamieszki Stonewall – Christopher Street w dzielnicy Greenwich Village.

Luty

Niebinarność, także: genderqueer, niebinarne tożsamości płciowe – zbiorcze określenie spektrum tożsamości płciowych, które nie są wyłącznie męskie lub kobiece, i wychodzą w ten sposób poza tę polaryzację i binarność.

Osoby niebinarne mogą identyfikować się jako osoby o dwóch lub więcej płciach (bigender, trigender, pangender); nie mające ich w ogóle (agender); mające zmienną tożsamość (genderfluid); lub jako trzecia płeć, kategoria obejmująca osoby, które nie przypisują nazwy swojej płci/tożsamości rodzajowej i kategorie spoza zachodniego kręgu kulturowego.

Styczeń

Kontinuum seksualne (także kontinuum hetero- i homoseksualności) – określenie oznaczające kontinuum orientacji psychoseksualnych rozciągające się od pełnej heteroseksualności do pełnej homoseksualności jako teoretycznych wartości skrajnych.

Koncepcja kontinuum sięga badań Alfreda Kinseya z 1940 roku dotyczących seksualności Amerykanów. Duża część badanych przejawiała zachowania zarówno heteroseksualne, jak i homoseksualne z odmienną częstotliwością. Psychologowie analizujący badania stwierdzili, że trychotomia seksualności na hetero-, bi- i homoseksualność jako wartości rozłączne i wykluczające się jest błędna i zaproponowali nową koncepcję – kontinuum – na którym umieścili te wartości jako przechodzące jedne w drugie. Uznano, że między wartościami skrajnymi istnieje rzesza wartości pośrednich.

2019

Grudzień

Gender (ang. gender, czyt. dżender; płeć kulturowa, płeć społeczna, płeć kulturowo-społeczna, płeć/rodzaj, czasami także jako płeć psychologiczna lub psychiczna) – zespół zachowań, norm i wartości przypisanych przez kulturę do każdej z płci. Jest to suma cech osobowości, stereotypów i ról płciowych, rozumianych w danym społeczeństwie jako kobiece lub męskie, przyjmowanych przez kobiety i mężczyzn w zakresie danej kultury w drodze socjalizacji, niewynikających bezpośrednio z biologicznych różnic w budowie ciała między płciami, czyli dymorfizmu płciowego.

Stosowanie słowa „gender” do określenia kulturowo nabytych różnic między kobietami a mężczyznami zapoczątkował John Money, który w roku 1955 w swojej publikacji użył sformułowania gender role. W kolejnych latach pojęcie było coraz częściej stosowane w literaturze z zakresu nauk społecznych, sztuki i nauk humanistycznych. Obserwuje się też tendencję do poszerzania znaczenia słowa gender o biologiczne kryteria płci.

Październik – listopad

Androgynia – występowanie u danej osoby cech psychicznych charakterystycznych zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn.

Osoby androgyniczne łączą w sobie cechy psychiczne i sposoby zachowania (radzenia sobie w trudnych sytuacjach) charakterystyczne dla tradycyjnie pojmowanej męskości i kobiecości. Osobowość takich jednostek zawiera w sobie jednocześnie niezależność, jak i opiekuńczość, agresywność i łagodność, stanowczość i uległość, racjonalność i uczuciowość. Osoby płciowo stypizowane (kobiece kobiety, męscy mężczyźni) wbudowały w pojęcie „ja” gotowe schematy tego, jak powinni czuć, działać i myśleć „prawdziwi” mężczyźni i „prawdziwe” kobiety. Androgyni natomiast łączą w pojęciu „ja” oba schematy, co pozwala im reagować adekwatnie do sytuacji, plastycznie.

Androgyniczne kobiety są bardziej niezależne, asertywne, a zarazem bardziej opiekuńcze niż „kobiecy” reprezentanci obu płci, mają wyższe poczucie własnej wartości i przejawiają niższy poziom lęku. Androgyniczni mężczyźni są równie stanowczy i niezależni jak męsko stypizowani, ale potrafią w większym stopniu okazywać czułość i współczucie.

Jednostki androgyniczne są opisywane przez innych jako sympatyczniejsze i lepiej przystosowane niż osoby płciowo stypizowane. Wyraźnie stypizowane płciowo dziewczynki i wyraźnie stypizowani chłopcy cechują się niższą inteligencją ogólną, mniejszą wyobraźnią przestrzenną i zdolnościami twórczymi.

Wrzesień

Zbrodnia nienawiści – akt przemocy werbalnej lub fizycznej, wynikający z antyspołecznych uprzedzeń, przejawianych względem danych grup społecznych. Może wiązać się z dyskryminacją ze względu na: płeć (lub tożsamość psychoseksualną), rasę, religię, orientację seksualną, niepełnosprawność, bezdomność, pochodzenie etniczne, narodowość, wiek, przekonania polityczne lub filozoficzne.

Zbrodnie nienawiści przejawiają się poprzez przemoc wobec jednostek: o odmiennej orientacji seksualnej (spowodowana np. homofobią), niepełnosprawnych (w szczególności upośledzonych umysłowo), o odmiennej narodowości, o odmiennych wierzeniach religijnych. Do przestępstw z nienawiści należą między innymi akty wandalizmu, morderstwa, pobicia, obelgi słowne i pisemne, zastraszanie.

W Stanach Zjednoczonych nienawiść na tle rasowym jest najczęściej występującym motywem zbrodni nienawiści. W 2011 roku FBI zanotowało 7254 zbrodnie nienawiści na terenie USA, z których 2619 było motywowanych rasizmem wobec rasy czarnej, a 593 – wobec białej.

Sierpień

Homoerotyzm – atrakcyjność seksualna pomiędzy osobami tej samej płci; zarówno pomiędzy mężczyznami, jak i kobietami. Pojęcie różni się od definicji homoseksualizmu, ponieważ odnosi się do pożądania samego w sobie – momentalnego, tymczasowego – natomiast homoseksualizm jest bardziej permanentnym stanem, między innymi identyfikacją z daną orientacją seksualną. Homoerotyzm jest pojęciem znacznie starszym niż dziewiętnastowieczna definicja homoseksualizmu. Był on przedstawiany i opisywany na przestrzeni wieków w sztukach wizualnych i literaturze. Według Oxford English Dictionary, homoerotyczny oznacza „odnoszący się do lub charakteryzujący się tendencją do erotycznych uczuć skupionych na osobie tej samej płci; albo odnoszący się do osoby wykazującej takie zachowania”.

Lipiec

Interseks (łac. inter 'między', sexualis 'płciowy') – osobnik gatunku rozdzielnopłciowego posiadający drugorzędne cechy płciowe pośrednie pomiędzy samcem a samicą.

Nieprawidłowości różnicowania płciowego mogą wynikać z nieprawidłowości chromosomowych, rozwoju gonad, produkcji lub aktywności hormonów. Na proces rozwoju mogą mieć również wpływ czynniki środowiskowe. Niektóre z tych czynników mogą doprowadzić do niejednoznacznego rozwoju zewnętrznych narządów płciowych. Nieprawidłowości te są stosunkowo rzadkie.

W przypadku ludzi przy precyzyjnej definicji dzieci określane jako interseks stanowią 0,018% urodzeń.

Czerwiec

Stonewall lub Stonewall Inn – gejowski pub i lokal rozrywkowy w Nowym Jorku oraz miejsce zamieszek pod Stonewall w 1969 roku. Zamieszki pod Stonewall (zwane również powstaniem Stonewall lub buntem Stonewall) były serią spontanicznych, gwałtownych demonstracji członków społeczności gejowskiej (LGBT) przeciwko nalotowi policji, który miał miejsce we wczesnych godzinach porannych 28 czerwca 1969 roku w Stonewall Inn w dzielnicy Greenwich Village na Dolnym Manhattanie w Nowym Jorku. Są one powszechnie uważane za najważniejsze wydarzenie prowadzące do ruchu wolnościowego gejów.

Maj

Homoseksualizm w krainie półksiężyca – dokumentalny film w reżyserii Parveza Sharmy z 2007 roku, traktujący o homoseksualizmie w dwunastu krajach islamskich – m.in. w Iranie, Turcji, Egipcie i Pakistanie, w których homoseksualizm jest traktowany jako poważne wykroczenie przeciw prawu boskiemu, bywa karany wieloletnim więzieniem, a nawet torturami i śmiercią.

Autor realizował swój film przez sześć lat. Głównymi bohaterami są muzułmańscy geje i lesbijki – z różnych warstw społecznych, w różnym stopniu pogodzeni ze swoją orientacją seksualną, żyjący we własnych krajach lub na emigracji.

Bohaterowie filmu chcą pozostać religijnymi muzułmanami. Słyszą jednak od współwyznawców, iż kochając swoich partnerów, popełniają czyn haniebny, który wyłącza ich ze wspólnoty wiernych. Usiłują pogodzić własną postawę wobec Boga i religii w kontekście własnej orientacji homoseksualnej. Część z nich nie widzi innego wyjścia niż naginanie lub przymuszanie się do heteroseksualizmu.

Kwiecień

Gej – mężczyzna o orientacji homoseksualnej.

W języku polskim słowo gay zaczęło pojawiać się w piśmie w drugiej połowie lat 80. Spolszczeniu uległo w połowie lat 90., kiedy przybrało formę gej i stało się synonimem homoseksualisty, zaś odpowiednikiem osoby homoseksualnej płci żeńskiej jest słowo lesbijka. W języku angielskim określenie gay odnosi się często również do homoseksualnych kobiet, stając się synonimem osoby homoseksualnej, niezależnie od płci. Podobne znaczenie ma przymiotnik gejowski, który bywa stosowany ogólnie w kontekście orientacji odmiennych od heteroseksualnej.

Marzec

Lesbijka – kobieta o orientacji homoseksualnej. Określenie pochodzi od greckiej wyspy Lesbos, gdzie żyła poetka Safona, której przypisuje się uwielbienie kobiet.

W obecnej polszczyźnie rzeczownik lesbijka ma wydźwięk neutralny i jest akceptowany w środowisku samych lesbijek, w odróżnieniu od językowo niezręcznego i mającego charakter kliniczny określenia homoseksualistka.

Luty

Terapia konwersyjna, terapia reparatywna (ang. reparative therapy) – określenie nieetycznej, pseudonaukowej i z natury rzeczy homofobicznej techniki mającej, według jej zwolenników, zmieniać orientację psychoseksualną z homoseksualnej lub biseksualnej na heteroseksualną. Terapia konwersyjna przeprowadzana jest poprzez inwazyjne i odczłowieczające metody.

Psychologowie Jack Drescher, Ariel Shidlo i Michael Schroeder, redaktorzy książki poświęconej analizie terapii konwersyjnej, zauważyli, że pomimo usunięcia homoseksualizmu z listy chorób psychiatrycznych przez WHO w 1973 r. i znacznego polepszenia się sytuacji polityczno-społecznej osób nieheteroseksualnych w Stanach Zjednoczonych, „marginalny podzbiór specjalistów od zdrowia psychicznego wciąż diagnozuje i leczy osoby o orientacji homoseksualnej tak, jakby były chore”, a w „swym terapeutycznym entuzjazmie – o ile nie ideologicznym lub religijnym zapale – stwarzania heteroseksualistów; terapeuci ci nie zauważają lub ignorują wszelkie możliwie szkodliwe efekty takich terapii”, z których żadna nie wykazała się skutecznością.

Styczeń

Samtökin '78 – założona w 1978 r. islandzka organizacja walcząca o prawa osób LGBT (lesbijek, gejów, biseksualistów i osób transgenderycznych).

Celem organizacji jest zapewnienie pomocy psychologicznej, informacji medycznych i prawnych oraz organizowanie grup wsparcia dla osób LGBT na terenie Isladii. Samtökin 78 jest członkiem-założycielem komitetu organizacyjnego Reykjavik Gay Pride – odbywającej się od 1999 r. parady równości w Reykjavíku.

2018

Grudzień

Gay mafia lub velvet mafia (mafia gejowska, mafia aksamitna) – pejoratywne określenie używane w niektórych mediach anglosaskich (przez „New York Post” i „The Sun”) w latach 80. i 90., opisujące ogół rzekomo istniejącego lobby gejowskiego, które zdaniem osób używających tego terminu, działa w polityce i mediach. Osoby te twierdzą, że mafia gejowska jest obecna w prestiżowych domach mody i showbiznesie. Nie mniej nikt nigdy nie udowodnił, że mafia istnieje. Termin ten jest również używany humorystycznie przez gejów – w Los Angeles działa teatr gejowsko-lesbijski nazwany „The Gay Mafia”.

Listopad

Brak tożsamości rodzajowych – rzeczywista lub teoretyczna cecha kulturowa właściwa jednostkom lub społecznościom, które nie wytworzyły, nie otrzymały albo zrezygnowały z identyfikacji rodzajowych – tożsamości opartych na rozróżnieniu płci biologicznych: męskiej i żeńskiej. Zjawisko to związane jest zwykle z niezaistnieniem lub odrzuceniem zwyczaju kształtowania i postrzegania rzeczywistości społeczno-kulturowej przez pryzmat kategorii "kobiecości" i "męskości". Zostało ono ujęte m.in. w teorii queer i w różnych odmianach postgenderyzmu. Traktowane jest jako postawa opcjonalna wobec cis-genderyzmu, transpłciowości, androgynii oraz rodzajów trzeciej płci i pozostałych określeń genderowych. Jednocześnie, ze względu na występowanie braku poczucia przynależności do jakiejkolwiek płci/rodzaju, zjawisko to ma charakter alternatywny, znajduje się w opozycji do wszelkich tożsamości genderowych, w których obecne jest owo poczucie.

Październik

LGBT (z ang. Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender) – skrótowiec odnoszący się do lesbijek, gejów, osób biseksualnych oraz osób transgenderycznych jako do całości. Do grupy osób transgenderycznych wlicza się również osoby transseksualne. W ogólnej definicji terminem tym określa się ogół osób, które tworzą mniejszości o odmiennej od heteroseksualnej orientacji seksualnej oraz osób o tożsamości płciowej niezgodnej z płcią biologiczną (osoby transgenderyczne i transseksualne).

Termin powstał w latach 60. XX wieku w USA. Do powszechnego użycia wszedł w latach 90.

Wrzesień

Aseksualizm, inaczej aseksualność – trwałe nieodczuwanie pociągu seksualnego wobec innych osób. Od niedawna uznawany w części środowisk naukowych za jedną z orientacji seksualnych lub za brak orientacji seksualnej. Szacuje się, że 1% społeczeństwa jest aseksualny.

Aseksualizm nie jest tym samym co abstynencja seksualna, która jest powstrzymaniem się od aktywności seksualnej pomimo odczuwania pociągu seksualnego. Niektórzy aseksualiści są aktywni seksualnie pomimo nieodczuwania pociągu seksualnego, np. by zaspokoić potrzeby partnera.

Aseksualizm nie jest też utożsamiany z hipolibidemią (brakiem lub utratą potrzeb seksualnych). Część aseksualistów posiada libido, lecz nie jest ono zwrócone w stronę innych osób.

Sierpień

Panseksualizm (stgr. πας, παντός – wszystko + łac. sexus – płeć) – pogląd lub filozofia zakładający, że ludzki potencjał seksualny może i powinien być skierowany na każdego i wszystko. Wszechstronna miłość seksualna. Według teorii panseksualizmu seksualność człowieka może być skierowana na ludzi o dowolnych preferencjach seksualnych, w różnym wieku, a także na zwierzęta, przedmioty martwe, byty urojone, a nawet samego siebie.

Osoby określające się jako panseksualiści podkreślają, że zwykle ich działania nie obejmują pedofilii, zoofilii czy nekrofilii, a jedynie zgodne zachowania seksualne między dorosłymi.

Lipiec

Tęczowa flaga – flaga zaprojektowana w 1978 roku przez Gilberta Bakera jako symbol dumy i ruchu na rzecz równouprawnienia osób LGBT.

Czerwiec

Kampania Przeciw Homofobii – ogólnopolska organizacja pozarządowa działająca od 11 września 2001. Stowarzyszenie zajmuje się przeciwdziałaniem dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową w polskim społeczeństwie, organizowaniem akcji mających na celu przeciwdziałanie homofobii, transfobii oraz walką o prawa osób LGBT. Posiada status organizacji pożytku publicznego (OPP).

Maj

Homofobia – irracjonalny strach przed homoseksualizmem i homoseksualistami, awersja, nieufność, nienawiść i wrogość do nich oraz ich dyskryminacja.

Według Komisji Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), homofobia skutkuje kolosalnym kosztem społecznym, osobistym, oraz finansowym, sięgającym 32 miliardów dolarów rocznie dla gospodarki rozmiaru Indii (BŚ).

Kwiecień

Homoseksualizm (z greki ὁμόιος homoios = taki sam, równy oraz z łac. sexualis = płciowy), inaczej: homoseksualność. Jedna z trzech głównych orientacji seksualnych obok heteroseksualizmu oraz biseksualizmu. Znaczenie słowa homoseksualizm w różnych kontekstach może być odmienne.

Marzec

Transseksualizm, transgenderyzm – jedno z zaburzeń tożsamości płciowej, w którym identyfikacja płciowa nie zgadza się z płcią morfologiczną. Przyczyny tego zjawiska pozostają nieznane, rozpatruje się rolę czynników genetycznych, endokrynologicznych, neurorozwojowych i środowiskowych. Liczne struktury anatomiczne przejawiające dymorfizm płciowy, zwłaszcza w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, swą budową przypominają u osób transseksualnych struktury anatomiczne przeciwnej płci morfologicznej. Zaburzenie to występuje z częstością 4,6 na 100 000 osób.

Luty

Małżeństwa osób tej samej płci w Dystrykcie Federalnym Meksyk zostały uchwalone przez radę dystryktu ustawą przyjętą 21 grudnia 2009 i podpisaną przez szefa rządu dystryktu Marcelo Ebrarda 29 grudnia 2009. Prawo weszło w życie 4 marca 2010.

Ustawa zmieniająca definicję małżeństwa w Kodeksie cywilnym na neutralną płciowo została przyjęta stosunkiem głosów 39-20. 5 sierpnia 2010 meksykański Sąd Najwyższy potwierdził zgodność ustawy z konstytucją kraju, a 10 sierpnia orzekł, że jednopłciowe małżeństwa zawarte na mocy tego prawa muszą być uznawane w całym państwie. 16 sierpnia Sąd podtrzymał prawo małżeństw jednopłciowych do adopcji dzieci.

Styczeń

Od 2006 roku Izrael uznaje na swoim terytorium małżeństwa osób tej samej płci zawarte za granicą, choć na jego terytorium pary homoseksualne nie mają możliwości zawarcia takiego małżeństwa.

Rozpoznawanie małżeństw osób tej samej płci w Izraelu zawartych poza jego granicami jest następstwem wydanego 29 listopada 2006 roku przez Sąd Najwyższy Izraela orzeczenia w sprawie wniesionej przez pięć gejowskich par, które uprzednio wzięły ślub w Kanadzie. Pary te złożyły petycje do sądu wyższej instancji z wnioskiem o zarejestrowanie ich związków na terenie kraju przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Petycje te zostały wsparte przez Stowarzyszenie na rzecz Praw Obywatelskich w Izraelu. Siedmioosobowy skład Sądu Najwyższego wydał stosunkiem głosów 6:1 orzeczenie nakazujące Ministerstwu przychylenie się do wniosku par.

2017

Grudzień

17 lipca 2013 projekt ustawy Marriage (Same Sex Couples) Act 2013 otrzymał zgodę królewską (tzw. Royal Assent) i stanowi obowiązujące prawo w Anglii i Walii, a małżeństwa jednopłciowe można zawierać od 29 marca 2014. Rząd Szkocji zalegalizował podobne prawo 4 lutego 2014. Irlandia Północna nie uznaje małżeństw jednopłciowych, i tamtejsze inicjatywy ustawodawcze nie powiodły się, jednak małżeństwa jednopłciowe zawarte w innych krajach będą uznawane jako civil partnerships. Od 2005 pary homoseksualne we wszystkich krajach Zjednoczonego Królestwa mogą zawierać związki partnerskie, posiadające część praw przysługujących małżeństwom.

Listopad

Małżeństwa osób tej samej płci będą na Tajwanie legalne najpóźniej od 2019 roku.

24 maja 2017 sąd konstytucyjny Tajwanu wydał wyrok, w którym uznał przepis kodeksu cywilnego dopuszczający wyłącznie małżeństwa osób przeciwnej płci za niezgodny z Konstytucją. Sąd dał parlamentowi (Yuanowi Ustawodawczemu) dwa lata na wprowadzenie odpowiednich zmian legislacyjnych. W przypadku niewprowadzenia takich zmian pary tej samej płci uzyskają prawo do zawarcia małżeństwa poprzez złożenie w urzędzie stanu cywilnego stosownego oświadczenia podpisanego przez co najmniej dwóch świadków.

Tajwan będzie tym samym pierwszym krajem w Azji, który wprowadzi równość małżeńską.

Październik

Małżeństwa osób tej samej płci są według szwedzkiego prawa legalne od 1 maja 2009 roku. Szwecja jest piątym w Europie i siódmym na świecie krajem, który zalegalizował małżeństwa jednopłciowe.

21 stycznia 2009 roku rząd złożył w parlamencie projekt ustawy legalizującej małżeństwa osób tej samej płci. Projekt poparły wszystkie partie poza chrześcijańską demokracją. 1 kwietnia 2009 roku ustawa została przyjęta przez Riksdag stosunkiem głosów 261-22. Nowe prawo weszło w życie 1 maja 2009 roku.

Wrzesień

Małżeństwa osób tej samej płci są legalne na Malcie od 2017. Ustawa wprowadzająca poprawki do prawa małżeńskiego została przyjęta przez parlament 12 lipca 2017 większością 66 do 1. Ustawę poparła zarówno rządząca Partia Pracy, jak i opozycyjna Partia Narodowa.

Sierpień

Małżeństwa osób tej samej płci są legalne w Niemczech od 30 czerwca 2017.

Ustawa wprowadzająca równość małżeńską została przyjęta przez Bundestag głosami SPD, Zielonych, Lewicy oraz części posłów CDU/CSU. Nowy paragraf 1353 niemieckiego kodeksu cywilnego brzmi: „Małżeństwo zawierają dożywotnio dwie osoby różnej lub tej samej płci”.

Lipiec

Małżeństwa osób tej samej płci w Norwegii zostały zalegalizowane (poprzez zmianę definicji małżeństwa na neutralną płciowo) 11 czerwca 2008 roku. Prawo weszło w życie 1 stycznia 2009. Norwegia jest szóstym krajem na świecie, który wprowadził w swoim systemie prawnym małżeństwa jednopłciowe.

Ustawę zmieniającą definicję małżeństwa norweski jednoizbowy parlament Storting przyjął w pierwszym czytaniu 11 czerwca 2008 roku stosunkiem głosów 81 za i 41 przeciw. Przeciwne ich wprowadzeniu były Chrześcijańska Partia Ludowa i skrajnie prawicowa Partia Postępu.

Czerwiec

Małżeństwa osób tej samej płci są legalne w Luksemburgu od 1 stycznia 2015 roku. Ustawa zezwalająca na zawieranie takich małżeństw została przyjęta przez parlament 18 czerwca 2014 roku.

18 czerwca 2014 roku projekt ustawy został uchwalony przez Izbę Deputowanych stosunkiem głosów 56-4. 24 czerwca Rada Stanu wyraziła zgodę na pominięcie drugiego głosowania nad ustawą. Została ona podpisana przez wielkiego księcia 4 lipca i opublikowana w oficjalnym dzienniku 17 lipca 2014 roku. Prawo weszło w życie 1 stycznia 2015 roku.

Maj

Małżeństwa osób tej samej płci są w Kolumbii legalne od 2016 roku.

28 kwietnia 2016 kolumbijski Sąd Najwyższy wydał stosunkiem głosów 6 do 3 wyrok, zgodnie z którym małżeństwa osób tej samej płci stały się w Kolumbii legalne. W orzeczeniu napisano: „Wszyscy ludzie mają wolność samodzielnego wyboru i założenia rodziny w zgodzie z własną orientacją seksualną [...] korzystając z równego traktowania na mocy konstytucji i prawa”. Zgodnie z wyrokiem ok. 70 par, które wcześniej zawarły związek partnerski, zostanie automatycznie uznanych za małżeństwo.

Kwiecień

Małżeństwo osób tej samej płci w Kanadzie – związek małżeński dwóch osób tej samej płci uznawany przez prawo kanadyjskie za równoważny związkowi małżeńskiemu osób przeciwnej płci i pociągający za sobą te same skutki cywilnoprawne, łącznie z możliwością adopcji dzieci.

20 lipca 2005 roku Kanada stała się czwartym krajem na świecie (po Holandii, Belgii i Hiszpanii), który zalegalizował na całym swoim terytorium małżeństwa osób tej samej płci.

Marzec

Małżeństwa osób tej samej płci są legalne w Islandii od 27 czerwca 2010 roku. Islandia jest dziewiątym krajem, który przyznał parom jednopłciowym prawo do zawarcia małżeństwa.

18 listopada 2009 roku minister sprawiedliwości i praw człowieka Ragna Árnadóttir potwierdziła, że jej resort pracuje nad projektem ustawy legalizującej małżeństwa jednopłciowe. 23 marca 2010 roku rząd złożył projekt ustawy w parlamencie. 11 czerwca parlament jednogłośnie przyjął ustawę. Weszła ona w życie 27 czerwca 2010 roku.

Luty

Małżeństwa osób tej samej płci w Irlandii są legalne od 16 listopada 2015. Pierwsze śluby par tej samej płci zawarte zostały 17 listopada 2015.

Poprawka do Konstytucji Irlandii umożliwiająca wprowadzenie równości małżeńskiej została przyjęta w referendum 22 maja 2015.

Wraz z wprowadzeniem małżeństw osób tej samej płci Irlandia przestała rejestrować nowe związki partnerskie. Istniejące związki partnerskie nie zostały jednak automatycznie uznane za małżeństwo.

Styczeń

Małżeństwa osób tej samej płci są legalne w Holandii od 1 kwietnia 2001 roku.

Ustawa wprowadzająca małżeństwa osób tej samej płci została przyjęta przez Tweede Kamer stosunkiem głosów 109 za i 33 przeciw. Eerste Kamer zatwierdziła regulację prawną 19 grudnia 2000 roku stosunkiem głosów 49-26. Senat zaakceptował również prawo przyznające parom homoseksualnym prawo do adopcji dzieci stosunkiem głosów 47-28. Tylko chrześcijańskie partie, które zajmowały wówczas 26 z 75 miejsc w Senacie, głosowały przeciw przyjęciu ustawy. Nowe prawo weszło w życie 1 kwietnia 2001 roku.

2016

Grudzień

Małżeństwo osób tej samej płci w Hiszpanii – związek cywilny dwóch osób tej samej płci uznawany przez prawo hiszpańskie za równoważny związkowi małżeńskiemu osób przeciwnej płci i pociągający za sobą te same skutki cywilnoprawne, łącznie z możliwością adopcji i wspólnego wychowywania dzieci. Małżeństwa te zostały zalegalizowane w 2005 roku. Rok wcześniej nowo wybrana Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza, której liderem jest premier José Luis Rodríguez Zapatero, rozpoczęła kampanię na rzecz wprowadzenia instytucji małżeństwa jednopłciowego. Prawo to zostało przyjęte 30 czerwca 2005 roku przez Kortezy Generalne (hiszpański dwuizbowy parlament składający się z Senatu i Kongresu Deputowanych) i opublikowane 2 lipca tego samego roku. Małżeństwa homoseksualne stały się legalne w Hiszpanii 3 lipca 2005 roku.

Listopad

Małżeństwa osób tej samej płci są legalne we Francji od 18 maja 2013 roku.

Od 1999 roku pary jednopłciowe we Francji zawierać PACS – rejestrowany związek partnerski.

26 stycznia 2012 roku, François Hollande, socjalistyczny kandydat w wyborach prezydenckich, ogłosił 60 obietnic, wśród których na 31 miejscu znajdowały się małżeństwo dla par jednopłciowych i idące za tym prawo do adopcji.

7 listopada 2012 roku francuska Minister Sprawidliwości Christiane Taubira przedstawiła w parlamencie projekt zmian umożliwiających zawieranie małżeństw przez pary jednopłciowe oraz prawo do adopcji dla takich par (druk nr 344).

Wrzesień – październik

Małżeństwa osób tej samej płci będą legalne w Finlandii od 1 marca 2017.

28 listopada 2014 fiński parlament przyjął ustawę dotyczącą małżeństw jednopłciowych. 105 parlamentarzystów opowiedziało się za zmianą prawa, 92 było przeciw. Nowe prawo zrównuje prawa małżeństw jednopłciowych z różnopłciowymi i pozwala im na adopcję dzieci. Był to pierwszy w historii Finlandii przypadek przyjęcia prawa w drodze obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej. Złożony wcześniej w tej samej sprawie projekt poselski został odrzucony przez komisję i nie trafił pod obrady plenarne.

Sierpień

Na mocy orzeczenia brazylijskiej Narodowej Rady Sprawiedliwości z 14 maja 2013, prawo do zawarcia małżeństwa przysługuje w Brazylii wszystkim parom jednopłciowym; brazylijskie urzędy stanu cywilnego nie mogą zatem odmawiać udzielenia ślubu parom homoseksualnym.

W 2011 roku brazylijski Najwyższy Sąd Federalny (port. Supremo Tribunal Federal, STF) jednomyślnie orzekł, iż parom jednopłciowym powinny przysługiwać te same prawa, które przysługują małżeństwom. Decyzja ta umożliwiła zalegalizowanie "trwałych związków" jednopłciowych w Brazylii.

Lipiec

Strzelanina w klubie nocnym Pulse w Orlando – strzelanina, do której doszło 12 czerwca 2016 roku w mieście Orlando, w amerykańskim stanie Floryda. Według wstępnych informacji zginęło w niej 50 osób, a 53 osoby zostały ranne. Zamachu dokonał 29-letni Omar Mir Seddique Mateen, Amerykanin, którego rodzice wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych z Afganistanu.

Policja w Orlando traktuje zamach jako akt terroryzmu krajowego. Przed atakiem, według doniesień medialnych, podczas rozmowy telefonicznej z policją zamachowiec przysiągł wierność tzw. Państwu Islamskiemu, które wzięło na siebie odpowiedzialność za strzelaninę.

Atak ten jest najbardziej krwawą strzelaniną dokonaną przez jedną osobę w dziejach Stanów Zjednoczonych, najbardziej krwawym atakiem na społeczność LGBT oraz najbardziej krwawym atakiem terrorystycznym na terytorium USA od zamachów z 11 września 2001 roku.

Czerwiec

30 stycznia 2003 roku Belgia stała się drugim na świecie krajem, który zalegalizował małżeństwa homoseksualne. Początkowo małżeństwa jednopłciowe w kraju były ograniczonym odpowiednikiem małżeństw heteroseksualnych (brak możliwości adopcji dzieci przez pary homoseksualne), ale ostatecznie usunięto wszelkie różnice między nimi.

Maj

Małżeństwa osób tej samej płci są legalne w Argentynie od 22 lipca 2010 roku. Argentyna jest dziesiątym krajem, który przyznał parom homoseksualnym prawo do zawarcia małżeństwa.

Kwiecień

Małżeństwa osób tej samej płci są legalne w Portugalii od 5 czerwca 2010. Portugalia jest ósmym krajem na świecie, który zalegalizował takie małżeństwa.

Marzec

Małżeństwa osób tej samej płci są legalne w Danii od 15 czerwca 2012. Ustawa legalizująca takie małżeństwa została przyjęta przez parlament 7 czerwca 2012 i podpisana przez królową 12 czerwca 2012. Dania stała się tym samym jedenastym krajem na świecie, który przyznał parom jednopłciowym prawo do zawarcia małżeństwa.

Luty

Małżeństwa osób tej samej płci są legalne w Urugwaju od 5 sierpnia 2013 roku. Ustawa zezwalająca na takie małżeństwa została przyjęta przez parlament w kwietniu 2013 roku i podpisana przez prezydenta 3 maja.

Styczeń

Małżeństwa osób tej samej płci są legalne w Nowej Zelandii od 19 sierpnia 2013 roku. Ustawa zezwalająca na takie małżeństwa została przyjęta przez parlament 17 kwietnia 2013 roku i podpisana przez gubernatora generalnego 19 kwietnia.

2015

Styczeń – grudzień

Brendan Gilmore Burke (ur. 8 grudnia, 1988 w Vancouverze; zm. 5 lutego, 2010) – zawodowy hokeista i menadżer akademickiego klubu hokejowego Uniwersytetu Miami w Oxford (Ohio), Miami RedHawks. Młodszy syn Briana Burke, głównego menadżera zespołu NHL Toronto Maple Leafs i reprezentacji olimpijskiej hokeja USA. W listopadzie 2009 ujawnił publicznie, że jest gejem. Wraz ze swoim coming outem zaapelował o tolerancję i walkę przeciw homofobii w zawodowym sporcie wyczynowym.

2014

Styczeń – grudzień

Brendan Gilmore Burke (ur. 8 grudnia, 1988 w Vancouverze; zm. 5 lutego, 2010) – zawodowy hokeista i menadżer akademickiego klubu hokejowego Uniwersytetu Miami w Oxford (Ohio), Miami RedHawks. Młodszy syn Briana Burke, głównego menadżera zespołu NHL Toronto Maple Leafs i reprezentacji olimpijskiej hokeja USA. W listopadzie 2009 ujawnił publicznie, że jest gejem. Wraz ze swoim coming outem zaapelował o tolerancję i walkę przeciw homofobii w zawodowym sporcie wyczynowym.

2013

Styczeń – grudzień

Brendan Gilmore Burke (ur. 8 grudnia, 1988 w Vancouverze; zm. 5 lutego, 2010) – zawodowy hokeista i menadżer akademickiego klubu hokejowego Uniwersytetu Miami w Oxford (Ohio), Miami RedHawks. Młodszy syn Briana Burke, głównego menadżera zespołu NHL Toronto Maple Leafs i reprezentacji olimpijskiej hokeja USA. W listopadzie 2009 ujawnił publicznie, że jest gejem. Wraz ze swoim coming outem zaapelował o tolerancję i walkę przeciw homofobii w zawodowym sporcie wyczynowym.

2012

Styczeń – grudzień

Brendan Gilmore Burke (ur. 8 grudnia, 1988 w Vancouverze; zm. 5 lutego, 2010) – zawodowy hokeista i menadżer akademickiego klubu hokejowego Uniwersytetu Miami w Oxford (Ohio), Miami RedHawks. Młodszy syn Briana Burke, głównego menadżera zespołu NHL Toronto Maple Leafs i reprezentacji olimpijskiej hokeja USA. W listopadzie 2009 ujawnił publicznie, że jest gejem. Wraz ze swoim coming outem zaapelował o tolerancję i walkę przeciw homofobii w zawodowym sporcie wyczynowym.

2011

Czerwiec – grudzień

Brendan Gilmore Burke (ur. 8 grudnia, 1988 w Vancouverze; zm. 5 lutego, 2010) – zawodowy hokeista i menadżer akademickiego klubu hokejowego Uniwersytetu Miami w Oxford (Ohio), Miami RedHawks. Młodszy syn Briana Burke, głównego menadżera zespołu NHL Toronto Maple Leafs i reprezentacji olimpijskiej hokeja USA. W listopadzie 2009 ujawnił publicznie, że jest gejem. Wraz ze swoim coming outem zaapelował o tolerancję i walkę przeciw homofobii w zawodowym sporcie wyczynowym.

Styczeń – maj

Gay-Straight Alliance – organizacje szkolne i studenckie powołane w celu zwalczania homofobii w szkolnictwie. Zrzeszają młodzież homo, hetero i biseksualną.

2010

Listopad – grudzień

Gay-Straight Alliance – organizacje szkolne i studenckie powołane w celu zwalczania homofobii w szkolnictwie. Zrzeszają młodzież homo, hetero i biseksualną.

Sierpień – październik

Rejestrowany związek partnerski (nazywany też formalnym związkiem partnerskim) – usankcjonowany prawem związek cywilny dwóch osób dowolnej płci. Osoby stanowiące związek partnerski nazywane są partnerami lub partnerkami.

Styczeń – lipiec

Gender studies – interdycyplinarne studia (rozumiane zarówno jako dyscyplina naukowa wykładana na uniwersytetach jak i badania naukowe), których przedmiotem jest gender – społeczno-kulturowa tożsamość płciowa.

Studia te wyrosły w latach 70. XX w. z tzw. women's studies jako akademicki efekt działań drugiej fali feminizmu. Analiza podejmowana w gender studies dotyczy m.in. kulturowych i społecznych procesów konstruowania norm męskości i kobiecości, internalizacji owych norm oraz społecznych konsekwencji ich obowiązywania. Problematyka płci kulturowej analizowana jest w powiązaniu z kwestiami klasowymi, etnicznymi, rasowymi, religijnymi i innymi. Ważnym obszarem analiz w obrębie gender studies jest nienormatywność płciowa: zjawiska transseksualizmu, transgenderyzmu czy androgynii. Przedmiotem badań w gender studies jest także seksualność, w tym szczególnie normy seksualne oraz obszary seksualnej nienormatywności.

2009

Wrzesień – grudzień

Turystyka LGBT lub turystyka gejowska (ang. gay tourism) – jedna z niszowych odmian komercyjnej turystyki ukierunkowana na rynek klientów z grupy LGBT – lesbijki, gejów, osoby biseksualne i transgenderyczne. Charakteryzuje się otwartością na orientację seksualną i tożsamość płciową klientów.

Główną część turystyki LGBT stanowią podróże do miast i kurortów, które tworząc specjalną ofertę, chcą przyciągnąć do siebie turystów LGBT. W tym rodzaju turystyki zaczynają się specjalizować biura podróży, hotele, kluby, sauny, a nawet gospodarstwa agroturystyczne. Jej promocją zajmuje się m.in. branżowe stowarzyszenie International Gay and Lesbian Travel Association (IGLTA), które w 2008 r. mianowało w Polsce swojego ambasadora, Piotra Wójcika.

Maj – sierpień

Społeczność LGBT – grupa społeczna, do której należą osoby określające siebie jako mniejszości seksualne: lesbijki, geje, biseksualiści i transseksualiści, w języku angielskim określana jako "gay community" lub "LGBT community".

W pojęciu szerszym niektórzy badacze w ostatnich latach używają tego terminu dla określenia także innych osób o nienormatywnej seksualności. Wychodzi to jednak poza formalny zakres tej (LGBT) kategorii.

Kwiecień

Biseksualizm – odczuwanie popędu płciowego lub/i emocjonalnego do osobników obu płci. Sam termin został wprowadzony około roku 1809 przez botaników i początkowo odnosił się wyłącznie do roślin. Jako określenie orientacji zaczął funkcjonować prawdopodobnie dopiero w XX wieku, kiedy rozpoczęto szersze badania nad ludzką seksualnością.

Biseksualizm jako orientacja najszerzej mieści się pomiędzy homoseksualizmem a heteroseksualizmem, ale nie musi oznaczać równego zainteresowania obiema płciami. Zdarza się, że – stale lub przez jakiś czas – biseksualista odczuwa silniejszy pociąg do konkretnej płci. Oznacza to, że może tworzyć związek monogamiczny raz homoseksualny, raz heteroseksualny, niekoniecznie w tym samym czasie, chociaż istnieje i taka możliwość. Zdarzają się także przypadki triolizmu.

Marzec

Motywy LGBT w filmie – filmy z tematyką LGBT, to filmy różnych gatunków, w których głównym lub znaczącym wątkiem jest temat homoseksualizmu lub biseksualizmu lub które poruszają problem tożsamości płci (transgenderyzm, transseksualizm). Twórcy filmów od lat korzystają z tematu orientacji seksualnych. Niżej przedstawiony tekst jest zasadniczo przeglądem kinematografii głównego nurtu, przeważnie popkulturowej, zajmującej się tą tematyką.

Luty

Małżeństwa homoseksualne w RPA zalegalizowano ustawą uchwaloną przez Parlament Republiki Południowej Afryki w dniu 14 listopada 2006 roku.

Od 2006 roku małżeństwa osób tej samej płci są w RPA legalne. Kraj ten był piątym na świecie państwem, które zalegalizowało małżeństwa homoseksualne.

Styczeń

Kothi jest to specyficzna mniejszość seksualna właściwa kulturom subkontynentu indyjskiego. Oznacza mężczyznę o orientacji homoseksualnej o cechach silnie sfeminizowanych i głęboko identyfikującego się ze swoją pasywną rolą w relacji homoseksualnej. Zarówno przez indyjskie społeczeństwo, jak i przez siebie samego (wskutek silnej internalizacji takiego społecznego spojrzenia) rozumiany jest jako niemężczyzna.

Kategoria ta nie jest identyczna z zachodnią kategorią homoseksualisty, gdyż dotyczy tylko mężczyzny identyfikującego swoją tożsamość z pasywną rolą w relacji seksualnej. Znajduje się więc w niej tylko niewielka część mężczyzn podejmujących w Indiach praktyki homoseksualne (por. Homoseksualizm w Indiach). Ponieważ kothi jest identyfikowany jako nie-mężczyzna, jego partner aktywny nie jest postrzegany jako homoseksualny, mieści się w rozumieniu indyjskiej kultury w kategorii normatywnej męskości.

2008

Grudzień

Wątki LGBT w literaturze obecne są od antycznych początków sztuki pisarskiej do współczesności, w której występują coraz częściej, również w innych tekstach kultury – teatrze i filmie. Dzieła te poruszają tematykę innej miłości zwykle z jednej z dwóch perspektyw: zewnętrznej, zajmując się jej społecznym odbiorem (często negatywnym) albo wewnętrznej, zajmując się portretowaniem osób LGBT w skali prywatności, emocji i relacji intymnych. Wątki te znaleźć można w wielu dziełach uznanego kanonu lektur głównego nurtu literatury.

Listopad

Gay village – pochodzące z języka angielskiego określenie dzielnic lub części miasta zamieszkanych i silnie ustrukturowanych przez gejów lub szerzej – osoby LGBT. Na terenie gay village często znajduje się szereg punktów usługowych ukierunkowanych na klientów LGBT, gejowskich barów, klubów nocnych, przyjaznych gejom klubów sportowych, restauracji, księgarń lub firm prowadzonych przez LGBT. Określenie gay village stosuje się zasadniczo w odniesieniu do dzielnic w USA i Kanadzie i jest ono zjawiskiem występującym przy odpowiednio dużej populacji mieszkańców.

Październik

Winkte (ang. "Two-Spirit", czyli "Podwójna dusza", "Osoba o podwójnej duszy") jest to specjalna rola kulturowa stworzona przez wiele społeczeństw Indian północnoamerykanskich dla mężczyzn homoseksualnych, transseksualnych, nie identyfikujących się z męską rolą płciową lub własną płcią biologiczną, stawiająca ich ponad podziałem na płci i dająca im dostęp do obydwu sfer kulturowych: męskiej i żeńskiej. Termin ten może też obejmować kobiety o tego rodzaju cechach, które mogły pełnić podobną rolę.

Wrzesień

Gay-friendly (z ang. gay = gej, lesbijka, oraz friendly = przyjazny, czyli przyjazny dla gejów i lesbijek) to określenie opisujące miejsca, działania, ludzi lub instytucje aktywnie wyszukujące i tworzące środowisko przyjazne dla osób LGBT. Termin powstał pod koniec XX wieku w Ameryce Północnej jako efekt działań związanych z ruchem obrony praw homoseksualistów oraz rozpoznawania osób homoseksualnych jako cennej grupy konsumentów dla biznesu (zob. pink dollar).

Sierpień

Homoseksualne zachowania zwierząt – zachowania zwierząt wobec osobników tej samej płci, które zazwyczaj są typowe dla par różnopłciowych tego gatunku. Zachowania te obejmują czynności seksualne, takie jak kopulacja lub wzajemna masturbacja, oraz związane z łączeniem się w pary lub wspólną opieką nad potomstwem. Występują szczególnie często u gatunków żyjących w społecznościach np. szympansów. Odnotowano je do tej pory u ponad 1500 żyjących na wolności gatunków, a zjawisko to dobrze udokumentowano u ponad pięciuset z nich.

Lipiec

Coming out (of the closet) (z ang. wyjście [z szafy]) – określenie procesu samodzielnego ujawniania własnej przynależności do mniejszości seksualnych przed innymi ludźmi (np. rodziną, przyjaciółmi, znajomymi czy współpracownikami). Proces ten zawiera w sobie także fakt uświadomienia sobie własnej, odmiennej od heteroseksualnej, orientacji seksualnej oraz uczenia się samoakceptacji jako geja, lesbijki lub osoby biseksualnej (coming out przed samym sobą).

Czerwiec

Homomonument – pomnik w Amsterdamie upamiętniający homoseksualistów, którzy doświadczyli lub doświadczają prześladowania lub też zostali zamordowani z powodu własnej orientacji seksualnej. Monument ma formę trzech różowych trójkątów wykonanych z granitu, które wraz z przestrzenią pomiędzy nimi tworzą wspólnie kształt większego trójkąta. Pomnik znajduje się w centrum miasta, na brzegu kanału Keizersgracht i w pobliżu kościoła Westerkerk. Odsłonięty został 5 września 1987 roku.