Scandinavian Airlines System

Scandinavian Airlines System
	Historia
Data założenia	1946
	Lokalizacja
Państwo	Szwecja
Baza	Sztokholm
	Kooperacja
Program lojalnościowy	EuroBonus
Sojusz	SkyTeam
	Flota
Liczba samolotów	83
Liczba tras	118
	Przedsiębiorstwo
Członkowie zarządu	Kåre Schultz
Udziałowcy	19,90% Air France-KLM
Skytrax
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Scandinavian Airlines, SAS AB w przeszłości Scandinavian Airlines System to międzynarodowe skandynawskie linie lotnicze. Obecnie SAS jest największym przewoźnikiem krajów nordyckich. Głównymi portami lotniczymi SAS są: Port lotniczy Sztokholm-Arlanda (Szwecja), Port lotniczy Oslo-Gardermoen (Norwegia) i Port lotniczy Kopenhaga-Kastrup (Dania).

W 2011, linie lotnicze SAS przewiozły 22,9 miliona pasażerów, i osiągnęły przychód w wysokości 38 miliardów SEK, co plasuje je na ósmym miejscu w Europie. Flota SAS składa się z Airbusów A319, A320, A321, A330 i A340, Boeing 737 Classic oraz Next Generation, Bombardierów CRJ900.

Linie powstały w roku 1946 jako konsorcjum łączące Det Danske Luftfartselskab, Svensk Interkontinental Lufttrafik oraz Det Norske Luftfartselskap na trasach transatlantyckich. Na trasach europejskich oraz krajowych współpracę rozpoczęto dwa lata później natomiast w roku 1951, linie połączyły się, tworząc SAS.

SAS była członkiem założycielem największego na świecie sojuszu lotniczego Star Alliance, jednak wystąpiła z niego w 2024.

Agencja ratingowa Skytrax przyznała liniom trzy gwiazdki^[1].

Historia

Początki

Linie SAS posiadały 9 samolotów Convair 440

Linie rozpoczęły działalność 1 sierpnia 1946, kiedy Svensk Interkontinental Lufttrafik AB (linie które były własnością rodziny Wallenbergów) oraz Det Danske Luftfartselskab A/S i Det Norske Luftfartselskap AS – narodowi przewoźnicy Danii i Norwegii – uruchomiły wspólne połączenia na trasach transatlantyckich^[2]. W roku 1948 szwedzki narodowy przewoźnik AB Aerotransport dołączył do SAS i linie rozpoczęły działalność na rynku europejskim, a w roku 1951 połączyły się, tworząc SAS. W momencie utworzenia, udziały były podzielone pomiędzy SAS Danmark (28,6%), SAS Norge (28,6%) oraz SAS Sverige (42,8%), wszystkie w 50% będące własnością rządu^[3].

SAS wykonywał połączenia na Grenlandię do marca 2003, oraz ponownie od 2007 do stycznia 2009. Boeing 767-383ER na lotnisku w Kangerlussuaq (2001)

Logo SAS w latach 80. XX wieku składało się z pasów symbolizujących flagi Danii, Norwegii, i Szwecji

Połączenie przez biegun

W roku 1954 SAS otworzyły jako pierwsze linie na świecie regularne połączenie nad biegunem północnym. Samolot DC-6B operował na trasie z Kopenhagi do Los Angeles z międzylądowaniem w Søndre Strømfjord na Grenlandii oraz Winnipeg w Kanadzie. Latem 1956 połączenie było realizowane trzy razy w tygodniu. Trasa cieszyła się dużą popularnością wśród gwiazd Hollywood i okazała się strzałem w dziesiątkę dla SAS. Dzięki systemowi taryf, który pozwalał na tranzyt do innego miasta z siatki połączeń SAS bezpłatnie, połączenie było również popularne wśród turystów. W 1957 SAS uruchomił połączenie do Japonii przez Grenlandię oraz Alaskę – było to związane z brakiem zgody Związku Radzieckiego na loty przez Syberię. Podróż ze Skandynawii ponad biegunem północnym do Japonii trwała „zaledwie” ok. 30 godzin, podczas gdy lot tradycyjnym szlakiem przez Środkowy Wschód i Indie zajmował 52 godziny^[4].

Era odrzutowców

Boeing 747 na lotnisku w Sztokholmie

SAS wszedł w erę odrzutowców w 1959 wraz z wejściem do służby samolotów Sud Aviation Caravelle. W 1971 we flocie SAS pojawił się pierwszy Boeing 747^[5].

Airbus A300B2-320 na lotnisku w Zurychu w 1982

Przejęcia lokalnych przewoźników

Linie stopniowo zdobywały kontrole na rynkach krajowych we wszystkich trzech państwach, przejmując lokalnych przewoźników, między innymi Braathens i Widerøe w Norwegii, Linjeflyg i Skyways Express w Szwecji oraz Cimber Air w Danii. W 1989 SAS przejął 18,4% udziałów w Texas Air Corporation, spółce dominującej Continental Airlines, w dążeniu do stworzenia globalnego sojuszu. Udziały te zostały w późniejszym czasie sprzedane. W latach 90 SAS nabył 20% udziałów w British Midland. SAS dodatkowo kupił 94% akcji Spanair, drugiej co do wielkości linii lotniczej w Hiszpanii, oraz Air Greenland. W roku 2007 linie postanowiły pozbyć się udziałów w Spanair, BMI oraz Air Greenland^[6]. W styczniu 2009, pomimo wcześniejszych problemów ze sprzedażą za oczekiwaną cenę, grupa katalońskich inwestorów nabyła Spanair, pozostawiając Skandynawom 19,9% akcji^[7].

Początki sojuszu Star Alliance

Linie SAS były jednym z największych użytkowników DC-9 na świecie

W maju 1997 SAS stworzył globalny sojusz Star Alliance wspólnie z liniami Air Canada, Lufthansa, Thai Airways International oraz United Airlines. Cztery lata wcześniej SAS bezskutecznie próbował połączyć się z KLM, Austrian Airlines i Swissair w celu stworzenia Alcazar największej linii lotniczej w Europie^[8]. Skutkiem tego było odwołanie dyrektora generalnego Jana Carlzona, który był odpowiedzialny za rozkwit firmy począwszy od 1981. W czerwcu 2001 roku zmieniła się struktura udziałowców SAS, został utworzony holding, w którym udziały posiadał rząd: Szwecji (21,4%), Norwegii (14,3%) oraz Danii (14,3%) pozostałe 50% akcji pozostało w publicznym posiadaniu.

Po 2004

W roku 2004 Scandinavian Airlines System (SAS) podzielono na cztery osobne spółki SAS Scandinavian Airlines Sverige AB, SAS Scandinavian Airlines Danmark AS, SAS Braathens AS oraz SAS Scandinavian International AS. SAS Braathens zostały przemianowane na SAS Scandinavian Airlines Norge AS w 2007^[9]. W październiku 2009 cztery spółki zostały ponownie połączone w jedną – SAS Scandinavian System AB.

W związku z dynamicznym rozwojem przewoźników nisko kosztowych w Skandynawii, linia zaczęła generować straty. By odzyskać rentowność należało obniżyć koszty. Pierwszym etapem było sprzedanie udziałów w innych spółkach – bmi, Spanair oraz AirBaltic^[10]. Pozwoliło to ograniczyć koszty o 23 procent pomiędzy 2008 a 2011. Następne cięcia mające ograniczyć koszty wprowadzono w 2011, dzięki czemu spodziewano się zmniejszyć koszty operacyjne o 3-4%. Do 2014 SAS wycofa z użytku wszystkie samoloty MD-82, co pozwoli zaoszczędzić kolejne 3%^[11]. W listopadzie 2012 linia przedstawiła plan restrukturyzacji, który zakłada wydłużenie czasu pracy oraz obniżenie wynagrodzeń o 12-20%^[12]. W maju 2013 grupa SAS sprzedała 80% w Widerøe, co pozwoliło uzyskać ok. 2 miliardy SEK które zostaną przeznaczone na obecny plan restrukturyzacji^[13].

Od 1 czerwca 2013 SAS w klasie ekonomicznej (SAS Go) serwuje tylko płatne posiłki (poza śniadaniami do godz. 9:00 na trasach między krajami nordyckimi)^[14]^[15].

Restrukturyzacja

W październiku 2023 linia aby uchronić się przed bankructwem ogłosiła, że holding Air France-KLM przejmie 19,9% udziałów w SAS. W czerwcu 2024 Komisja Europejska zatwierdziła plan restrukturyzacyjny SAS^[16]. Wskutek zmian właścicielskich we wrześniu tego samego roku linia przeszła z sojuszu Star Alliance do SkyTeam oraz powołała nowy zarząd^[17].

Flota

Według stanu na luty 2025 flota SAS składała się z 83 samolotów o średnim wieku 8,6 lat^[18]:

Samolot			Liczba miejsc				Uwagi
Model	Aktywne	Zamówione	B	E+	E	Łącznie	Uwagi
Airbus A319-100	4	-	-	-	150	150	Elastyczna konfiguracja miejsc klas B i E
Airbus A320-200	6	-	-	-	168	168	Elastyczna konfiguracja miejsc klas B i E
Airbus A320neo	43	12	-	-	180	180	Elastyczna konfiguracja miejsc klas B i E Dostawa planowana do końca 2025^[19]
Airbus A321neo	3	-	22	12	123	157
Airbus A330-300	8	-	32	56	178	266
Airbus A350-900	4	-	40	32	228	300
Boeing 737-700	1	-					Samolot dedykowany do transportu medycznego
Bombardier CRJ-900	14	1	-	-	90	90
Łącznie	83	13