Brom

35. pierwiastek chemiczny
(Przekierowano z Br)

Brom (Br, stgr. βρῶμος, brómos, oznacza „mocno pachnący” lub „smród”, łac. bromum)[7]pierwiastek chemiczny, niemetal z grupy fluorowców w układzie okresowym. W warunkach normalnych jest brunatnoczerwoną cieczą o ostrym, nieprzyjemnym zapachu zbliżonym do zapachu chloru. Jest jedynym niemetalem występującym w warunkach normalnych w postaci cieczy[8]. Znanych jest 25 izotopów bromu o czasie półtrwania minimum 1 ms o liczbach masowych w zakresie 70÷94[9], z których izotopy o liczbie masowej 79 i 81 są trwałe i występują w naturze w prawie równej ilości (50,6:49,4[10]).

Brom
selen ← brom → krypton
Wygląd
czerwonobrunatny
Brom (ok. 2 g, czystość 99,8%) w szklanej ampułce zatopionej w szkle akrylowym.
Brom (ok. 2 g, czystość 99,8%) w szklanej ampułce zatopionej w szkle akrylowym.
Widmo emisyjne bromu
Widmo emisyjne bromu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.

brom, Br, 35
(łac. bromum)

Grupa, okres, blok

17, 4, p

Stopień utlenienia

−I, I, III, IV, V, VII

Właściwości metaliczne

niemetalfluorowiec

Właściwości tlenków

silnie kwasowe

Masa atomowa

79,904 ± 0,003[a][4]

Stan skupienia

ciekły

Gęstość

3119 kg/m³

Temperatura topnienia

−7,2 °C[1]

Temperatura wrzenia

58,8 °C[1]

Numer CAS

7726-95-6

PubChem

24408

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Występowanie

edytuj

Występuje w skorupie ziemskiej w ilościach śladowych – 3,0 ppm wagowo (0,78 ppm w przeliczeniu na liczbę atomów)[11], głównie jako zanieczyszczenie piasku morskiego i pokładów soli kamiennej[potrzebny przypis]. Większe jego ilości (67,3 ppm wagowo) występują w wodzie morskiej. Nie został znaleziony w stanie wolnym, a jedynie w formie bromków[11].

Związki bromu

edytuj
Osobna strona: Kategoria:Związki bromu.

Najbardziej znane jego związki: bromowodór – po rozpuszczeniu w wodzie tworzy bardzo silny kwas bromowodorowy, oraz jego sole: bromek sodu, bromek potasu. Duże znaczenie w chemii organicznej mają jego sole fluorkowe NaBrFx x=4,5,6, które są bardzo dobrymi grupami odchodzącymi w reakcjach podstawienia nukleofilowego.

Zastosowanie

edytuj

Stosuje się go w wielu reakcjach np. do syntezy bromków alkilowych, które są bardziej reaktywne od odpowiednich chlorków. Bromek srebra w XX w. był masowo wykorzystywany w technikach litograficznych i fotograficznych.

Znaczenie biologiczne

edytuj

Brom jest obecny we wszystkich organizmach w ilościach zbliżonych do jego stężenia w wodzie morskiej (ok. 50 ppm), nie odgrywa on jednak żadnej roli w procesach życiowych[12].

W dużych ilościach czysty brom jest silnie toksyczny. Jony bromkowe Br
są nieszkodliwe, o ile ich stężenie nie przekracza tego obecnego w wodzie morskiej.

Izotopy

edytuj

Brom-82

edytuj

Ulegając rozpadowi emituje promieniowanie beta o energii 444 keV (98,3%) i promienie gamma o energiach 221–1960 keV[10]. Używany w defektoskopii, badaniach szczelności i hydrobiologicznych.

Wykazuje średnią radiotoksyczność. Brak narządu krytycznego (całe ciało). Dopuszczalne skażenie 370 kBq[10].

Historia

edytuj

W 1825 roku podczas wakacji, student pierwszego roku chemii w Heidelbergu, Karl Löwig otrzymał pierwszy raz nowy pierwiastek, jednak nie wiedział, czym jest ta substancja przypominająca chlor. W tym samym roku Antoine Balard wykrył brom w ługach odpadowych w warzelniach soli z wody morskiej na wybrzeżach francuskich Morza Śródziemnego. 30 listopada 1825 roku złożył w sekretariacie Akademii Francuskiej pismo zawiadamiające o odkryciu. 14 sierpnia 1826 roku Akademia wydała orzeczenie pochlebne dla odkrywcy[13].

Jako pierwszy polską nazwę „brom” zaproponował Filip Walter.

Zobacz też

edytuj
  1. Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi [79,901; 79,907]. Z uwagi na zmienność abundancji izotopów pierwiastka w naturze, wartości w nawiasach klamrowych stanowią zakres wartości względnej masy atomowej dla naturalnych źródeł tego pierwiastka. Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.

Przypisy

edytuj
  1. a b David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-53, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
  2. bromine, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-09] (ang.).
  3. Bromine (nr 328138) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-01]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  4. Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
  5. Wartość dla ciała stałego wg: Singman, Charles N. Atomic volume and allotropy of the elements. „Journal of Chemical Education”. 61 (2), s. 137–142, 1984. DOI: 10.1021/ed061p137. 
  6. Brom (nr 328138) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2011-10-01]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  7. Edward Turner: Elements of chemistry: including the recent discoveries and doctrines of the science. 1828, s. 467. Cytat: The name first applied to it by its discoverer is muride; but it has since been changed to brome..from the Greek βρῶμος signifying a strong or rank odour. This appellation may in the English language be properly converted into that of Bromine. (ang.).
  8. Bromine [online], Webelements.com [dostęp 2020-11-09] (ang.).
  9. Nudat 2.
  10. a b c Ryszard Szepke: 1000 słów o atomie i technice jądrowej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982, s. 35. ISBN 83-11-06723-6. (pol.).
  11. a b » Bromine: geological information [online], WebElements Periodic Table [dostęp 2024-09-19].
  12. Jan Wojnowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Wielka encyklopedia PWN, Wyd. 1, t. 4, Warszawa: Wydawn. Nauk. PWN, 2001, s. 461-462, ISBN 83-01-13357-0, OCLC 48088260 [dostęp 2023-02-03].
  13. Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 255–257. OCLC 839118859.