Ekstraklasa w piłce nożnej

1. poziom rozgrywek ligowych w piłce nożnej mężczyzn w Polsce

Ekstraklasa, PKO BP Ekstraklasa – najwyższa w hierarchii klasa męskich ligowych rozgrywek piłkarskich w Polsce, będąca jednocześnie najwyższym szczeblem centralnym (I poziom ligowy).

Ekstraklasa
2024/2025
Państwo

Polska

Dyscyplina

piłka nożna

Organizator rozgrywek

Ekstraklasa SA

Data założenia

4 grudnia 1926

Założyciel

14 klubów polskich

Poprzednia nazwa

Liga Piłki Nożnej (LPN)
(od 1 marca 1927)

Przekształcona
na zawodową

12 sierpnia 2005

Prezes

Marcin Animucki

Przewodniczący Rady Nadzorczej

Wojciech Cygan

Partner TV

Platforma Canal+

Sponsor tytularny

PKO Bank Polski

Rozgrywki
Liczba drużyn

18

Zwycięzca

mistrz Polski

Niższy poziom ligowy

I liga

Puchary

Puchar Polski
Superpuchar Polski

Zwycięzcy
Pierwszy zwycięzca

Wisła Kraków
(1927)

Obecny zwycięzca

Jagiellonia Białystok (2023/2024)

Najwięcej zwycięstw

Legia Warszawa (15)

Strona internetowa

W latach 1927–1939 nosiła nazwę Liga, a w latach 1948–2008 I liga. W jej ramach zmagania toczą się cyklicznie (co sezon) systemem kołowym, jako mistrzostwa kraju i przeznaczone są dla 18 najlepszych polskich klubów piłkarskich. Triumfator Ekstraklasy zostaje jednocześnie mistrzem Polski, zaś najsłabsze drużyny relegowane są do I ligi polskiej (dawnej II ligi polskiej). Pierwotnie zarządzana przez Polski Związek Piłki Nożnej (w latach 1928–2005), następnie (od 18 listopada 2005) przez Ekstraklasę SA. Od 2002 do udziału w jej rozgrywkach zostają dopuszczone wyłącznie kluby mające status profesjonalny (tj. działające w formie sportowej spółki akcyjnej), które – po spełnieniu wszelkich niezbędnych kryteriów – otrzymały roczną licencję na występy na tym szczeblu. W 2005 roku na mocy ustawy o sporcie kwalifikowanym[1] określono, że w skład lig zawodowych w grach zespołowych wchodzą wyłącznie kluby sportowe będące spółkami akcyjnymi, co de facto spowodowało usunięcie sportowej spółki akcyjnej z polskiego systemu prawnego[2]. Pomimo upływu czasu, niektóre kluby nadal używają w nazwie dodatku Sportowa Spółka Akcyjna np. Jagiellonia Białystok (KRS dane z 22 kwietnia 2022).

Mistrz Polski uzyskuje prawo udziału w eliminacjach do Ligi Mistrzów UEFA, zaś wicemistrz i zdobywca trzeciego miejsca w eliminacjach do Ligi Konferencji Europy UEFA.

Historia rozgrywek ligowych

edytuj

Historia rozgrywek przedligowych

edytuj

Utworzenie ligi

edytuj

Na fali zmian sanacyjnych, zapoczątkowanych w Polsce wiosną 1926 przez przewrót majowy, spora część działaczy piłkarskich postanowiła całkowicie zmienić – obrany w 1919 przez Polski Związek Piłki Nożnej – system rozgrywek o mistrzostwo Polski (MP). Co prawda wcześniej podejmowano podobne próby (już bowiem w październiku 1921 Ignacy Rosenstock oficjalnie wysunął pierwszy, konkretny projekt ogólnopolskiej ligi państwowej „na wzór zachodni” w dwóch klasach rozgrywkowych), jednak z uwagi na niewielką siłę przebicia ich pomysłodawców i brak większego wsparcia ze strony klubów kończyły się one niepowodzeniem. Odnośnie do obowiązującego w latach 1920–1926 modelu pucharowego coraz powszechniej wnoszono zastrzeżenia, uznając go za przestarzały i zupełnie nieadekwatny do ówczesnego stopnia rozwoju rodzimego futbolu. Z całą pewnością doskonale sprawdził się on na samym początku formowania piłkarskich struktur w II Rzeczypospolitej – bezpośrednio przyczyniając się do sporego wzrostu popularności tej dyscypliny – jednak nie sprostał wymaganiom czasu. Przyszłość widziano jedynie we wprowadzeniu nowoczesnego systemu „każdy z każdym – mecz i rewanż” (zwanego ligowym), a także zwiększeniu liczby drużyn bezpośrednio walczących o tytuł mistrzowski, toteż 2 grudnia 1926 z inicjatywy lwowskich: Pogoni, Czarnych oraz Hasmonei doszło w Krakowie do konferencji porozumiewawczej przedstawicieli 12 „klubów-reformatorów” (ponadto wzięły w niej udział: Polonia, Legia i Warszawianka z Warszawy, ŁKS i Klub Turystów z Łodzi, Wisła Kraków, Warta Poznań, 1. FC Katowice i TKS Toruń). Z krajowej czołówki brakowało jedynie Cracovii oraz Ruchu Wielkie Hajduki, które odrzuciły zaproszenie. W trakcie spotkania ustalono wszystkie najpilniejsze kwestie i zaledwie dwa dni później, w tym samym gronie – podczas zebrania zorganizowanego w Warszawie w dniach 4 grudnia i 5 grudnia 1926 – utworzono nowy podmiot (pod roboczą nazwą Liga Polska), działający w ramach PZPN i zamierzający zorganizować pierwszą w historii kraju edycję ligi (dotychczasowym sposobem kalendarzowym, tj. „wiosna-jesień”). Posiedzeniu przewodniczył delegat Pogoni – Tadeusz Kuchar, a wiodące role odegrali działacze wojskowi (głównie warszawskiej Legii), bowiem to właśnie oni byli najbardziej zainteresowani przejęciem kontroli nad niemal wszystkimi dziedzinami życia ówczesnej Polski (a sport stanowił jedną z ważniejszych). 6 stycznia 1927 Liga wybrała swe kierownictwo, jednak nie obsadzając jeszcze stanowiska prezesa[3].

Zorganizowane w dniach 26-28 lutego 1927 w Krakowie 9. Walne Zgromadzenie PZPN jednoznacznie opowiedziało się przeciwko radykalnej zmianie systemu rozgrywkowego, proponując jedynie jego modyfikację. Jednocześnie uwidocznił się wyraźny podział na dwa obozy: „lwowsko-warszawski” (proligowy) i „krakowski” (konserwatywny).

Wskutek braku możliwości wypracowania jakiegokolwiek kompromisu 1 marca 1927 Liga wystąpiła ze struktur związku i rozpoczęła faktyczną działalność pod oficjalną nazwą Polska Liga Piłki Nożnej (PLPN) z gen. brygady Romanem Góreckim (ówczesny szef stołecznej Legii), jako nowo wybranym prezesem (pierwszą siedzibą było biuro stołecznej Polonii). Ostatecznie – w ciągu zaledwie kilku tygodni – przystąpiło do niej aż 57 klubów – w tym chorzowski Ruch, nie uczestniczący w jej tworzeniu (14 z nich utworzyło Ekstraklasę, zaś pozostałe zgrupowano w kilku ligach okręgowych). Nieugięta pozostawała jedynie Cracovia, której sternikiem pozostawał jednoczesny prezes centrali – Edward Cetnarowski, toteż na jej miejsce do PLPN dokooptowano Jutrzenkę Kraków. 13 marca 1927 Zarząd PZPN bezterminowo zdyskwalifikował wszystkich zawodników, działaczy i kluby, które przystąpiły do PLPN, a o całej sytuacji poinformował FIFA. Jednak już 22 maja 1927 związek ustanowił własną 16-drużynową Klasę Państwową, sankcjonując przy tym system ligowy, jednak wyłącznie pod własną kontrolą.

Komplet wyników 1 kolejki
Klub Turystów Łódź – ŁKS Łódź
0:2 (0:2)
Pogoń Lwów – Hasmonea Lwów
7:1 (3:0)
Legia Warszawa – Warszawianka
1:4 (0:0)
Jutrzenka Kraków – Wisła Kraków
0:4 (0:2)
Warta Poznań – Czarni Lwów
0:3 (0:2)
1. FC Katowice – Ruch Chorzów
7:0 (2:0)
TKS Toruń – Polonia Warszawa
4:3 (4:0)

W międzyczasie – 3 kwietnia 1927 – odbyła się premierowa kolejka PLPN. Na inaugurację rozegrano 7 spotkań (w tym aż 5 derbowych). Od 2000 r. za publikacją Wydawnictwa GiA "Liga polska" (tom 25 serii Encyklopedia piłkarska Fuji") przyjęto, że pierwszy mecz rozpoczął się w Łodzi o godz. 15.00 – przy ul. Wodnej. Było to spotkanie Klub Turystów Łódź – ŁKS Łódź 0:2 (0:2). W czasie trwania tego meczu (według wydawnictwa GiA) uzyskano pierwszego ligowego gola w Polsce (zdobył go Jan Durka w 35 minucie pojedynku). Analiza prasowa wykazała jednak, że również o 15:00 rozpoczął się mecz w Toruniu[4], w którym TKS pokonał Polonię Warszawa 4:3 (4:0). Już w 6 minucie tego pojedynku gola zdobył Paweł Gumowski. Informacja na ten temat została po raz pierwszy opublikowana w 2013 r. w książce Jarosława Owsiańskiego i Tomasza Siwińskiego "Historia futbolu wielkopolskiego". Zaprzeczyło to twierdzeniu, jakoby pierwszego gola w ekstraklasie zdobył Durka[5]. Redakcja GiA zrewidowała swoje stanowisko i w 2016 r. zaakceptowała zmienioną wersję tego zdarzenia. Nie ulega natomiast wątpliwości, że pierwszym liderem zostali piłkarze z Katowic, po zwycięstwie z Ruchem 7:0. Z powodu gry nieuprawnionych zawodników w obydwu zespołach derby Lwowa musiano powtórzyć.

20 lipca 1927 zorganizowano spotkanie podczas którego delegatom PLPN i PZPN udało się wypracować kompromis, zaś 30 października 1927 porozumienie stało się faktem (podpisano je natomiast 29 grudnia 1927). 18 grudnia 1927 odbyło się w Krakowie 11. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie PZPN, podczas którego doszło do symbolicznego końca „starej epoki” w polskim futbolu, poprzez podjęcie decyzji o przeniesieniu siedziby związku do Warszawy (zwycięstwo działaczy wojskowych, którzy praktycznie od tego momentu przejęli kontrolę nad całym rodzimym futbolem) oraz przystąpieniu Cracovii do PLPN. Kolejne Walne Zgromadzenie PZPN zorganizowano więc już w stolicy 15 stycznia 1928 i to podczas jego trwania PLPN stała się jednym z 11 autonomicznych członków PZPN (obok 10 okręgowych związków piłki nożnej).

11 września 1927 w Krakowie Wisła rozgromiła TKS 15:0 (7:0), co do dzisiaj pozostaje rekordowym rozmiarem zwycięstwa rodzimej Ekstraklasy. Zresztą cały sezon stał pod znakiem rywalizacji Białej Gwiazdy z katowickim 1. FC finansowanym przez mniejszość niemiecką na Górnym Śląsku. Na finiszu lepsi okazali się krakowianie, którzy w dodatku dwukrotnie ograli najgroźniejszego rywala – 3:0 (1:0) „u siebie” i 2:0 (0:0) „na wyjeździe”. Formalnie sezon zakończył się 13 listopada 1927, jednak w wyniku licznych odwołań ostateczna weryfikacja gier i tabeli nastąpiła dopiero 7 kwietnia 1928, a więc już w trakcie trwania nowego sezonu. Liga liczyła wówczas 15 zespołów, bowiem dołączono do niej Cracovię, co przy niezmienionych zasadach awansu sprawiło, że w edycji 1929 ponownie wystąpiła w niej nieparzysta liczba drużyn. W trzech pierwszych sezonach rozgrywek z ekstraklasy spadły trzy drużyny mniejszości narodowych: żydowskie Jutrzenka Kraków i Hasmonea Lwów oraz niemiecki 1.FC Katowice, a na takie rozstrzygnięcia pewien wpływ miały, niekorzystne dla tych klubów, decyzje sędziów. Aż do 1939 roku żaden inny klub mniejszości narodowej nie awansował do Ligi.

Lata 30.

edytuj

Następne trzy sezony (19301932) przyniosły stabilizację systemu rozgrywek, w których występowało 12 ekip – jedna spadała i jedna uzyskiwała promocję. Pierwszą poważną reformę wprowadzono w edycji 1933. 16 stycznia 1933 walne zebranie LPN zatwierdziło projekt podziału Ekstraklasy na dwie równorzędne 6-zespołowe grupy, z których po trzy czołowe miały w II etapie walczyć w grupie mistrzowskiej o tytuł najlepszej w kraju, a pozostałe o utrzymanie na najwyższym szczeblu (tj. miejsca 7-12). Obowiązywał on jednak zaledwie przez rok. W sezonie 1935 po raz kolejny pomniejszono ligę do nieparzystej liczby drużyn (11), a rok później do 10, przy obowiązującej zasadzie spadku i awansu dwóch klubów. Systemem tym grano już niezmiennie do wybuchu II wojny światowej. Hegemonem polskiej ligi lat 30. okazał się chorzowski Ruch, który triumfował w niej cztery razy z rzędu. Wcześniej swe pierwsze tytuły MP zdobyły Warta Poznań i Garbarnia Kraków. W edycji 1937 po raz pierwszy dwie czołowe lokaty zajęli beniaminkowie (Cracovia i AKS Chorzów), czego nie powtórzono już nigdy później. Ostatnią przedwojenną pełną rywalizację (zakończoną elekcją mistrza) przeprowadzono w 1938, bowiem sezonu 1939 – na skutek wybuchu II wojny światowej – nie dokończono (w chwili przerwania rozgrywek w lidze prowadził Ruch Chorzów).

Lata powojenne

edytuj

Po zakończeniu działań wojennych i stopniowym odbudowaniu życia piłkarskiego „nad Wisłą”, w czerwcu 1945 rozpoczęto żmudny proces reaktywowania Ekstraklasy (nadano jej wówczas nazwę Liga Państwowa). Wstępny projekt przedstawiono do akceptacji 29 czerwca 1945, ale został on odrzucony przez 26. Walne Zgromadzenie PZPN.

1 lipca 1946 związek rozpisał referendum na temat systemu rozgrywek o MP, jednak już 26 lipca 1946 gazetaSport” przypomniała, że LPN istnieje nadal – nikt jej bowiem do tej pory nie rozwiązał – a na czas wojny jedynie zawiesiła swą działalność. Toteż 10 sierpnia 1946 podczas zebrania w Krakowie (z inicjatywy i w siedzibie Cracovii) reaktywowano ją pod nazwą Liga PZPN. W spotkaniu uczestniczyli delegaci 14 klubów – 9 przedwojennych ligowców (Cracovii, Wisły Kraków, Garbarni Kraków, Legii Warszawa, Polonii Warszawa, ŁKS Łódź, Warty Poznań, Ruchu i AKS Chorzów), Polonii Bytom (jako spadkobiercy zlikwidowanej Pogoni Lwów), a także 4 „obserwatorów” (Widzewa Łódź, Lecha Poznań, Zagłębia Sosnowiec i Rymera Niedobczyce) – którzy obowiązki prezesa powierzyli Tadeuszowi Dręgiewiczowi. Postanowiono na siedzibę Ligi obrać Kraków i ustanowić dwie 12-zespołowe klasy rozgrywkowe: I i II ligę. Jednak już 18 sierpnia 1946 28. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie PZPN całkowicie zanegowało funkcjonowanie Ligi, nie wpuszczając na salę obrad jej działaczy oraz protokołując, że dla centrali ona nie istnieje. A wszystko w obawie, iż uruchomienie ligowej karuzeli z pewnością pociągnie za sobą konieczność wprowadzenia zawodowstwa, na które politycy tzw. Polski Ludowej nie chcieli pozwolić. Tak więc mistrza kraju z 1946 wyłoniono modelem nieligowym według koncepcji Stanisława Mielecha.

Dopiero październikowo-listopadowa seria artykułów w prasie sugerująca, iż „powstanie zawodowej ligi oczyściłoby atmosferę w światku piłkarskim”, doprowadziła do wznowienia dyskusji na ten temat. Toteż 25 listopada 1946 Zarząd PZPN rozważał dwa projekty ligowe. Pierwszy (autorstwa Andrzeja Przeworskiego), zakładał zorganizowanie MP 1947 sposobem mieszanym (pucharowo-ligowym), których wyniki byłyby jednocześnie podstawą kwalifikacji do planowanej ligi w edycji 1948. Drugi – przedstawiony przez Heliodora Konopkę – proponował utworzenie ligi już w sezonie 1947, a o jej składzie zadecydowałby sam związek według własnego uznania. Podczas obradującego w Warszawie w dniach 14 grudnia i 15 grudnia 1946 29. Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia PZPN najpierw aż 170 delegatów opowiedziało się za reaktywowaniem ligi (wobec 45 głosów przeciwnych i 4 wstrzymujących się), zaś później obydwie koncepcje poddano pod głosowanie. Bezapelacyjnie zwyciężył projekt Andrzeja Przeworskiego, który poparło 182 działaczy (konkurencyjny uzyskał jedynie 37 głosów), dlatego 22 lutego 1947 podczas 30. Walnego Zgromadzenia PZPN (zorganizowanego wyjątkowo w Łodzi – pierwszy i jedyny raz) uchwalono założenie Klasy Państwowej, mającej wystartować systemem „wiosna-jesień” od sezonu 1948.

14 lutego 1948 30. Walne Zgromadzenie PZPN ostatecznie zatwierdziło 14 klubów, które 14 marca 1948 rozegrały 7 meczów inauguracyjnej kolejki. Pierwszego, po ponad 8-letniej przerwie, ligowego gola uzyskał w spotkaniu Warta Poznań – Cracovia gracz przyjezdnych Stanisław Różankowski, zaś pierwszym liderem została krakowska Wisła (6:0 u siebie z Polonią Warszawa). W końcowej tabeli z identyczną liczbą punktów prowadziły Cracovia i Wisła Kraków, więc o mistrzostwie zdecydował jednomeczowy baraż na neutralnym boisku (stadionie Garbarni Kraków), w którym „Pasy” pokonały odwiecznego rywala 3:1 i to one sięgnęły po tytuł.

Ligową edycję 1951 wygrała Wisła Kraków, ale tytuł mistrza Polski przyznawano wtedy zdobywcy Pucharu Polski, którym był Ruch Chorzów. W 1952 kluby rywalizowały w dwóch równorzędnych grupach I i II, ich mistrzowie spotkali się w barażach o mistrzostwo. Do 1961 w I lidze grano według cyklu wiosna-jesień. By przejść na cykl jesień-wiosna w 1962 przeprowadzono skrócone, tzw. przejściowe rozgrywki. Drużyny rywalizowały w dwóch równorzędnych grupach I i II. O 1. miejscu (oraz 3, 5, 7, 9, 11 i 13) zdecydowały dodatkowe mecze między zespołami zajmującymi te same miejsca w obu grupach. Także w sezonie 2001/2002 rozgrywki zorganizowano w grupach – na jesieni w dwóch równorzędnych A i B, a na wiosnę w grupach mistrzowskiej (walczącej o miejsca 1-8) i spadkowej (walczącej o miejsca 9-16).

Idea Ekstraklasa

edytuj

Na przełomie tysiącleci PZPN rozpoczął działania mające na celu pozyskanie dla ligi tytularnego sponsora. Pierwsze zaawansowane rozmowy prowadzone były z jednym z polskich banków (oficjalnie jego nazwy nigdy nie ujawniono), jednak 18 listopada 2002 negocjacje zakończyły się ostatecznym fiaskiem.

Latem 2004 ogłoszono przetarg w sprawie wykupienia praw do nazwy polskiej ekstraklasy. Przystąpili do niego dwaj oferenci z branży telefonii komórkowej: Polska Telefonia Cyfrowa sp. z o.o. (operator sieci Era) i Polska Telefonia Komórkowa „Centertel” Sp. z o.o. (operator sieci Idea). 14 października 2004 komisja przetargowa jednogłośnie uznała ofertę drugiego z nich za korzystniejszą (o 17 procent wyższą od konkurenta), dokonując tym samym wyboru oferenta. 15 października 2004 decyzję komisji przetargowej oficjalnie zatwierdziło Prezydium Zarządu PZPN, przyznając tym samym PTK „Centertel” sp. z o.o. miano głównego i tytularnego sponsora polskiej ekstraklasy piłkarskiej od 1 stycznia 2005 (choć datę podpisania umowy wyznaczono na 1 lutego 2005, a faktycznie miało do tego dojść na początku rundy wiosennej sezonu 2004/2005). Umowa sponsoringowa zawarta została na 3,5 sezonu (do czerwca 2008) i opiewała na kwotę 31,6 mln zł. Pierwotnie planowano, by nowa nazwa I ligi od razu przybrała docelową formę – Orange Ekstraklasa (od nazwy sieci telefonii komórkowej, mającej 19 września 2005 zastąpić markę Idea), jednak po wielu dyskusjach zdecydowano się na ówczesną nazwę sieci – Idea Ekstraklasa (IE).

9 marca 2005 uroczyście zaprezentowano logo IE oraz obraną strategię marketingową, zaś 11 marca 2005 na Stadionie Wojska Polskiego meczem Legia Warszawa – Pogoń Szczecin (3:0) liga pod tą nazwą rozpoczęła faktycznie swe rozgrywki (pierwszego z nich gola zdobył Marek Saganowski w 48 minucie).

Orange Ekstraklasa

edytuj

16 września 2005 – na skutek rebrandingu głównego sponsora polskiej I ligi – zmieniono nazwę rozgrywek na docelową – Orange Ekstraklasa (OE). W międzyczasie (12 sierpnia 2005) Ekstraklasa SA podpisała z PZPN umowę o zarządzaniu IE (dzień formalnego przejęcia piłkarskiej ligi zawodowej), zaś na jej mocy od 18 listopada 2005 (14 kolejki sezonu 2005/2006) faktycznie wykonuje te obowiązki (pierwszym spotkaniem był mecz Legia Warszawa – Górnik Zabrze 3:2).

13 lipca 2006 – na wniosek Prezesa Zarządu Ekstraklasy S.A. – Prezydium Zarządu PZPN zatwierdziło nowy regulamin rozgrywek sezonu 2006/2007, obejmujący swym zakresem jedynie rozgrywki OE (poprzednie przepisy dotyczyły zarówno I, jak i II ligi). Nowelizacja ta miała na celu uzyskanie większej niezależności zawodowej ligi od PZPN. Według nowych przepisów całością spraw związanych z rozgrywkami OE zajmować się będą jedynie wydzielone organy Ekstraklasy S.A., tj. Departament Logistyki Rozgrywek i Komisja Ligi.

Inauguracyjną kolejkę spotkań sezonu 2006/2007 rozegrano w dniach 28-30 lipca 2006. Tym samym ten sezon przeszedł do historii polskiej piłki nożnej jako ten, w którym rozgrywki – od początku do końca – po raz pierwszy prowadził inny podmiot niż PZPN.

Mimo to część zadań nadal pozostaje w gestii dawnego zarządcy ligi (PZPN). Należą do nich: proces licencyjny, sprawy sędziowskie, sprawy międzynarodowe (m.in. zgłaszanie klubów do europejskich pucharów), kwestie bezpieczeństwa na stadionach oraz sprawy dyscyplinarne w instancji odwoławczej. Dodatkowo – w zamian za przekazanie rozgrywek OE – przez 3 lata (od sezonu 2006/2007 do sezonu 2008/2009) PZPN otrzymał od Ekstraklasy S.A. 7,2% udziałów w zyskach oraz corocznie 1 mln złotych (m.in. na zarządzanie rozgrywkami niższych klas).

Reforma 2008/2009

edytuj

7 stycznia 2007 obradujące w Warszawie walne zgromadzenie sprawozdawczo-statutowe PZPN podjęło decyzję o reformie centralnych szczebli męskich rozgrywek ligowych, począwszy od sezonu 2008/2009. Na mocy zawartych porozumień zmianom uległy zarówno struktura, jak i terminologia poszczególnych klas rozgrywkowych – w tym tej najwyższej – która z I ligi została oficjalnie przemianowana na Ekstraklasę[6][7].

T-Mobile Ekstraklasa

edytuj

Dnia 21 lipca 2011 ogłoszono, że sponsorem tytularnym Ekstraklasy został T-Mobile, umowę podpisano na 2 lata. 24 maja 2013 roku Ekstraklasa przedłużyła współpracę z T-Mobile o kolejne 2 lata.

Reforma 2013/2014

edytuj

5 kwietnia 2013 Rada Nadzorcza Ekstraklasy SA przegłosowała nową formułę rozgrywek. Po rozegraniu 30. kolejek fazy zasadniczej zespoły zostaną podzielone na dwie równe grupy, a ich wyniki punktowe podzielone przez 2. Jeśli drużyna zdobędzie nieparzystą liczbę punktów wynik zostanie zaokrąglony do góry. Zespoły z miejsc 1-4 oraz 9-12 rozegrają cztery mecze u siebie, a trzy na wyjeździe, zaś zespoły z miejsc 5-8 i 13-16 odwrotnie[8].

Lotto Ekstraklasa

edytuj

W dniu 15 lipca 2016 Ekstraklasa SA oraz Totalizator Sportowy podpisały roczny kontrakt, który gwarantuje prawo do używania połączonej nazwy rozgrywek oraz znaku graficznego Ekstraklasy. Odtąd nazwa rozgrywek brzmiała Lotto Ekstraklasa, zaś Totalizator Sportowy stał się partnerem tytularnym ligi. Nowy logotyp rozgrywek pojawił się m.in. na: koszulkach wszystkich piłkarzy, bandzie centralnej wszystkich szesnastu stadionów, bandach elektronicznych, a także na ściankach do wywiadów. Logo rozgrywek Lotto Ekstraklasy było także prezentowane podczas transmisji telewizyjnych z meczów w trakcie całego sezonu, w różnych wersjach ekspozycji. Dodatkowo znalazło się ono we wszystkich pozostałych produkcjach telewizyjnych, w komunikacji w mediach społecznościowych Ekstraklasy oraz wszelkich kanałach komunikacji prowadzonych przez kluby[9][10].

Od 7 lipca 2017 używa się w Ekstraklasie systemu powtórek VAR[11].

Reforma 2017/2018

edytuj

Wraz z początkiem tego sezonu, zlikwidowano podział punktów przez 2 po zakończeniu rundy zasadniczej[12]. Zespoły nadal jednak są dzielone na dwie grupy po 8 zespołów (grupy mistrzowska i spadkowa).

PKO BP Ekstraklasa

edytuj

W dniu 1 lipca 2019 Ekstraklasa SA oraz PKO Bank Polski podpisały roczny kontrakt, który gwarantuje prawo do używania połączonej nazwy rozgrywek oraz znaku graficznego Ekstraklasy. Odtąd nazwa rozgrywek brzmiała PKO BP Ekstraklasa.

W związku z pandemią COVID-19 rozgrywki ligowe od 20 marca 2020 roku zostały zawieszone[13]. Wznowienie rozgrywek nastąpiło 29 maja 2020[14]. Z powodu pandemii COVID-19 wszystkie 32 spotkania od 27 do 30 kolejki zostały rozegrane bez udziału publiczności. Na wszystkich 56 meczach rundy finałowej maksymalna liczba widzów na trybunach stadionu mogła wynosić 25 procent ogólnej liczby miejsc siedzących przeznaczonych dla publiczności[15].

Podczas sezonu 2020/2021 z powodu napiętego kalendarza piłkarskiego, wywołanego pandemią COVID-19, po siedmiu latach zrezygnowano z formatu ESA-37 (podział rozgrywek po rundzie zasadniczej na dwie grupy, grające odpowiednio o mistrzostwo i utrzymanie) i przywrócono na jeden sezon obowiązujący wcześniej kształt rozgrywek z 30 kolejkami po osiem meczów każda (razem 240 spotkań)[16].

Po zakończeniu sezonu 2020/2021 do I ligi spadł tylko jeden zespół, gdyż Ekstraklasa została powiększona z 16 do 18 drużyn (bez zmian pozostały zasady awansu z I ligi – pierwsze dwie drużyny bezpośrednio, zaś trzecią wyłonią baraże między zespołami z miejsc 3–6)[16].

Rozgrywki PKO BP Ekstraklasy w sezonie 2021/2022 potrwały od 23 lipca do 21 maja. W związku z rozszerzeniem ligi do 18 drużyn, z Ekstraklasy spadły 3 zespoły[17], a w ich miejsce awansowały dwie najlepsze drużyny 1. ligi oraz zwycięzca baraży[18].

Po zakończeniu sezonu 2022/2023 do I ligi spadł trzy zespoły, a w ich miejsce awansowały dwie najlepsze drużyny 1. ligi oraz zwycięzca baraży[19]. Najlepsza drużyna uzyskała prawo gry w eliminacjach do Ligi Mistrzów. Wicemistrz oraz 3. zespół w tabeli zagrały w kwalifikacjach do Ligi Konferencji Europy, a ostatnie czwarte miejsce w eliminacjach europejskich pucharów przypadło zwycięzcy Pucharu Polski[20].

W sezonie 2023/2024 mistrzem Polski została Jagiellonia Białystok. Wicemistrzostwo zdobył Śląsk Wrocław, a ostatnie miejsce na podium Legia Warszawa. Z Ekstraklasą pożegnały się ŁKS Łódź, Ruch Chorzów i Warta Poznań[21]. Najlepsza drużyna sezonu uzyskała prawo gry w eliminacjach do Ligi Mistrzów. Druga oraz trzecia drużyna zapewniła sobie prawo gry w eliminacjach do Ligi Konferencji Europy. Ostatnią drużyną, która zapewniła sobie prawo gry w eliminacjach do Ligi Europy, jest Wisła Kraków, która w finale Fortuna Pucharu Polski pokonała po dogrywce 2:1 Pogoń Szczecin[22].

Rozgrywki PKO BP Ekstraklasy w sezonie 2024/2025 potrwają od 19 lipca 2024 roku do 25 maja 2025 roku. Najlepsza drużyna uzyska prawo gry w eliminacjach do Ligi Mistrzów. Wicemistrz oraz 3. zespół zagra w kwalifikacjach do Ligi Konferencji Europy. Zwycięzca Pucharu Polski uzyska prawo eliminacji do Ligi Europy[23].

System rozgrywek

edytuj

W obecnym formacie rozgrywki składają się z trzydziestu czterech kolejek spotkań rozgrywanych pomiędzy drużynami systemem kołowym. Każda para drużyn rozgrywa ze sobą dwa mecze – jeden w roli gospodarza, drugi jako goście. Od sezonu 2021/22 w lidze występuje 18 zespołów. W przeszłości liczba ta wynosiła od 10 do 16. Drużyna zwycięska za wygrany mecz otrzymuje 3 punkty (do sezonu 1994/95 2 punkty), 1 za remis oraz 0 za porażkę.

Zajęcie pierwszego miejsca po ostatniej kolejce spotkań oznacza zdobycie tytułu Mistrzów Polski w piłce nożnej. Drużyna może zapewnić sobie tytuł Mistrza Polski w piłce nożnej wcześniej, uzyskując taką przewagę nad pozostałymi drużynami w tabeli Ekstraklasy, że nie mają one możliwości uzyskania wystarczającej liczby punktów, aby go wyprzedzić, nawet w sytuacji gdyby nowy Mistrz Polski nie zdobył punktów do ostatniej kolejki sezonu Ekstraklasy. Mistrz Polski kwalifikuje się do eliminacji Ligi Mistrzów UEFA. Druga oraz trzecia drużyna zdobywają możliwość gry w Lidze Konferencji UEFA. Zwycięzca Pucharu Polski startuje z kolei w eliminacjach do Ligi Europy UEFA lub, w przypadku, w którym zdobywca krajowego pucharu zostanie mistrzem kraju – możliwość gry w Lidze Europy otrzymuje druga drużyna w tabeli, natomiast czwarta drużyna klasyfikacji końcowej uzyskuje prawo do gry w eliminacjach do Ligi Konferencji. W sezonie 2020/2021 zajęcie ostatniego miejsca wiązało się ze spadkiem drużyny do I ligi. Od sezonu 2021/2022 3 ostatnie zespoły spadają z najwyższej klasy rozgrywkowej.

W przypadku zdobycia tej samej liczby punktów, klasyfikacja końcowa ustalana jest na podstawie wyniku dwumeczu pomiędzy drużynami, w następnej kolejności, w przypadku remisu – na podstawie różnicy bramek w pojedynku bezpośrednim, następnie na podstawie ogólnego bilansu bramkowego osiągniętego w sezonie, większej liczby bramek zdobytych oraz w ostateczności za pomocą losowania.

Uczestnicy poprzedniej edycji
JAG Jagiellonia Białystok   Białystok 1
ŚLĄ Śląsk Wrocław Wrocław 2
LEG Legia Warszawa Warszawa 3
POG Pogoń Szczecin Szczecin 4
LPO Lech Poznań Poznań 5
GZA Górnik Zabrze Zabrze 6
RAK Raków Częstochowa Częstochowa 7
ZLU Zagłębie Lubin Lubin 8
WID Widzew Łódź Łódź 9
PIA Piast Gliwice Gliwice 10
SMI Stal Mielec Mielec 11
PNI Puszcza Niepołomice Niepołomice 12
CRA Cracovia Kraków 13
KOR Korona Kielce Kielce 14
RAD Radomiak Radom Radom 15
   Spadek z Ekstraklasy 2023/2024
WAR Warta Poznań Poznań 16
RCH Ruch Chorzów Chorzów 17
ŁKS ŁKS Łódź Łódź 18
  Awans z I ligi 2023/2024
LGD Lechia Gdańsk Gdańsk 1
KAT GKS Katowice Katowice 2
po barażach
MOT Motor Lublin Lublin 4

Oznaczenia:

  • kolumna pierwsza – skróty nazw drużyn,
  • kolumna trzecia – siedziba klubu,
  • kolumna czwarta – miejsce zajęte w poprzednim sezonie.

Triumfatorzy polskiej I klasy rozgrywkowej

edytuj

(Uwaga! lista nie jest równoznaczna z listą Mistrzów Polski)

W latach 1920–1926, 1946–1947 i 1951 rozgrywki o mistrzostwo Polski nie odbywały się w systemie ligowym.

Przedstawiciele miast w lidze

edytuj

Łącznie 57 miast i 1 miejscowość bez praw miejskich miały swoich przedstawicieli w najwyższej polskiej klasie rozgrywkowej. Pełna lista klubów grających historycznie w Ekstraklasie z podziałem na miasta:

7 klubówKraków: Cracovia, Garbarnia, Hutnik, Jutrzenka, Podgórze, Wawel, Wisła

5 klubówŁódź: Klub Turystów, ŁKS, ŁTSG, Union-Touring, Widzew

4 kluby – dwa miasta

3 kluby – dwa miasta

2 kluby – siedem miast

1 klub – 45 miast i 1 wieś


Statystyki osobowe

edytuj

Najwięcej goli w ekstraklasie

edytuj

Stan na 31 grudnia 2019 r.

Najwięcej występów w ekstraklasie

edytuj
Osobny artykuł: Klub 300.

Stan na 23 czerwca 2018 r.

  • Łukasz Surma (Wisła Kraków, Ruch Chorzów, Legia Warszawa, Lechia Gdańsk) – 559
  • Marcin Malinowski (Odra Wodzisław Śl., Ruch Chorzów) – 458
  • Marek Chojnacki (ŁKS Łódź) – 452 (451 + 1 anulowany)
  • Arkadiusz Głowacki (Lech Poznań, Wisła Kraków) – 435
  • Dariusz Gęsior (Ruch Chorzów, Widzew Łódź, Pogoń Szczecin, Amica Wronki, Wisła Płock, Dyskobolia Grodzisk Wlkp.) – 427
  • Łukasz Madej (ŁKS Łódź, Ruch Chorzów, Lech Poznań, Górnik Łęczna, Śląsk Wrocław, GKS Bełchatów, Górnik Zabrze) – 417
  • Janusz Jojko (Ruch Chorzów, GKS Katowice, KSZO Ostrowiec Świętokrzyski) – 417 (416 + 1 anulowany)
  • Marek Zieńczuk (Amica Wronki, Wisła Kraków, Lechia Gdańsk, Ruch Chorzów) – 416
  • Zygfryd Szołtysik (Górnik Zabrze) – 395
  • Paweł Janik (Polonia Bytom, Szombierki Bytom) – 389
  • Tomasz Kiełbowicz (Siarka Tarnobrzeg, Raków Częstochowa, Widzew Łódź, Polonia Warszawa, Legia Warszawa) – 383

Królowie strzelców ekstraklasy w poszczególnych sezonach

edytuj

Klasyfikacja i przypisy na podstawie książki: Wojciech Frączek, Mariusz Gudebski, Jarosław Owsiański Encyklopedia ekstraklasy, statystyczny bilans 80 sezonów, s. 1179-1183 i 1189-1194

Bramkarze z największą liczbą minut ciągłej gry bez puszczonego gola

edytuj

Stan na 7 listopada 2022[41]

Strzelcy z najdłuższą serią kolejnych meczów ze zdobytym golem

edytuj

Stan na 1 lipca 2017[43]

Piłkarze z najdłuższą serią kolejnych występów w ekstraklasie

edytuj

Stan na 1 lipca 2017[44]

Piłkarze z najdłuższym stażem występów w ekstraklasie

edytuj

Stan na 1 lipca 2017[45]

Najmłodszy piłkarz ekstraklasy

edytuj

Stan na 27 października 2023[46][47][48]

Najstarszy piłkarz ekstraklasy

edytuj

Stan na 1 lipca 2017[46]

  • Janusz Jojko – ur. 20.04.1960, ost. m. 31.05.2003, wiek 43 lata 41 dni
  • Piotr Reiss – ur. 20.06.1972, ost. m. 02.06.2013, wiek 40 lat 347 dni
  • Piotr Lech – ur. 18.06.1968, ost. m. 16.05.2009, wiek 40 lat 332 dni

Najmłodszy kończący piłkarz ekstraklasy

edytuj

Stan na 1 lipca 2017[46]

  • Karol Buzun – ur. 04.03.1996, ost. m. 03.05.2012, wiek 16 lat 60 dni
  • Andrzej Woźniak – ur. 07.04.1947, ost. m. 16.06.1963, wiek 16 lat 67 dni
  • Daniel Barbus – ur. 10.02.1996, ost. m. 27.04.2012, wiek 16 lat 77 dni

Najstarszy debiutant ekstraklasy

edytuj

Stan na 1 lipca 2017[45]

Gwiazdki na koszulkach

edytuj

Od sezonu 2007/2008 Regulamin Strojów Meczowych w Rozgrywkach Ekstraklasy SA zezwala na umieszczanie gwiazdki symbolizującej liczbę wywalczonych tytułów mistrzowskich. Gwiazdka ta może być umieszczona tylko na przedniej części koszulki, na wysokości klatki piersiowej nad herbem lub emblematem klubu[49].

Ustanowiono 3 rodzaje gwiazdek:

  •   biała gwiazdka – symbolizująca wywalczenie od 1 do 4 tytułów mistrza Polski
  •   srebrna gwiazdka – symbolizująca wywalczenie od 5 do 9 tytułów mistrza Polski
  •   złota gwiazdka – symbolizująca wywalczenie 10 i więcej tytułów mistrza Polski

Trofeum

edytuj

Trofeum za triumf w piłkarskiej ekstraklasie stanowi puchar, którego głównym elementem jest orzeł z uniesionymi i układającymi się w literę V skrzydłami. Waży 10,8 kg, a mierzy 71 cm. Podstawa przedstawia nieckę stadionu. Znajduje się na niej miejsce, gdzie grawerowane są nazwy drużyn sięgających po tę nagrodę w kolejnych latach. Nowe trofeum zastąpiło wersję używaną od 2006 do 2014 roku[50], wcześniej główną nagrodę stanowiła patera[51].

Sponsorzy

edytuj

Główni

edytuj
  • 2004/2005 – Idea
  • 2005/2006 – Orange
  • 2006/2007 – Orange
  • 2007/2008 – Orange
  • 2011/2012 – T-Mobile
  • 2012/2013 – T-Mobile
  • 2013/2014 – T-Mobile
  • 2014/2015 – T-Mobile
  • 2016/2017 – Lotto (partner tytularny), Keno (sponsor strategiczny)
  • 2017/2018 – Lotto
  • 2018/2019 – Lotto (partner tytularny), PKO BP (sponsor strategiczny)
  • 2019/2020 – PKO BP (partner tytularny), Stihl (sponsor strategiczny)
  • 2020/2021 – PKO BP (partner tytularny), Stihl (sponsor strategiczny)
  • 2021/2022 – PKO BP (partner tytularny), Stihl (sponsor strategiczny)
  • 2022/2023 – PKO BP (partner tytularny), Stihl (sponsor strategiczny)

Techniczni

edytuj
Piłki Ekstraklasy
 
Puma PowerCat 1.10 (2010–2012)
 
Puma PowerCat 1.12 (2012–2014)
 
Adidas Brazuca (2014–2015)
 
Adidas conext15 (2015)
 
Adidas Errejota (2016)

Puma (2008–2010)

edytuj

22 lipca 2008 Ekstraklasa SA i Puma Polska podpisały umowę o współpracy, na mocy której Puma została na dwa sezony sponsorem technicznym oraz oficjalnym i wyłącznym dostawcą piłek dla Ekstraklasy. Lidze została zaproponowana futbolówka v1.08 i w każdym z dwóch sezonów producent był zobowiązany do dostarczenia 2500 egzemplarzy. Każdy klub miał otrzymać 150 piłek, wśród których miało być 120 sztuk w biało-zielonych barwach Ekstraklasy i 30 pomarańczowych na śnieg. Ponadto Puma miała zapewnić sprzęt dla drużyn młodzieżowych[52].

Puma (2010–2012)

edytuj

31 lipca 2010 ponownie z Pumą podpisana została umowa obejmująca kolejne dwa sezony. Nową oficjalną piłką Ekstraklasy został model PowerCat 1.10, który wcześniej przetestowali piłkarze czterech klubów z ligi. Do prób przekazano piłki szyte i klejone. Zawodnicy ostatecznie wybrali piłki klejowe, podczas gdy dotychczas spotkania Ekstraklasy rozgrywane były piłkami szytymi. W każdym z dwóch sezonów Puma musiała dostarczyć około 3000 sztuk, z których po 180 miało trafić do każdego z klubów. Piłka w wariancie podstawowym była biało-czarna z zielonymi dodatkami i logo Ekstraklasy, zaś w wersji zimowej kolor biały zastąpiono pomarańczowym[53]. Na początku sierpnia piłka została oficjalnie zaprezentowana[54].

Puma (2012–2013)

edytuj

W 2012 Puma po raz trzeci została sponsorem technicznym Ekstraklasy na najbliższe dwa sezony. 10 sierpnia zaprezentowana została nowa piłka ligi, którą został model PowerCat 1.12. Był on wykonany z 22 paneli, na powierzchni których znajdowały się niewielkie zagłębienia, podobne do tych stosowanych na piłeczkach golfowych. Przygotowane zostały wersje podstawowa i jesienno-zimowa[55], których kolorystyka nawiązywała bezpośrednio do identyfikacji wizualnej Ekstraklasy[56].

Adidas (2013–2015)

edytuj

W połowie grudnia 2013 poinformowano o zawarciu umowy z Adidasem. Kontrakt obejmował dostawę w sezonach 2014/2015 i 2015/2016 kilku tysięcy piłek meczowych oraz działania marketingowe. Oficjalną futbolówką ligi została wówczas Brazuca[57] – model przygotowany specjalnie na Mistrzostwa Świata 2014, składający się z 6 paneli w kształcie śmigła[58]. W rundzie jesiennej sezonu 2015/2016 została ona zastąpiona przez model conext15 – oficjalną piłkę m.in. kobiecych Mistrzostw Świata 2015. Wykorzystywała ona te same rozwiązania technologiczne co Brazuca, zaś jej wygląd był inspirowany żywiołami – ziemią, ogniem i wodą[59]. Runda wiosenna 2015/2016 została rozegrana natomiast modelem Errejota. Piłka ta, również bazująca na Brazuce, była używana podczas wszystkich rozgrywek mistrzowskich FIFA w 2016 oraz Igrzysk Olimpijskich 2016 w Rio de Janeiro, stąd została ozdobiona żółtymi i zielonymi elementami w kształcie fal[60].

Adidas (2015–2016)

edytuj

Na początku maja 2015 podano, że podpisana została kolejna umowa z Adidasem. Objęła ona sezon 2016/2017, w którym dla rund jesiennej i zimowej przewidziano inne modele piłek[61]. Spotkania rundy jesiennej rozegrano Errejotą[60], zaś 10 lutego 2017 na boiskach Ekstraklasy pojawiła się Krasava[62] o konstrukcji opartej m.in. na Beau Jeu. Będzie ona także oficjalną piłką Pucharu Konfederacji 2017 rozgrywanego w Rosji, stąd nazwa pochodząca od rosyjskiego określenia piękna piłki nożnej oraz umieszczony na futbolówce czerwony wzór symbolizujący wydobywany w Rosji rubin[63].

Adidas (2016–)

edytuj

W grudniu 2016 poinformowano, że zawarta została następna umowa z Adidasem, który będzie sponsorem technicznym Ekstraklasy do końca sezonu 2019/2020[63]. Po sezonie 2019/2020 poinformowano o kolejnej, zawartej umowie między Ekstraklasą a Adidasem do końca sezonu 2024/2025[64].

Prezesi ligi

edytuj

Od 9 listopada 2017 prezesem ligi pozostaje Marcin Animucki[65].

Lp. Prezes ligi Kadencja
od do
1. Roman Górecki 1 marca 1927 8 stycznia 1928
2. Zygmunt Wasserab 8 stycznia 1928 19 stycznia 1929
3. Ignacy Izdebski 19 stycznia 1929 25 kwietnia 1930
4. p.o. Władysław Szymański 25 kwietnia 1930 9 maja 1930
5. Ignacy Izdebski 9 maja 1930 3 października 1932
6. p.o. Zygmunt Żołędziowski 3 października 1932 15 stycznia 1933
7. Zygmunt Żołędziowski 15 stycznia 1933 17 stycznia 1936
8. Juliusz Geib 17 stycznia 1936 30 sierpnia 1936
9. Maurycy Jaroszyński 30 sierpnia 1936 wiosna 1938
10. Karol Stefan Rudolf wiosna 1938 17 września 1939
11. Tadeusz Dręgiewicz 10 sierpnia 1946 18 sierpnia 1946
- Liga zlikwidowana 18 sierpnia 1946 22 lutego 1947
- wiceprezesi PZPN ds. Ligi 22 lutego 1947 14 czerwca 2005
12. Michał Tomczak 14 czerwca 2005 29 listopada 2005
13. Andrzej Rusko 29 listopada 2005 14 marca 2012
14. Bogusław Biszof 1 września 2012 30 czerwca 2015
15. Dariusz Marzec 1 lipca 2015 9 października 2017
16. Marcin Animucki 9 listopada 2017 trwa

Liga polska w mediach

edytuj

Utworzenie na przełomie 1926 i 1927 nowoczesnej ligi pociągnęło za sobą konieczność należytego informowania społeczeństwa o wynikach rywalizacji prowadzonej w jej ramach. Co tydzień kibice musieli poznać komplet wyników danej kolejki, strzelców bramek, aktualną tabelę i szereg innych mniej lub bardziej istotnych informacji jej dotyczących.

Najpowszechniejszą wówczas formę przekazywania wiadomości stanowiły relacje prasowe. Jednym z prekursorów fachowego dokumentowania wydarzeń piłkarskich w Polsce był Stanisław Mielech – autor słynnej listy ligowych strzelców, wzoru dla kilku pokoleń rodzimych dziennikarzy. Początkowo kompletne raporty meczowe pojawiały się wyłącznie w gazetach sportowych (głównie „Przeglądzie Sportowym”). Z czasem liga zaistniała również w innych tytułach.

Dodatkowo – niemal od samego początku istnienia LPN – jej propagowaniu pomagało raczkujące polskie radio, będące rówieśnikiem krajowej ligi. Już 22 września 1929 krakowska rozgłośnia Polskiego Radia przeprowadziła pierwszą w historii transmisję ze spotkania ligowego, gdy ze Stadionu Wisły bezpośrednio relacjonowano wielkie derby miasta (gospodarze pokonali Cracovię 5:1, a 3 gole zdobył Henryk Reyman).

Z czasem zasięg oddziaływania stacji radiowych stał się na tyle duży, że przez lata stanowiły one główne źródło informacji dla kibiców, zwłaszcza tej natychmiastowej („newsów”). Po wojnie do radiowej klasyki przeszły takie audycje, jak Kronika sportowa, czy Studio S-13. Audycje tego ostatniego od 9 września 1970 (dzień premierowego wydania) stanowią idealną okazję do doskonalenia techniki – od nagrań na płytach po przekazy satelitarne – ciesząc się do dzisiaj ogromną popularnością wśród wielu pokoleń sympatyków polskiej ekstraklasy. Idea programu polega na systematycznym łączeniu się ze wszystkimi stadionami, na których rozgrywane są mecze ligowe i zdawaniu z nich krótkich meldunków „na żywo”.

Telewizja

edytuj

Transmisje

edytuj

Przełom w prezentowaniu ligowej rywalizacji związany jest z pojawieniem się relacji telewizyjnych. Mecze piłkarskiej ligi polskiej na antenie telewizyjnej zaczęto prezentować od końca lat 50. – początkowo były to retransmisje, z czasem rozpoczęto również relacje bezpośrednie (tzw. „na żywo”). Premierę stanowiło – rozegrane 7 kwietnia 1957 – spotkanie Gwardii Warszawa z Górnikiem Radlin (1:0, po trafieniu Zbigniewa Szarzyńskiego). Do 1990 przeprowadzane one były wyłącznie w telewizji publicznej, zaś na początku lat 90. w lokalnych stacjach warszawskich rozpoczęto prezentowanie spotkań Legii, rozgrywanych na Stadionie Wojska Polskiego.

Krokiem milowym w historii mariażu ligi z telewizją była – podjęta jesienią 1994 – decyzja o wejściu na polski rynek mediowy francuskiej grupy Canal+. Premierową transmisję z meczu rodzimej ekstraklasy przeprowadziła ona 1 kwietnia 1995 (Legia WarszawaGKS Katowice 1:0), wyznaczając od tego momentu nową jakość w tej dziedzinie. Wcześniej bowiem prawa telewizyjne do ligi nie były unormowane, co implikowało całkowitą dowolność w jej prezentowaniu. Objawiało się to przede wszystkim brakiem jednolitego schematu transmisji i sposobu ich realizowania, a co za tym idzie – poziomu. Władze Canal+ Polska powzięły próbę regulacji w tym zakresie, przekonując do swego pomysłu ich faktycznego dysponenta, czyli PZPN. W czerwcu 1995 podpisali oni z TVP, Go&Gol i UEFA 3-letnią umowę na transmisje ze spotkań rodzimej ekstraklasy, a w lipcu 1998 zrobili następny krok – nabywając prawa do ligi na wyłączność. W marcu 1999 Canal+ odstąpił część z nich TVP (na okres do czerwca 2000), jednak w międzyczasie z umowy wyłamały się Legia Warszawa oraz Wisła Kraków, które prawa do spotkań rozgrywanych przez nie w roli gospodarza przekazały odpowiednio: Wizji TV i TVN. W czerwcu 2000 z inicjatywy Zbigniewa Bońka doszło do podpisania – między PZPN a Canal+ – umowy na wyłączne prawa do wszelkich kwestii mediowych związanych z polską Ekstraklasą i II ligą (transmisje, retransmisje, magazyn ligowy, skróty w serwisach informacyjnych). Została ona zawarta na okres 5 lat (od początku sezonu 2000/2001 do zakończenia sezonu 2004/2005), a jej wartość wynosiła 100 000 000 USD – dlatego zwykło się ją nazywać kontraktem stulecia. Po upływie terminu jej ważności – w czerwcu 2005 – kolejny przetarg został podzielony na kilka części (prawa do transmisji i retransmisji z meczów w TV, prawa do magazynów ligowych w TV, prawa do skrótów w serwisach informacyjnych, prawa do ligi dla stacji radiowych), a jego głównym zwycięzcą ponownie został Canal+[66], który musiał jednak „ligowym tortem” podzielić się z TVN (magazyn ligowy).

Do tej pory ligę polską relacjonowano więc na antenach kilkunastu rodzimych stacji telewizyjnych. Prawa do jej pokazywania posiadały już bowiem:

Aktualnie prawa do transmisji wszystkich meczów PKO BP Ekstraklasy do roku 2027 posiada CANAL+ Polska[67][68][69]. Od sezonu 2019/2020 do sezonu 2022/2023 jeden mecz każdej kolejki był również transmitowany przez Telewizję Polską[70][71][72]. Transmisje spotkań Ekstraklasy dostępne są również na platformach CANAL+ online, Player. Od roku 2023, trzy wybrane przez redakcję mecze (rozpoczynający sezon, kończący rundę jesienną i wiosenną) są bezpłatnie transmitowane na żywo w serwisie YouTube na kanale Canal+ Sport[73][74][75][76].

Internet

edytuj

Pierwszym polskim serwisem streamingowym jest Ekstraklasa TV[77], dla fanów polskiej Ekstraklasy, umożliwiający oglądanie meczów piłki nożnej na żywo z polskim komentarzem poza granicami Polski. Dostęp do serwisu możliwy jest w państwach, które nie wykupiły licencji do transmisji na wyłączność. Oprócz Polski, gdzie wyłączne prawa do transmisji posiada platforma Canal+, spotkania ligi można oglądać w Bośni i Hercegowinie, Chorwacji, Czarnogórze, Północnej Macedonii, Serbii, Słowenii i Kosowie, gdzie mecze PKO BP Ekstraklasy są transmitowane w telewizji Planet Sport. Serwis dostępny jest w wersji przeglądarkowej pod adresem www.ekstraklasa.tv oraz w wersji beta na urządzenia mobilne z systemem iOS. Rejestracja w serwisie jest darmowa, a po zarejestrowaniu użytkownik ma dostęp do wszystkich wybranych archiwalnych materiałów wideo. Ekstraklasa TV oferuje także trzy płatne warianty abonamentu:

  • dostęp na cały sezon (do 26 maja 2020 r.) – 49,99 euro
  • dostęp na miesiąc z 30-dniowym okresem próbnym – 6,99 euro
  • dostęp do pojedynczego meczu – 2,99 euro

Serwis działa w języku polskim. Twórcy na bieżąco wprowadzają modyfikacje i planują udostępnienie platformy na Smart TV i Apple TV.

Magazyny ligowe

edytuj

Pierwszym w historii cyklicznym i profesjonalnym programem, w całości poświęconym polskiej lidze był 30-minutowy Magazyn Piłkarski „Gol” – autorstwa Jacka Laskowskiego – prezentowany na antenie TVP2. Jego premierowy odcinek wyemitowano po 18 kolejce sezonu 1994/1995 (początek rundy wiosennej) – 6 marca 1995 (w pierwszych latach – we wtorki, później – w poniedziałki). Formuła programu zmieniała się kilkakrotnie (wraz z kolejnymi seriami edycyjnymi), a z przerwami nadawano go do 2002, jednak – na skutek utraty przez Telewizję Polską S.A. wszelkich praw do pokazywania ligi – z sezonu na sezon obniżała się jego jakość. Kolejnym magazynem którym był głównie poświęconym polskiej lidze w TVP2 był Tylko Futbol w sezonie 2002/2003. Wcześniej spotkania rodzimej ekstraklasy pokazywano kompleksowo w kilkunastominutowym poniedziałkowym programie Liga Polska, składającym się wyłącznie z następujących po sobie reportaży meczowych (bez studia i prowadzącego).

25 lipca 1998 – po inauguracyjnej kolejce sezonu 1998/1999 – na antenie Canal+ wystartował 90-minutowy magazyn Liga+, emitowany regularnie po każdej ligowej turze do dziś (po „kolejkach weekendowych” – w soboty, po „kolejkach w środku tygodnia” – we środy), którego uzupełnienie stanowi niedzielny magazyn Liga+ Extra (nadawany od 24 lutego 2002).

24 lipca 2005 – po inauguracyjnej kolejce sezonu 2005/2006 – Grupa ITI rozpoczęła na antenach TVN, TVN24 i TVN Turbo nadawanie magazynu ligowego (najpierw pod nazwą Magazyn Idea Ekstraklasa, a od 18 września 2005 – Magazyn Orange Ekstraklasa). Magazyn zakończył swoją działalność wraz ze skończeniem sezonu 2007/2008

20 lipca 2008 – Po finale Superpucharu Polski między Wisłą Kraków a Legią Warszawa TVP nadało pierwszy odcinek magazynu ligowego Szybka piłka.

10 sierpnia 2008 – w trakcie trwania pierwszej kolejki ligowej sezonu 2008/2009 (trzecia według terminarza) ukazał się pierwszy odcinek magazynu ligowego „Ekstraklasa Raport” w nowo powstałej stacji sportowej Orange Sport. W trakcie rundy jesiennej program emitowany był w niedziele, podczas rundy wiosennej w poniedziałek (po kolejce), oraz w czwartek (zapowiedź najbliższej kolejki).

4 kwietnia 2016 – po 29. kolejce sezonu 2015/2016 na antenie TVP Info zainaugurował działalność Magazyn „Gol ekstra”, emitowany w poniedziałki o 23.30[78]. Program prowadzą na zmianę Rafał Patyra i Maciej Iwański.

2018/2019:

Sobota: 22:30 Liga+

Niedziela: 19:30 Liga + Extra (Canal+ Premium, Canal+ Sport 3),

Poniedziałek: 20:00 Ekstraklasa po godzinach (Canal+ Sport, Canal+ Sport 3),

Książki

edytuj

Pionierskim dziełem w zakresie historii rozgrywek ligowych była książka Stanisława Mielecha, „Gole, faule i ofsaidy”, która ukazała się w roku 1957. Pierwszym szczegółowym opracowaniem opisującym rozgrywki ligowe w Polsce była książka „Piłka nożna w Polsce w latach 1921–1966” autorstwa Albina Radonia. Zawierało ono wszystkie wyniki, tabele, zestawienia i wykaz strzelców bramek, jednak założony charakter dzieła spowodował, że nie przyniosło ono opisu powstawania i działalności polskich klubów piłkarskich. Tę lukę wypełnił Józef Hałys, poświęcając temu zagadnieniu niemałą część kilku swoich obszernych publikacji „Polska piłka nożna” (trzy wydania, ostatnie 1986). Próbę opisu ligowej rywalizacji przyniosły dwie książki grupy autorów będących dziennikarzami katowickiego „Sportu”, „Liga gra po czterdziestce” oraz „Liga gra i po pięćdziesiątce” które ukazały się w latach 1977 i 1988. Zagadnienie to jest obecne przede wszystkim w publikacjach Andrzeja Gowarzewskiego, wydawanych od 1991 roku zarówno w ramach Encyklopedii Piłkarskiej Fuji (np. w tomie 25, Liga polska), jak i w serii Kolekcja Klubów. Próbę podsumowania 80 sezonów ligowej rywalizacji stanowi obszerne opracowanie Wojciecha Frączka, Mariusza Gudebskiego i Jarosława Owsiańskiego „Encyklopedia ekstraklasy. Bilans statystyczny 80 sezonów”, wydane w roku 2015. Bezcenną pracę wykonał Andrzej Gowarzewski, który w książce „Mistrzostwa Polski. Ludzie 1918–1939. 100 lat prawdziwej historii (1)” zaprezentował biogramy piłkarzy i trenerów, a we wspomnianej już serii Kolekcja Klubów przedstawił składy kilku zespołów występujących w poszczególnych meczach, strzelców bramek (łącznie z minutami ich zdobycia), liczbę widzów itp. Poważnym brakiem wydaje się tutaj nieobecność przypisów z podaniem źródeł, dzięki którym można by zweryfikować przedstawione w tych książkach dane. Wobec faktu, że coraz większa liczba piłkarskich statystyków dostrzega różnice pomiędzy informacjami zaprezentowanymi w książkach Andrzeja Gowarzewskiego a danymi zawartymi w materiałach źródłowych – trudno jest ocenić, czym kierował się autor, przyjmując taką, a nie inną wersję zdarzeń. Przykładem wskazania takich znaczących rozbieżności może być publikacja Jarosława Owsiańskiego „Prawdziwe i nieprawdziwe historie piłkarzy Warty Poznań w mistrzostwach Polski 1921–1939”.

W roku 2017 ukazała się kolejna książka Andrzeja Gowarzewskiego pt. „Mistrzostwa Polski. Ludzie 1918–1939. 100 lat prawdziwej historii (2)”, która zawiera dokumentację wszystkich meczów ligowych z lat 1927–1939. Równolegle ukazały się książki Jerzego Miatkowskiego i Jarosława Owsiańskiego „1927. Ten pierwszy sezon ligowy”, "1928. Wisła po raz drugi", "1929. Zielone mistrzostwo", "1930. Liga dla Pasów", "1931. Mistrz z Ludwinowa" oraz "1932. Czarne punkty", wydane w ramach serii wydawniczej Polska Liga Piłki Nożnej, które opisują kulisy powstania PLPN oraz zawierają dokumentację każdego ligowego meczu z lat 1927-1930 wraz z przypisami i opisem rozbieżności. Składy drużyn, personalia zawodników i wiele innych informacji z poszczególnych meczów oraz podsumowań w sezonach 1927, 1928, 1929, 1930, 1931 i 1932, zawarte w obu tych seriach wydawnictw, znacząco różnią się od siebie.

W roku 2019 ukazała się książka "Galeria Legend Ekstraklasy" autorstwa Wojciecha Bajaka, opisująca sylwetki 105 piłkarzy, którzy najmocniej odcisnęli swe piętno na lidze. "Ekstraklasa S.A." była oficjalnym partnerem publikacji. W roku 2021 "Ekstraklasa S.A." objęła patronatem honorowym serię wydawniczą książek "Polska liga Piłki Nożnej" autorstwa Jerzego Miatkowskiego i Jarosława Owsiańskiego.

Zobacz też

edytuj
  1. Do 1.07.1934 siedzibą AKS było miasto Królewska Huta, któremu w wyniku uchwały Sejmu Śląskiego, ze względów praktycznych (urbanistycznych i demograficznych) oraz polonizacji nazw, po przyłączeniu wsi Chorzów i Maciejkowice oraz gminy Nowe Hajduki, nadano nazwę Chorzów.
  2. Do 01.04.1939 siedzibą Ruchu była wieś Wielkie Hajduki.
  3. W 1948 roku klub reprezentował miasto Rybnik przenosząc tam swoją siedzibę tuż przed rozpoczęciem pierwszego powojennego sezonu I ligi, zmieniając również nazwę na RKS Rymer-19 w Rybniku.
  4. Stadion klubu od 1975 roku znajduje się w granicach Bytomia.

Przypisy

edytuj
  1. Dz.U. 2005 nr 155 poz. 1298
  2. Radosław Niwiński – Oznaczanie klubów sportowych – dodatek "Sportowa Spółka Akcyjna"
  3. Gowarzewski A. i inni: Liga Polska (Encyklopedia piłkarska Fuji, tom 25). Katowice: Wydawnictwo GiA, 2000, s. 50-51. ISBN 83-88232-02-9.
  4. Słowo Pomorskie nr 77 z 3.04.1927, s. 14.
  5. J. Owsiański, T. Siwiński, Historia futbolu Wielkopolskiego, s. 90.
  6. Paweł Mogielnicki. Reforma rozgrywek od sezonu 2008/09. „www.90minut.pl”. 7 stycznia 2007.  (ostatnia aktualizacja 2007-01-07 18:04:32).
  7. Poland 2008/09 – RSSSF.
  8. Reforma rozgrywek Ekstraklasy w sezonie 2013/14. „www.90minut.pl”. 5 kwietnia 2013. 
  9. Lotto Ekstraklasa nową nazwą rozgrywek. 90minut.pl, 2016-07-15. [dostęp 2016-07-15]. (pol.).
  10. Lotto Partnerem Tytularnym Ekstraklasy. Ekstraklasa.org, 2016-07-15. [dostęp 2016-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-18)]. (pol.).
  11. Hubert Zdankiewicz: By sędzia też mógł zobaczyć, czyli system VAR w Polsce. Polska The Times, 2017-07-07. [dostęp 2017-10-30].
  12. LOTTO Ekstraklasa 2017/2018: zaczyna się rewolucyjny sezon – Ekstraklasa.tv [online], ekstraklasa.tv [dostęp 2018-01-31] (pol.).
  13. Mecze Ekstraklasy odwołane do 26 kwietnia włącznie [online], ekstraklasa.org [dostęp 2021-06-27] [zarchiwizowane z adresu 2020-04-04].
  14. Wszyscy piłkarze Ekstraklasy zdrowi. Znamy terminarz pierwszych kolejek [online], ekstraklasa.org [dostęp 2021-06-27].
  15. Oficjalnie: Kibice mogą wrócić na stadiony! Nowe wytyczne rządu [online], Sport.pl [dostęp 2021-06-27] (pol.).
  16. a b 30 kolejek w Ekstraklasie w sezonie 2020/2021 [online], 90minut.pl [dostęp 2021-06-27].
  17. Krzysztof Szydłowski, Podsumowanie sezonu 2021/22 PKO BP Ekstraklasy [online], zawodtyper.pl, 24 maja 2022 [dostęp 2022-05-24].
  18. Krzysztof Szydłowski, Regulamin PKO BP Ekstraklasy w sezonie 2021/22 [online], zawodtyper.pl, 24 czerwca 2021 [dostęp 2021-06-24].
  19. Krzysztof Szydłowski, Podsumowanie sezonu 2022/23 PKO BP Ekstraklasy [online], zawodtyper.pl, 28 maja 2023 [dostęp 2023-05-28].
  20. Krzysztof Szydłowski, Regulamin PKO BP Ekstraklasy w sezonie 2022/23 [online], zawodtyper.pl, 22 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-22].
  21. Krzysztof Szydłowski, Podsumowanie sezonu 2023/24 PKO BP Ekstraklasy [online], zawodtyper.pl, 30 maja 2024 [dostęp 2024-05-30].
  22. Krzysztof Szydłowski, Regulamin PKO BP Ekstraklasy w sezonie 2023/24 [online], zawodtyper.pl, 23 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-23].
  23. Krzysztof Szydłowski, Regulamin PKO BP Ekstraklasy w sezonie 2024/25 [online], zawodtyper.pl, 19 lipca 2024 [dostęp 2024-07-19].
  24. W. Frączek, M. Gudebski, J. Owsiański, Encyklopedia ekstraklasy, statystyczny bilans 80 sezonów, s. 1179
  25. sporna bramka: 14 kolejka sezonu 2009/10, 20.11.2009 Polonia Bytom – Jagiellonia Białystok 1:1, gol dla Jagiellonii – Jarecki a nie Frankowski, patrz: opis gola w „Przeglądzie Sportowym” oraz http://www.poloniabytom.com.pl/transmisja.php?mecz=3287 https://archive.is/20120319161713/http://www.jagiellonia.pl/transmisja.php?mecz=3286 http://www.poranny.pl/sport/pilka-nozna/art/5264270,jagiellonia-bialystok-polonia-bytom-11-2-x-wideo-i-zdjecia,id,t.html http://web.archive.org/web/20160307002635/http://www.fakt.pl/polonia-bytom-jagiellonia-bialystok-1-1,artykuly,57677,1,1,1.html a także film z meczu https://www.youtube.com/watch?v=RD5guSB92zM – bramka Jareckiego, trzeba oglądać od 6:50
  26. bramka po plusie została zdobyta w meczu rozegranym 6.10.1929, Polonia Warszawa – Ruch Chorzów 3:2, którego wynik zweryfikowano na walkower 3:0, na skutek czego bramka Peterka nie została wpisana do tabel ligowych
  27. J. Owsiański, T. Siwiński, Historia futbolu Wielkopolskiego, s. 559-571 oraz s. 1267.
  28. wątpliwości w dorobku bramkowym L. Gintela pojawiają się w zakresie zdobywców goli w meczu Cracovii z Pogonią we Lwowie; niektóre opracowania książkowe informują, że bramki zdobyli Rusin i Wójcik, tymczasem żadna znana nam relacja prasowa tego nie potwierdza; zarówno gazety krakowskie („Ilustrowany Kurier Codzienny”, „Nowa Reforma”, „Nowy Dziennik”) jak i lwowskie („Słowo Polskie”, „Wiek Nowy”) podają, że strzelcami goli byli Rusin i Gintel, potwierdzają to także inne czasopisma („Stadion”, „Polska Zbrojna”, „Kurier Poznański”, „Express Wieczorny Ilustrowany”), a „Przegląd Sportowy” idzie jeszcze dalej, wpisując oba gole na konto Gintela; kierując się większością źródeł, należałoby w tej sytuacji zwiększyć dorobek Gintela do 29 trafień
  29. sumaryczna liczba goli H. Reymana z meczu Wisła – Śląsk Św. (9:2) (zdobył cztery gole z dziewięciu dla Wisły), bez podania kolejności ich zdobywania, podana przez zdecydowaną większość źródeł w relacjach prasowych nie wydaje się w pełni wiarygodna, jednakże oparcie się na źródłach w sposób bezkrytyczny sprawia, że należałoby Reymanowi przypisać 29 goli w całym sezonie
  30. nie da się podać precyzyjnie liczby goli, które R. Nastula uzyskał w wyjazdowym meczu z 1.FC Katowice; połowa gazet przypisuje mu cztery trafienia (to wersja, za którą opowiadają się „Ilustrowany Kurier Codzienny”, „Polonia”, „Stadion”, i „Express Wieczorny Ilustrowany”), a druga połowa zaledwie jednego gola (tak podają „Przegląd Sportowy” oraz lwowskie dzienniki „Słowo Polskie” i „Wiek Nowy”); jeszcze dalej idą „Polska Zbrojna” oraz dwa dzienniki poznańskie, które przyznają Nastuli aż pięć trafień; wobec tak dużych rozbieżności i co za tym idzie brakiem racjonalnych przesłanek do wybrania jednej z wersji, przyjęto mu wariant pośredni, zaprezentowany w książce „Lwów i Wilno w ekstraklasie” (wyd. 1997), przyznający Nastuli trzy gole w tym meczu, co powoduje, że w całym sezonie miałby ich 25
  31. jak dotąd wszystkie opracowania uznawały, iż Walerian Kisieliński zdobył w 1931 roku 25 goli; niektóre opracowania książkowe zmniejszają tę liczbę do 24, jednak kwestia strzelców goli w meczu Wisły z Czarnymi (2:1) we Lwowie pozostaje sporna; jedynie „Przegląd Sportowy” podaje, że strzelcami goli dla Wisły byli w tym meczu Kisieliński i Balcer, pozostałe tytuły prasowe, zarówno krakowskie („Raz, Dwa, Trzy”, „Ilustrowany Kurier Codzienny”), jak i lwowskie („Słowo Polskie”, „Gazeta Lwowska”), a na dodatek także „Kurier Poznański”, donoszą, że oba gole zdobył Kisieliński; na tej podstawie należałoby uznać, że jego dorobek w sezonie zamyka się liczbą 25 goli
  32. A. Woźniak strzelił w trakcie sezonu 19 goli, jednakże jedna jego bramka, zdobyta dla Wisły w meczu Cracovia – Wisła 4:1, którego wynik został zweryfikowany na walkower 3:0, została odjęta z oficjalnego bilansu ligowego
  33. oparcie się na danych z większości źródeł powoduje, że zarówno Wostalowi jak i Woźniakowi należy przypisać po 11 goli, czyli tyle samo, ile zdobył także Antoni Lewandowski (ŁKS); w tej sytuacji tytuł króla strzelców w roku 1937 należałoby przyznać ex aequo aż trzem zawodnikom
  34. chociaż w większość opracowań przyznaje Wostalowi 12 goli, prawdopodobnie na podstawie podsumowującej sezon klasyfikacji strzelców zamieszczonej w krakowskim tygodniku „Raz, Dwa, Trzy”, jednak doliczono mu tam niesłusznie samobójczego gola, którego autorem w meczu z Garbarnią (2:1) był obrońca gości Stankusz; tymczasem o „samobóju” obrońcy Garbarni bez cienia wątpliwości napisały w relacjach meczowych „Przegląd Sportowy”, „Polska Zachodnia”, a także samo „Raz, Dwa, Trzy”, co stanowi zaprzeczenie końcowych obliczeń tego czasopisma
  35. zawyżanie dorobku Artura Woźniaka do 12 goli wydaje się nieprawdziwe, bowiem jedynie „Przegląd Sportowy” uznaje, że snajper Wisły strzelił dwa gole w meczu z Wartą (2:3) w Poznaniu, przeczą temu prawie wszystkie relacje prasowe, nie tylko krakowskie („Raz, Dwa, Trzy”, „Ilustrowany Kurier Codzienny”, „Czas”) i poznańskie („Dziennik Poznański”), ale także prowadzące rubrykę sportową gazety z pozostałych regionów kraju („Polska Zachodnia”, „Ilustrowana Republika”, „Głos Poranny”, „Warszawski Dziennik Narodowy”), wszystkie wymienione tytuły zgodnie twierdzą, że strzelcem drugiego gola w tym meczu był Szewczyk
  36. z powodu wybuchu II wojny światowej rozgrywki ligowe nie zostały dokończone, w chwili ich przerwania liderem klasyfikacji strzelców pozostawał Ernest Wilimowski
  37. kontrowersje w dorobku bramkowym T. Anioły dotyczą strzelców goli dla Lecha w meczu z Ruchem (8:4) i są związane z piątą bramką dla Lecha; według „Sportu” oraz „Piłkarza” gola zdobył Anioła, natomiast „Przegląd Sportowy”, „Głos Wielkopolski” i „Gazeta Poznańska” uznają, że padła bramka samobójcza (jej niefortunnym strzelcem był Oślizlok), żadna z gazet nie podaje, jakoby Kołtuniak zdobył w tym meczu więcej niż dwa gole, choć taka wersja (trzy gole Kołtuniaka) znalazła się w jednym z opracowań książkowych
  38. w podsumowaniu sezonu „Przegląd Sportowy” podaje, że berło króla strzelców podzielili między siebie Ernest Pol i Henryk Kempny, jednak obu zawodnikom przypisuje zdobycie 12 goli; tymczasem większość opracowań książkowych podaje że obaj zawodnicy uzyskali po 13 goli; jakkolwiek można by się zgodzić na trzynaste trafienie E. Pola z uwagi na sporną bramkę (z Janeczkiem) w meczu z Polonią w Bytomiu (2:2), to jednak trudno doszukać się trzynastego gola H. Kempnego. Należałoby więc uznać, że na samodzielny tytuł króla strzelców zasłużył legionista E. Pol, który zdobył 13 goli; do dorobku jego konkurenta w walce o snajperski prymat dorobku niesłusznie bowiem przypisuje się prawdopodobnie trafienie w meczu z ŁKS Łódź (3:0); prasa jest zgodna, że pierwszy gol w tym pojedynku padł na skutek strzału Wlazłego do własnej bramki, a wersję tę potwierdzają „Przegląd Sportowy”, „Sport”, „Piłkarz” i „Trybuna Śląska”
  39. gol Brychczego w meczu ostatniej kolejki Szombierki – Legia (1:3) jest też czasem uznawany jest za trafienie samobójcze obrońcy gospodarzy Hajnisza, w tym względzie „Przegląd Sportowy” i „Sport” przyjęły odmienne stanowiska
  40. zawodnik strzelił w trakcie sezonu 25 goli, jednakże jego trzy bramki zostały odjęte z oficjalnego bilansu z powodu unieważnienia meczu Wisła – Legia 0:6 (podejrzenie ustawienia wyniku)
  41. W. Frączek, M. Gudebski, J. Owsiański, Encyklopedia ekstraklasy, statystyczny bilans 80 sezonów, s. 1187
  42. Ekstraklasa: Raków Częstochowa wygrywa w hicie! Lech pokonany w Poznaniu - Wiadomości - polskieradio24.pl [online], polskieradio24.pl [dostęp 2022-11-07].
  43. W. Frączek, M. Gudebski, J. Owsiański, Encyklopedia ekstraklasy, statystyczny bilans 80 sezonów, s. 1195
  44. W. Frączek, M. Gudebski, J. Owsiański, Encyklopedia ekstraklasy, statystyczny bilans 80 sezonów, s. 1198
  45. a b W. Frączek, M. Gudebski, J. Owsiański, Encyklopedia ekstraklasy, statystyczny bilans 80 sezonów. Suplement, s. 81
  46. a b c W. Frączek, M. Gudebski, J. Owsiański, Encyklopedia ekstraklasy, statystyczny bilans 80 sezonów. Suplement, s. 80
  47. Hanuszczak zagrał w Ekstraklasie. Najmłodszy debiutant od 54 lat [online], Polski sport.pl, 23 maja 2023 [dostęp 2023-10-27] (pol.).
  48. Ależ mecz w Ekstraklasie! Osiem goli i pobity rekord! [online], Przegląd Sportowy Onet [dostęp 2023-10-27] (pol.).
  49. np. http://www.ekstraklasa.org/data/stories/files/1_Regulamin_rozgrywek_Ekstraklasy/Regulamin_Strojow_Meczowych_na_sezon_2013_2014.pdf
  50. Wyższe i lżejsze, Trofeum Mistrza Polski [online], ekstraklasa.org [dostęp 2016-04-29].
  51. Ekstraklasa. Jedenaście milionów dla Wisły Kraków. 2011-05-17. [dostęp 2011-05-17]. (pol.).
  52. Lechu, Maciej Białek: Cała runda bez sponsora?. zw.com.pl, 2008-07-23. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-11-20)]. (pol.).
  53. Krzysztof Lech: Postrach bramkarzy. zw.com.pl, 2010-08-03. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-12)]. (pol.).
  54. Ekstraklasa SA: Puma PowerCat 1.10 dla Ekstraklasy – prezentacja. ekstraklasa.org, 2010-08-03. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-03)]. (pol.).
  55. Michał Wieczorek, Marcin Szczepański: Puma zaprezentowała nową piłkę T-Mobile Ekstraklasy (zdjęcia). gol24.pl, 2012-08-12. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-12)]. (pol.).
  56. Ekstraklasa SA: Nowe piłki Puma już w klubach. ekstraklasa.org, 2012-07-20. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-27)]. (pol.).
  57. Ekstraklasa SA: Adidas i Ekstraklasa razem. ekstraklasa.org, 2013-12-16. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]. (pol.).
  58. Ekstraklasa SA: Brazuca – nowa piłka T-Mobile Ekstraklasy. ekstraklasa.org, 2014-06-09. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-12)]. (pol.).
  59. Ekstraklasa SA: Ekstraklasa zagra piłkami conext15. ekstraklasa.org, 2015-06-18. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-21)]. (pol.).
  60. a b Ekstraklasa SA: Errejota – nowa piłka Ekstraklasy na rok 2016. ekstraklasa.org, 2016-01-21. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-12)]. (pol.).
  61. Ekstraklasa SA: Adidas zostaje na dłużej. ekstraklasa.org, 2015-05-07. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-24)]. (pol.).
  62. Ekstraklasa SA: Wideo: Powrót Lotto Ekstraklasy!. ekstraklasa.org, 2017-02-10. [dostęp 2017-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-15)]. (pol.).
  63. a b Ekstraklasa SA: Krasava – oficjalna piłka Lotto Ekstraklasy. ekstraklasa.org, 2016-12-01. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-12)]. (pol.).
  64. Ekstraklasa z nowym kontraktem z adidas, ekstraklasa.org, 2 lipca 2020 [zarchiwizowane 2020-07-03].
  65. ANIMUCKI NOWYM PREZESEM EKSTRAKLASY SA. WYGRAŁ MINIMALNIE W GŁOSOWANIU. Przegląd Sportowy. [dostęp 2017-11-09].
  66. Po czasie okazało się, że przetarg ten był „ustawiony” przez PZPN i Canal+, za co oba podmioty ukarane zostały przez UOKiK karami finansowymi 90minut.pl.
  67. Media: Canal+ pokaże PKO Ekstraklasę w kolejnych latach [online], Goal.pl, 1 lipca 2022 [dostęp 2022-07-16] (pol.).
  68. z, Ekstraklasa. Prawa telewizyjne na lata 2023-2027. [online], ASNews, 1 lipca 2022 [dostęp 2022-07-16] (pol.).
  69. Ekstraklasa zostaje w Canal+! To będzie rekordowy kontrakt [online], weszlo.com, 1 lipca 2022 [dostęp 2022-07-16] (pol.).
  70. Ekstraklasa mecze na żywo i transmisje online za darmo • Gdzie oglądać? [online], Piłkarski Świat.com [dostęp 2022-03-08] (pol.).
  71. PKO Ekstraklasa bez meczu w TVP Sport w każdej kolejce. Czy tak już zostanie? [online], Gol24, 21 lipca 2023 [dostęp 2023-08-03] (pol.).
  72. PKO Ekstraklasa bez meczu w TVP Sport w każdej kolejce. Czy tak już zostanie? [online], Gazeta Wrocławska, 21 lipca 2023 [dostęp 2023-08-03] (pol.).
  73. PKO BP Ekstraklasa mecze na żywo, transmisje online TV, live stream • Gdzie oglądać? [online], Mecze na żywo online, meczyki, sport live • Transmisje Online i TV | Mecze24.pl [dostęp 2022-03-08] (pol.).
  74. Michał Budzich, Wraca Ekstraklasa! Po raz pierwszy w historii mecz będzie transmitowany na YouTube [online], Piłkarskie memy, wideo i newsy | EkstraklasaTrolls.pl, 24 stycznia 2023 [dostęp 2023-08-03] (pol.).
  75. Czas na ostatnią kolejkę PKO BP Ekstraklasy. Mecz na YouTube za darmo! [online], rtvManiaK.pl, 24 maja 2023 [dostęp 2023-08-03] (pol.).
  76. Mecz Ekstraklasy za darmo na YouTubie. „Promowanie i budowanie wartości ligi” [online], wirtualnemedia.pl, 18 lipca 2023 [dostęp 2023-08-03] (pol.).
  77. Ekstraklasa.TV [online], Spryciarz.com, 30 sierpnia 2019 [dostęp 2019-11-29] (pol.).
  78. Jeszcze więcej Ekstraklasy w TVP! [online], ekstraklasa.org [dostęp 2016-04-29].

Bibliografia

edytuj
  • Albin Radoń: Piłka nożna w Polsce w latach 1921– 1966. Tabele i zestawienia. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1969, s. 1-535.
  • Józef Hałys: Polska Piłka Nożna. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986, s. 1-995. ISBN 83-03-00804-8.
  • Andrzej Gowarzewski: Liga Polska (Encyklopedia piłkarska Fuji, tom 25). Katowice: Wydawnictwo GiA, 2000, s. 1-216. ISBN 83-88232-02-9.
  • Andrzej Gowarzewski: 75 lat PZPN Księga jubileuszowa (Encyklopedia piłkarska Fuji, tom 12). Katowice: Wydawnictwo GiA, 1994, s. 1-199. ISBN 83-902751-1-2.
  • Andrzej Gowarzewski: 80 lat PZPN (Encyklopedia piłkarska Fuji – album). Katowice: Wydawnictwo GiA, 2000.
  • Andrzej Gowarzewski: 90 lat PZPN (Encyklopedia piłkarska Fuji – album). Katowice: Wydawnictwo GiA, 2010.
  • Jarosław Owsiański, Tomasz Siwiński: Historia futbolu wielkopolskiego. Poznań: Wielkopolski Związek piłki nożnej, 2013, s. 1-1340. ISBN 978-83-64237-00-3.
  • Wojciech Frączek, Mariusz Gudebski, Jarosław Owsiański: Encyklopedia ekstraklasy, statystyczny bilans 80 sezonów. Warszawa: Fundacja Dobrej Książki, 2015, s. 1-1344. ISBN 978-83-86320-65-3.
  • Wojciech Frączek, Mariusz Gudebski, Jarosław Owsiański: Encyklopedia ekstraklasy, statystyczny bilans 80 sezonów. Suplement. Warszawa: 2017, s. 1-90.
  • Andrzej Gowarzewski: Mistrzostwa Polski ludzie 1918–1939. 100 lat prawdziwej historii (1) (Encyklopedia piłkarska Fuji, tom 51). Katowice: Wydawnictwo GiA, 2017, s. 1–288. ISBN 978-83-88-232-61-9.
  • Andrzej Gowarzewski: Mistrzostwa Polski mecze – kluby – sezony 1918–1939. 100 lat prawdziwej historii (2) (Encyklopedia piłkarska Fuji, tom 52). Katowice: Wydawnictwo GiA, 2017, s. 1–432. ISBN 978-83-88-232-62-6.
  • Jerzy Miatkowski, Jarosław Owsiański: 1927. Ten pierwszy sezon ligowy. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2017, s. 1-279. ISBN 978-83-7986-152-1.
  • Jerzy Miatkowski, Jarosław Owsiański: 1928. Wisła po raz drugi. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2018, s. 1-428. ISBN 978-83-7986-184-2.
  • Jerzy Miatkowski, Jarosław Owsiański: 1929. Zielone mistrzostwo. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2019, s. 1-415. ISBN 978-83-7986-210-8.
  • Jerzy Miatkowski, Jarosław Owsiański: 1930. Liga dla Pasów. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2020, s. 1-490. ISBN 978-83-7986-301-3.
  • Jerzy Miatkowski, Jarosław Owsiański: 1931. Mistrz z Ludwinowa. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2021, s. 1-536. ISBN 978-83-7986-354-9.
  • Jerzy Miatkowski, Jarosław Owsiański: 1927. Ten pierwszy sezon ligowy. Wydanie II poszerzone. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2022, s. 1–480. ISBN 978-83-7986-402-7.
  • Jerzy Miatkowski, Jarosław Owsiański: 1932. Czarne punkty. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2023, s. 1–568. ISBN 978-83-7986-437-9.

Linki zewnętrzne

edytuj