Wybory parlamentarne w Polsce w 1997 roku
Wybory parlamentarne w Polsce w 1997 odbyły się 21 września. Wybory zakończyły się zwycięstwem Akcji Wyborczej Solidarność. W wyniku wyborów do Sejmu weszło 5 komitetów oraz posłowie Mniejszości Niemieckiej. Po wyborach AWS zawarła koalicję z Unią Wolności[2]. Premierem został reprezentujący AWS Jerzy Buzek. Stanowisko wicepremiera i ministra finansów przypadło szefowi UW Leszkowi Balcerowiczowi[3].
| |||
| Państwo |  Polska
| ||
| Rodzaj | wybory parlamentarne | ||
| Data przeprowadzenia | 21 września 1997 | ||
| Data zarządzenia | 25 czerwca 1997 przez: Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego[1] | ||
| Podstawa prawna | Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej; Ordynacja wyborcza do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej | ||
| Ordynacja wyborcza | proporcjonalna (Sejm), większościowa (Senat) | ||
| Głosowanie | |||
| |||
| |||
| |||
| poprzednie: Wybory 1993 |
następne: Wybory 2001 | ||
Portal  Polska
| |||
Spis treści
Ustawa o partiach politycznychEdytuj
Jeszcze przed wyborami parlamentarnymi Sejm uchwalił ustawę o partiach politycznych. Ustawa nakazywała ponowną rejestrację wszystkich istniejących ugrupowań politycznych oraz zebranie tysiąca podpisów poparcia. Ustawa ograniczała finansowanie partii politycznych i zwrot kosztów kampanii wyborczej[4].
Ordynacja wyborczaEdytuj
W wyborach do Sejmu w okręgach według ordynacji proporcjonalnej wybierano 391 posłów. Mandaty dzielono metodą D’Hondta pomiędzy komitety, które uzyskały co najmniej 5%, a w przypadku koalicyjnych komitetów wyborczych (KKW) – 8% głosów. Z progu tego zwolnione były komitety mniejszości narodowych. Pozostałe 69 mandatów obsadzano z list krajowych, na których kolejność ustalały same komitety. Mandaty z list krajowych przydzielano proporcjonalnie metodą D’Hondta; mogły je uzyskać komitety, które uzyskały co najmniej 7% głosów.
Komitety wyborcze do Sejmu i SenatuEdytuj
| Nr listy | Komitet wyborczy | Lider | Hasła wyborcze | ||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Unia Pracy | 
|
Ryszard Bugaj | Zasługujesz na więcej; Twoja szansa na lepsze życie | |
| 2 | Blok dla Polski | 
|
Leszek Zieliński | ||
| 3 | Krajowe Porozumienie Emerytów i Rencistów |
|
Elżbieta Postulka | ||
| 4 | Unia Wolności | 
|
Leszek Balcerowicz | W lewo? W prawo? Zawsze do przodu; Mądry wybór – lepsze życie | |
| 5 | Akcja Wyborcza Solidarność | 
|
Marian Krzaklewski | zAWSze Polska – Wolność – Rodzina; Chodźcie z nami | |
| 6 | Sojusz Lewicy Demokratycznej | 
|
Włodzimierz Cimoszewicz | Dobre dziś – lepsze jutro | |
| 7 | Polskie Stronnictwo Ludowe | 
|
Waldemar Pawlak | Łączy nas Polska | |
| 8 | Unia Prawicy Rzeczypospolitej | 
|
Janusz Korwin-Mikke, Jerzy Eysymontt |
||
| 9 | Ruch Odbudowy Polski | 
|
Jan Olszewski | Nie będziesz sam. Razem Odbudujemy Polskę! | |
| 10 | Krajowa Partia Emerytów i Rencistów |
|
Zenon Rumiński | ||
Kampania wyborcza i sondażeEdytuj
Kampania wyborcza była skupiona wokół dwóch rywalizujących ze sobą obozów AWS i SLD. Przedwyborcze sondaże dawały obu ugrupowaniom 25–30% poparcia. Natomiast formacje cieszące się mniejszym poparciem od 7 do 15% (Unia Wolności i Polskie Stronnictwo Ludowe) rywalizowały o trzecie miejsce[4]. Poza partiami mającymi według sondaży szanse na wprowadzenie do parlamentu swoich przedstawicieli ogólnopolskie komitety zarejestrowały Unia Pracy, Unia Prawicy Rzeczypospolitej, Ruch Odbudowy Polski oraz Narodowo-Chrześcijańsko-Demokratyczny Blok dla Polski, Krajowa Partia Emerytów i Rencistów oraz Krajowe Porozumienie Emerytów i Rencistów Rzeczypospolitej Polskiej (inspirowane przez działaczy AWS z KPN-OP). W więcej niż jednym okręgu wyborczym zarejestrowały się 4 komitety (m.in. Mniejszość Niemiecka)[5]. W jednym okręgu zarejestrowało się 8 innych komitetów.
Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD)Edytuj
Lewicowa koalicja skupiona wokół SdRP, składająca się z 33 ugrupowań politycznych, związków zawodowych i organizacji społecznych przez dłuższy czas pozostawała liderem przedwyborczych sondaży[5]. Kampania SLD realizowana była pod hasłami „Dobre dziś lepsze jutro” i „Dotrzymaliśmy słowa”. Skupiła się na prezentacji własnych osiągnięć ostatnich 4 lat rządów, utrwaleniu dobrych trendów w przyszłości oraz zestawieniu ich z kryzysem z początku lat 90. Takie same zestawienia danych przedstawił SLD w stosunku do stóp bezrobocia, inflacji i plac realnych[5], zestawiając je z krytyką opozycji z początku okresu obejmowania rządów. Hasło kampanii SLD „Lepsze Jutro” odnosiło się grup społecznych ważnych dla Sojuszu grup zawodowych.
7 września podczas prawyborów w Wieruszowie SLD zdobył niecałe 36% głosów, drugie miejsce zajęła AWS z wynikiem 29%[6]. Wizerunkowi SLD zaszkodziła powódź oraz powściągliwa reakcja prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, który nie zaangażował się w kampanię wyborczą ugrupowania. Konsekwencją działań SLD był wzrost negatywnego elektoratu do poziomu 40%[6]. Wydarzenia te spowodowały zmianę hasła wyborczego „Polska wierzy w swoją przyszłość”. Ostatni sondaż dawał jednak przewagę konkurencyjnej AWS o 4 pkt proc.[6]
Akcja Wyborcza Solidarność (AWS)Edytuj
Koalicja Akcji Wyborczej Solidarność zgrupowała większość skłóconych ugrupowań prawicowych. Poza AWS jedyną partią mającą realną szansę wejścia do parlamentu był Ruch Odbudowy Polski, który 5 lipca zdecydował się na samodzielny start w wyborach[6]. Ugrupowania doszły do porozumienia jedynie w sprawie wystawienia wspólnych kandydatów do senatu w kilku okręgach. AWS prowadziło kampanię pod hasłem „zAWSze Polska, Wolność, Rodzina”. Hasło o patriotycznym charakterze trafiło do starszych wyborców. Młodszych wyborców AWS pozyskał dynamicznymi programami telewizyjnymi zapowiadającymi przyspieszenie reform[7]. Kampania AWS skupiła się na atakowaniu SLD za zaniechanie zasadniczych reform (przemysłu, służby zdrowia) powiększanie deficytu w handlu zagranicznym i brak powszechnego uwłaszczenia[6].
AWS proponowało przeprowadzenie reform zdrowia, ubezpieczeń społecznych, oświaty i administracji państwowej[7]. Głosów AWS dostarczali zarówno kandydaci popierani przez katolickie Radio Maryja, jak i umiarkowani politycy. W ostatnim okresie kampanii AWS wycofała większość agresywnych gestów i sformułowań, co okazało się dobrym posunięciem w walce o głosy ludzi niezdecydowanych i umiarkowanych[8].
Unia Wolności (UW)Edytuj
W przeciwieństwie do poprzednich kampanii wyborczych środowisk liberalnych, kampania wyborcza powstałej z połączenia Kongresu Liberalno-Demokratycznego i Unii Demokratycznej w 1994 Unii Wolności skupiona była na osobie lidera Leszka Balcerowicza. Pojawiał się zarówno w spotach telewizyjnych, jak i na ulotkach i billboardach. Kampania partii obarczona ryzykiem istnienia dużej liczby wyborców negatywnie nastawionych do osoby lidera. Główne hasło kampanii brzmiało „W lewo? w prawo? Zawsze do przodu!” Głównym punktem programu UW był tzw. II plan Balcerowicza[8]. Plan zakładał trzykrotnie szybszy wzrost gospodarczy niż w Europie Zachodniej, uproszczenie i obniżkę podatków oraz spadek inflacji i bezrobocia. Partia zapewniała że „UW ma kompetentnych i uczciwych ludzi, którzy umieją zrealizować II plan Balcerowicza”.
Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL)Edytuj
Kampania wyborcza PSL była prowadzona pod hasłem „Łączy nas Polska”. Polegała na zrzucaniu odpowiedzialności za dotychczasowe rządy na koalicjanta – SLD. Jeszcze w sierpniu grupa posłów zgłosiła wniosek o wotum nieufności wobec rządu Włodzimierza Cimoszewicza[9].
Unia Pracy (UP)Edytuj
Kampania wyborcza Unii Pracy była prowadzona pod hasłem „Zasługujesz na więcej” głównie przez lidera ugrupowania Ryszarda Bugaja. Skupiająca środowiska postsolidarnościowe oraz ludzi o korzeniach PZPR-owskich, partia była areną ciągłej walki między tymi środowiskami[9]. Partia nie dysponowała środkami organizacyjnymi podobnymi do rywalizującego o ten sam elektorat SLD[9]. Kampania prowadzona przez partię będącą w opozycji do lewicowej koalicji miała charakter populistyczny i nie była postrzegana jako wiarygodna[9].
Ruch Odbudowy Polski (ROP)Edytuj
Kampania wyborcza Ruchu Odbudowy Polski była prowadzona była prowadzona pod hasłem „Nie będziesz sam. Razem odbudujemy Polskę”. Partia starała się ukazać AWS jako formację skompromitowaną, ukazując własnych kandydatów jako wiarygodnych. Na kampanii zaważyły konflikty personalne pomiędzy szefem kampanii Andrzejem Kieryłą a odpowiedzialnym za reklamę Jackiem Kurskim. Spowodowały one dostarczanie pierwszych materiałów z opóźnieniem grożącym odrzuceniem materiałów ROP[10]. Drugim konfliktem wewnętrznym był konflikt Jana Olszewskiego i Antoniego Macierewicza, który dokonał arbitralnych zmian na pierwszych miejscach list wyborczych. Wydarzenie to spowodowało osobiste przejęcie przez Jana Olszewskiego reprezentowania partii przed krajową komisją wyborczą[10].
Wyniki głosowania i wyniki wyborówEdytuj
W wyborach wzięło udział 13,6 mln Polaków. Frekwencja w wyborach do Sejmu wyniosła 47,93%. Zdecydowanym zwycięzcą została Akcja Wyborcza Solidarność, która zdobyła 33,83% głosów i 201 mandatów poselskich. Drugie miejsce przypadło Sojuszowi Lewicy Demokratycznej (27,13% głosów i 164 mandaty). Pomimo zdobycia ponad 7 p.p. więcej SLD straciło pozycję najsilniejszego ugrupowania parlamentarnego. Trzecie miejsce zdobyła Unia Wolności (13,37% i 60 mandatów). PSL uzyskało 7,31% głosów i 27 mandatów, zaś ROP 5,56% głosów i 6 mandatów. Do Sejmu dostali się także dwaj przedstawiciele Mniejszości Niemieckiej. Spośród partii, które znalazły się poza Sejmem, najwięcej głosów uzyskała Unia Pracy (4,74%). Spadek poparcia dotknął również komitet UPR, który zdobył 2,03% głosów. Podobny wynik uzyskały partie reprezentujące interesy emerytów, które wzajemnie się zwalczały i w konsekwencji zniechęciły Polaków do głosowania[10].
Wyniki wyborów do Sejmu RPEdytuj
| Komitet wyborczy[11] | Głosy | Mandaty | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba | % | +/− | Liczba | +/− | % | ||
| Akcja Wyborcza Solidarność | 4 427 373 | 33,83 | — | 201 | — | 43,70 | |
| Sojusz Lewicy Demokratycznej | 3 551 224 | 27,13 |  6,72
|
164 |  7
|
35,65 | |
| Unia Wolności | 1 749 518 | 13,37 | 1,21[a] |
60 | 14[b] |
13,04 | |
| Polskie Stronnictwo Ludowe | 956 184 | 7,31 | 8,09
|
27 | 105
|
5,87 | |
| Ruch Odbudowy Polski | 727 072 | 5,56 | — | 6 | — | 1,30 | |
| Mniejszość Niemiecka | 51 027 | 0,39 | 0,05
|
2 | 1
|
0,43 | |
| Unia Pracy | 620 611 | 4,74 | 2,54
|
— | 41
|
— | |
| Krajowa Partia Emerytów i Rencistów | 284 826 | 2,18 | — | — | — | — | |
| Unia Prawicy Rzeczypospolitej | 266 317 | 2,03 | — | — | — | — | |
| Krajowe Porozumienie Emerytów i Rencistów | 212 826 | 1,63 | — | — | — | — | |
| Blok dla Polski | 178 395 | 1,36 | — | — | — | — | |
| Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców – DFK | 16 724 | 0,13 | 0,04
|
— | 1
|
— | |
| Stowarzyszenie Słowiańskiej Mniejszości Narodowej | 13 632 | 0,10 | — | — | — | — | |
| Przymierze Samoobrona | 10 073 | 0,08 | 2,70
|
— | — | — | |
| Polska Wspólnota Narodowa | 8590 | 0,07 | 0,04
|
— | — | — | |
| Zarząd Wojewódzki Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców Województwa Częstochowskiego | 6206 | 0,05 | 0,02
|
— | — | — | |
| Pojednanie i Przyszłość Niemiecka Wspólnota | 3663 | 0,03 | 0,07
|
— | — | — | |
| Mniejszość Niemiecka Województwa Olsztyńskiego | 1729 | 0,01 | 0,01
|
— | — | — | |
| „Niezależna i Bezpartyjna” | 924 | 0,01 | — | — | — | — | |
| Sojusz Ludzi „Polska Praca Sprawiedliwość” | 703 | 0,01 | — | — | — | — | |
| Związek Mniejszości Niemieckiej | 614 | 0,01 | — | — | — | — | |
| Ogółem | 13 088 231 | 100,00 | — | 460 | — | 100,00 | |
| Głosy nieważne | 528 147 | 3,88 | 0,42
| ||||
| Frekwencja | 13 616 378 | 47,93 | 4,20
| ||||
Liczba mandatów
Zwycięskie komitety wyborcze w okręgach
Podział mandatów i rozkład procentowy poparcia w wyniku wyborów z uwzględnieniem podziału na późniejszą koalicję rządzącą w kolejności: ugrupowania rządowe, opozycja parlamentarna i pozaparlamentarna (komitety, które nie przekroczyły 1% poparcia w skali kraju, potraktowano zbiorczo):
| ↓ | ||||||
| 201 | 60 | 164 | 27 | 6 | ||
| AWS | UW | SLD | PSL | |||
| ↓ | |||||||||||
| AWS | UW | SLD | PSL | ROP | UP | ||||||
Wyniki wyborów do Senatu RPEdytuj
| Komitet wyborczy[12][13] | Głosy | Mandaty | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba | % | +/– | Liczba | +/– | ||
| Akcja Wyborcza Solidarność | 6 550 176 | 25,26 | — | 51 | — | |
| Sojusz Lewicy Demokratycznej | 6 105 299 | 23,54 | 5,09
|
28 | 9
| |
| Unia Wolności | 2 903 735 | 11,20 | 4,00[c] |
8 | 3[d] | |
| Ruch Odbudowy Polski | 2 553 252 | 9,84 | — | 5 | — | |
| Polskie Stronnictwo Ludowe | 1 805 598 | 6,96 | 4,78
|
3 | 33
| |
| KW Bogdana Zdrojewskiego | 241 179 | 0,93 | — | 1 | — | |
| Samorządowy KW Profesora Leona Kieresa | 138 533 | 0,53 | — | 1 | — | |
| KW Mariana Jurczyka Kandydata na Senatora Ziemi Szczecińskiej | 124 897 | 0,48 | — | 1 | — | |
| KW Henryka Stokłosy | 58 055 | 0,22 | 0,09
|
1 | 
| |
| KW Jadwigi Stokarskiej | 30 126 | 0,12 | — | 1 | — | |
| Krajowa Partia Emerytów i Rencistów | 1 112 129 | 4,29 | — | — | — | |
| Unia Prawicy Rzeczypospolitej | 554 987 | 2,14 | — | — | — | |
| Unia Pracy | 550 922 | 2,12 | 1,99
|
— | 2
| |
| Ruch Autonomii Śląska | 343 011 | 1,32 | 0,20
|
— | — | |
| Blok dla Polski | 125 684 | 0,48 | — | — | — | |
| Mniejszość Niemiecka | 118 023 | 0,46 |
|
— | 1
| |
| Przymierze Samoobrona | 50 760 | 0,20 | 2,18
|
— | — | |
| Krajowe Porozumienie Emerytów i Rencistów | 16 634 | 0,06 | — | — | — | |
| Pozostałe komitety wyborcze | 2 552 449 | 9,84 | — | — | — | |
| Razem | — | 100,00 | — | 100 | — | |
| Głosy ważne | 13 317 952 | 98,82 | ||||
| Głosy nieważne | 296 149 | 2,18 | 0,75
| |||
| Frekwencja | 13 614 101 | 47,92 | 4,18
| |||
| ↓ | ||||||
| 51 | 8 | 28 | 5 | 3 | 5 | |
| AWS | UW | SLD | ROP | PSL | KW | |
| AWS | UW | SLD | ROP | PSL | KPEiR | |||||
Skutki wyborówEdytuj
Na skutek wyborów do opozycji przeszły ugrupowania dotychczasowej koalicji SLD i PSL. Centrolewicowa koalicja została zastąpiona przez koalicyjny centroprawicowy rząd AWS-UW. Na stanowisko premiera został powołany działacz AWS Jerzy Buzek.
Zobacz teżEdytuj
UwagiEdytuj
- ↑ W porównaniu z sumarycznym wynikiem Kongresu Liberalno-Demokratycznego i Unii Demokratycznej z wyborów w 1993.
- ↑ W porównaniu z liczbą mandatów Unii Demokratycznej zdobytych w wyborach 1993.
- ↑ W porównaniu z sumarycznym wynikiem Kongresu Liberalno-Demokratycznego i Unii Demokratycznej z wyborów w 1993.
- ↑ W porównaniu z sumą mandatów Kongresu Liberalno-Demokratycznego i Unii Demokratycznej zdobytych w wyborach 1993.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Dz.U. z 1997 r. nr 67, poz. 422
- ↑ Dudek 2013 ↓, s. 376.
- ↑ Dudek 2013 ↓, s. 378.
- ↑ a b Dudek 2013 ↓, s. 368.
- ↑ a b c Dudek 2013 ↓, s. 369.
- ↑ a b c d e Dudek 2013 ↓, s. 370.
- ↑ a b Dudek 2013 ↓, s. 371.
- ↑ a b Dudek 2013 ↓, s. 372.
- ↑ a b c d Dudek 2013 ↓, s. 373.
- ↑ a b c Dudek 2013 ↓, s. 374.
- ↑ M.P. z 1997 r. nr 64, poz. 620
- ↑ M.P. z 1997 r. nr 64, poz. 621
- ↑ Informacje o kandydatach
BibliografiaEdytuj
- Antoni Dudek: Historia polityczna Polski 1989–2012. Kraków: Znak, 2013. ISBN 978-83-240-2130-7.