Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2008/08

Aktualnie na stronie głównej

Anemarena asfodelowata – gatunek rośliny z monotypowego rodzaju anemarena z rodziny szparagowatych. Występuje naturalnie w Chinach kontynentalnych oraz Mongolii, a w wyniku introdukcji również w Korei i na Tajwanie. Roślina lecznicza stosowana w tradycyjnej medycynie chińskiej od ponad 2000 lat. Jej medyczne zastosowanie zostało opisane w pierwszym chińskim traktacie medycznym Shennong Ben Cao Jing wydanym w 300 roku. Współcześnie w Chinach roślina ta jest jednym z najczęściej stosowanych ziół o działaniu neuroprotekcyjnym na ośrodkowy układ nerwowy, wspomagający leczenie takich chorób jak choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, schizofrenia oraz zaburzenia depresyjne. W jej kłączach obecnych jest ponad 100 aktywnych biologicznie związków chemicznych o szerokim spektrum działania terapeutycznego. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

1 sierpnia

Wadę wrodzoną polegającą na lokalizacji ujścia cewki moczowej na brzusznej stronie prącia określa się jako spodziectwo. W zależności od stopnia ciężkości spodziectwo może stanowić niewielki defekt natury kosmetycznej lub cięższy, utrudniający oddawanie moczu, przyczyniający się do dysfunkcji seksualnej i stwarzający poważny problem psychologiczny. Obecnie uważa się, że wiek 6-24 miesięcy jest najdogodniejszy do przeprowadzenia chirurgicznej korekty wady.

2 sierpnia

Jan Długosz przekazał, że Adelajda Kazimierzówna była córką Kazimierza Sprawiedliwego. Nie wiadomo, kiedy się urodziła. Fakt, iż nie wyszła za mąż ani nie wstąpiła do żadnego klasztoru, przemawia za domniemaniem, że zmarły w 1194 ojciec nie zdążył zadecydować o jej przyszłości. Data urodzenia: pod koniec lat 70. lub na początku lat 80. XII wieku jest tylko przypuszczalna. Umownie wśród potomstwa Kazimierza Sprawiedliwego i Heleny znojemskiej Piastówna jest umieszczana na piątym miejscu.

3 sierpnia

Profesjonalistką została w 2001. Pierwszy mecz zagrała z Karin Lynn Miller. Pierwszy turniej wygrała w Tokio w 2003. Ma na swoim koncie trzy tytuły wielkoszlemowe (Wimbledon 2004, US Open 2006 i Australian Open 2008). Grająca w tenisa od dziesiątego roku życia Marija Szarapowa zwyciężyła w 19 turniejach indywidualnych zaliczanych do rankingu WTA i zajmuje 3. miejsce.

4 sierpnia

24 lipca 1917 w Krechowcach koło Stanisławowa 1 Pułk Ułanów Krechowieckich pod dowództwem płk Mościckiego stoczył swój pierwszy zwycięski bój. Pułk rozwiązany w maju 1918 został odtworzony na podstawie decyzji Rady Regencyjnej w listopadzie tegoż roku. Od grudnia 1918 do sierpnia 1919 brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej, gdzie szczególnie wsławił się obroną Gródka Jagiellońskiego, czym przyczynił się do powodzenia odsieczy Lwowa.

5 sierpnia

Niszczyciel projektu 57A

Wszystkie cztery radzieckie floty: bałtycka, czarnomorska, Oceanu Spokojnego i północna wyposażone były w niszczyciele rakietowe projektu 57. Okręty nie brały udziału w działaniach bojowych, aczkolwiek kilka wysyłano w latach 1967–1971 na wody Bliskiego Wschodu z pomocą dla zaprzyjaźnionych państw arabskich (Egiptu i Syrii) znajdujących się w konflikcie z Izraelem, gdzie pełniły służbę dozorową. Brały też udział w licznych rejsach zagranicznych.

6 sierpnia

Dworzec Wrocław Główny, budynek z 1857 roku

Według klasycznej definicji dworcem kolejowym jest taki przystanek, na którym pociągi rozpoczynają i kończą bieg i który ma przynajmniej jedną zwrotnicę. W ogólniejszym znaczeniu, dworzec oznacza budynek wraz z całym zespołem zabudowań i urządzeń kolejowych. Spotyka się rozróżnienie (często ze względu na rodzaj zatrzymujących się pociągów) na dworce, stacje i przystanki.

7 sierpnia

Tytuł w zwiastunie filmu

Jedną z przyczyn popularności Casablanki było to, że początek wyświetlania filmu przypadał kilka tygodni po alianckiej inwazji na Afrykę Północną. Film wyreżyserował Michael Curtiz, w głównych rolach wystąpili Humphrey Bogart jako Rick Blaine oraz Ingrid Bergman jako Ilsa Lund. Akcja dzieje się w czasie II wojny światowej w kontrolowanym przez Vichy marokańskim mieście Casablanca.

8 sierpnia

Helicobacter pylori w mikroskopie elektronowym

Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że zainfekowanych bakterią Helicobacter pylori jest ok. 70% ludzi w krajach rozwijających się i ok. 30% w krajach rozwiniętych. Jej obecność zwiększa ryzyko wystąpienia takich schorzeń jak: zapalenie żołądka typu B (mogące prowadzić do powstania nowotworu) oraz wrzodów trawiennych. Obecnie wiadomo, że H. pylori odpowiada w przybliżeniu za 80% przypadków choroby wrzodowej żołądka i 90% przypadków choroby wrzodowej dwunastnicy.

9 sierpnia

Po zakończeniu działalności rządu Jędrzejewicza, Piłsudski zadecydował, że kolejnym premierem zostanie Leon Kozłowski. Gabinet Kozłowskiego skupił się przede wszystkim na sprawach gospodarczych. Głównym jego celem było oddłużenie wsi, popieranie eksportu, ożywienie handlu międzynarodowego i zahamowanie spadku dochodów budżetowych. Jednocześnie jednak rząd wszedł w konflikt ze związkami zawodowymi i kapitałem zagranicznym, głównie francuskim. Polska wypowiedziała również 13 września 1934 tzw. mały traktat wersalski. Z tego powodu gabinet oskarżano często o sprzyjanie Niemcom.

10 sierpnia

W sezonie 2007/2008 zespół Galatasaray SK wywalczył swoje szesnaste w historii mistrzostwo Turcji. W 2008 roku ośmiu piłkarzy reprezentowało tę drużynę na Euro 2008. Byli to Turcy: Emre Güngör, Mehmet Topal, Ayhan Akman, Emre Aşık, Hakan Balta, Arda Turan, Sabri Sarıoğlu i Servet Çetin, którzy zdobyli brązowy medal, oraz Szwed – Tobias Linderoth. Założony w 1905 roku Galatasaray był jednocześnie trzecim najliczniej reprezentowanym klubem na tym turnieju.

11 sierpnia

Twierdzenie Stone'a o reprezentacji algebr Boole'a mówi, że każda algebra Boole'a jest izomorficzna z pewnym ciałem zbiorów (traktowanym jako algebra Boole'a). Dokładniej mówiąc, algebra Boole'a ${\mathbb {B} }$ jest izomorficzna z ciałem otwarto-domkniętych podzbiorów przestrzeni ultrafiltrów na ${\mathbb {B} }$ (tzw przestrzeni Stone'a algebry ${\mathbb {B} }$ ). Twierdzenie Stone'a nie może być udowodnione przy użyciu tylko ZF – wymaga ono założenia pewnej formy aksjomatu wyboru (rozszerzalności ideałów w algebrach Boole'a do ideałów pierwszych).

12 sierpnia

Przebieg wojny polsko-Niemieckiej z 1109

Plan strategiczny Henryka V podczas wyprawy przeciwko Polsce w 1109 roku przewidywał przeprawę przez Odrę i dalszy marsz na Poznań, jednak cesarz obawiając się odcięcia od zaplecza przez głogowian oraz na wieść o nadciągających siłach Krzywoustego, postanowił zdobyć gród. Obrona Głogowa trwała od 24 sierpnia 1109 r. i zakończyła się odstąpieniem od oblężenia sił cesarstwa, co wpłynęło na przebieg całej wojny.

13 sierpnia

We wrześniu 1894 roku Europę obiegła wiadomość o spowodowanej hipnozą śmierci młodej pacjentki podczas jednego z popularnych publicznych seansów hipnotycznych. Chcąc uprawdopodobnić winę hipnotyzera, węgierski lekarz neurolog Ernő Jendrassik przeprowadził szereg eksperymentów behawioralnych mających dowieść brak wolnej woli u zahipnotyzowanych pacjentów. Opisał m.in. doświadczenie, podczas którego jedna z jego pacjentek chodziła na czterech kończynach i szczekała, myśląc że jest psem, pisała listy miłosne do lekarza, który miał rzekomo zabić jej ojca, a innego lekarza próbowała zabić rolką papieru.

14 sierpnia

W okresach suszy soczysty miąższ ferokaktusów ratował bydło i ludzi, stając się źródłem niezbędnej do przetrwania wody. Odcinano wierzchołek kaktusa, po czym ubijano tłuczkiem wewnętrzną masę na miazgę, której spożywanie ratowało życie podróżnym na pustyni. Z miąższu produkowano także tzw. kaktusowe cukierki Candy Barrel Cactus oraz "galaretki". Miąższ pokrojony w kostki, po uprzednim usunięciu twardej skóry z kolcami, gotowano w stężonym roztworze cukru aż do zgęstnienia.

15 sierpnia

Osjan, mal. Nikolaj Abraham Abildgaard (1782) — *Osjan*, mal. Nikolaj Abraham Abildgaard (1782)

Postać Oisína posłużyła Jamesowi Macphersonowi w wydanych w 1760 roku Pieśniach Osjana jako wzór do kreacji tytułowego bohatera – barda szkockiego, narratora i rzekomego autora Pieśni, które sam Macpherson miał tylko tłumaczyć z odnalezionych niby przezeń średniowiecznych rękopisów w języku gaelickim. Choć od samego początku kwestionowano autentyczność Pieśni Osjana (m.in. Samuel Johnson), zostały one entuzjastycznie przyjęte przez czytelników, cieszyły się dużą popularnością i wywarły znaczny wpływ na literaturę europejską, m.in. na takich twórców jak Johann Wolfgang von Goethe czy Walter Scott.

16 sierpnia

Żyła Galena jest krótkim naczyniem utworzonym w miejscu spływu żył mózgu wewnętrznych i żył podstawnych Rosenthala, odprowadzającym krew żylną do zatoki prostej. Powstaje w rozwoju płodowym. Rzadko się zdarza, że z niejasnych przyczyn między 6. a 11. tygodniem ciąży wytwarza się w tym naczyniu przetoka tętniczo-żylna. Grupę wad wrodzonych wynikających z nieprawidłowego rozwoju tej żyły określa się jako malformacje żyły Galena.

17 sierpnia

W październiku 1879 z inicjatywy Jerzego Kotuli, cieszyńskiego księgarza, wydana została broszura W sprawie szkół ludowych na Szląsku autorstwa Józefa Ignacego Kraszewskiego. Kotula zwrócił się do Kraszewskiego z prośbą o napisanie broszury dla nauczycieli, zwracając uwagę na fakt, że na Śląsku Austriackim dla 260 tysięcy Niemców było 16 szkół średnich, a dla 300 tysięcy Polaków i Czechów nie istniała żadna.

18 sierpnia

Fort w 1915 r.

W roku 1926 w miesięczniku "Naokoło świata" opisano odnalezienie jeńca rosyjskiego, któremu udało się przeżyć osiem lat w podziemiach Fortu XIII Twierdzy Przemyśl. Według naocznego świadka grupa robotników pracująca wówczas przy rozbiórce dotarła do wnęki z żelaznymi drzwiami, których nie było na planach. Po ich wyważeniu i przedostaniu się do środka, w pomieszczeniu stała mara... okropna, upiorna, niemal nagi kościotrup obrośnięty masą splątanych siwych włosów, który na hałas reagował zatykaniem uszu i wydawał z siebie chrapliwe dźwięki. W pomieszczeniu obok znaleziono ludzki szkielet. Pod wieczór do fortu przyjechał samochód z policją i żołnierzami, oficerami i sędzią śledczym. Odnalezionego człowieka wyniesiono z fortu i zawieziono do miejskiego szpitala, gdzie tej samej nocy zmarł.

19 sierpnia

W literaturze utrzymują się dwie teorie na temat genezy małżeństwa Konstancji wrocławskiej z księciem kujawskim Kazimierzem I. Pierwsza z nich głosi, że było ono wynikiem polityki jej ojca, Henryka II Pobożnego chcącego poprzez ślub córki z synem Konrada I mazowieckiego osłabić mazowieckiego rywala, przeciwko któremu od lat wraz z ojcem, Henrykiem I Brodatym, walczył o Kraków. Drugi pogląd mówi, że zmagającemu się z wewnętrznymi i zewnętrznymi problemami Henrykowi Pobożnemu zależało na dobrych relacjach z Konradem mazowieckim, a małżeństwo jego córki z synem księcia mazowieckiego miało być skutecznym sposobem na zacieśnienie tej współpracy.

20 sierpnia

Wygląd synagogi w 2007

1 września 1939 roku w Nowej Synagodze w Poznaniu odbyło się uroczyste nabożeństwo z udziałem rabina Poznania, Jakuba Sendera, w intencji zwycięstwa Oręża Polskiego. Od czasu wkroczenia wojsk niemieckich do miasta nastąpiła stopniowa dewastacja synagogi. 15 kwietnia 1940 roku została usunięta ostatnia gwiazda Dawida. W tym samym roku została przebudowana na krytą pływalnię dla żołnierzy Wermachtu, co nadało budowli obecny kształt. W trakcie przebudowy całkowicie zniszczono wnętrze, uproszczono bryłę, rozebrano kopuły, zmieniono wszystkie otwory. Funkcję pływalni synagoga pełni do dziś.

21 sierpnia

Narzędzie służące do odmierzania odległości między celami i przeszkodami w pétanque.

Od roku 2000 na mistrzostwach świata w pétanque rozgrywa się osobną konkurencję strzału precyzyjnego, za którą przyznawane są medale (złoty, srebrny i 2 brązowe). Polega ona na kolejnym wybijaniu określonych celów z czterech odległości (6, 7, 8 i 9 metrów) w pięciu różnych ustawieniach. Jedyny medal zdobyty przez reprezentację Polski na mistrzostwach świata i Europy w pétanque to brąz Jędrzeja Śliża za konkurs strzału precyzyjnego wywalczony na mistrzostwach świata juniorów w 2003 w Brnie.

22 sierpnia

Retikulocyty – niebarwiony (strona lewa) i barwiony azurem B (strona prawa)

W procesie powstawania krwinek czerwonych tworzą się w szpiku kostnym z ortochromatycznych erytroblastów retikulocyty. W ciągu 2–4 dni dojrzewają bezpośrednio do erytrocytu, dojrzałej krwinki czerwonej. W stanie zdrowia do krwi przedostają się 2–3-dniowe retikulocyty, gdzie w ciągu doby dochodzi do ich przekształcenia się do w pełni dojrzałego erytrocytu. Liczba retikulocytów we krwi stanowi około 40% całej puli retikulocytów.

23 sierpnia

Do malowania Panoramy Racławickiej (z okazji 100-lecia powstania kościuszkowskiego) zaprosił Wojciecha Kossaka Jan Styka w 1892 r. Powstanie dzieła poprzedziły dokładne studia nad techniką tworzenia panoram, zamówiono odpowiednią żelazną konstrukcję, na której rozpięte były ogromne płótna, przeprowadzono badania historyczne i kostiumologiczne, a także dokładne badania w terenie, gdzie bitwa miała miejsce. Najpierw powstała tzw. Mała Panorama Racławicka, czyli 4 wielkie szkice, a dopiero potem przystąpiono do malowania całości. W pracy nad dziełem brali również udział młodzi malarze: Ludwik Boller, Tadeusz Popiel, Teodor Axentowicz, Zygmunt Rozwadowski, Włodzimierz Tetmajer, Michał Sozański, Wincenty Wodzinowski. Panorama Racławicka została ukończona w 1894 r. i pokazana publiczności w dniu otwarcia Powszechnej Wystawy Krajowej we Lwowie.

24 sierpnia

Efekty nieudanej próby zajęcia Dakaru we wrześniu 1940 roku przez aliantów miały przede wszystkim charakter polityczny. Był to cios w pozycję de Gaulle'a, który nie zdołał przejąć portu będącego pod kontrolą francuskiego rządu Vichy. Uważany za projektodawcę i wykonawcę operacji Menace, mimo faktycznego projektu Churchilla, był krytykowany za nią zarówno przez opinię publiczną w Wielkiej Brytanii i neutralnych Stanach Zjednoczonych, jak i przez propagandę niemiecką i vichystowską.

25 sierpnia

Good Charlotte podczas konferencji w Malezji, 21 kwietnia 2007 r.

Bracia bliźniacy Benji i Joel dorastali w robotniczej rodzinie w miejscowości Waldorf w stanie Maryland. Benji rozpoczął naukę gry na gitarze w wieku 16 lat, kiedy Joel próbował już swoich sił jako wokalista. Po tym, jak dołączyli do nich: Paul Thomas (gitara basowa), Aarona Escolopio (perkusja) i Billy Martin (gitara, klawisze) zespół mógł rozpocząć działalność. Nazwę Good Charlotte zaczerpnęli z tytułu jednej z książek dla dzieci, a swój pierwszy koncert zagrali dla 20-osobowej publiczności w piwnicy swoich sąsiadów.

26 sierpnia

Obszar obecnych Piotrowic, Podlesia i Zarzecza w średniowieczu nazywano Uniczowami. Pierwsza wzmianka w źródłach o okolicy zwanej później Piotrowicami datowana jest na rok 1287 i pochodzi z dokumentu wystawionego w Rybniku przez księcia raciborskiego Mieszka. W późniejszych dokumentach występują nazwy dwuczłonowe: Uniczowy Podlesie, Uniczowy Zarzecze. Początkowo niewielka wieś, z czasem samodzielna gmina. 1 stycznia 1874 roku weszła w skład tzw. "Amtsbezirk" z siedzibą w Mikołowie. W 1939 roku gmina Piotrowice została włączona do powiatu katowickiego. Od 1990 roku wraz z sąsiednim Ochojcem tworzy dzielnicę administracyjną Piotrowice-Ochojec

27 sierpnia

Odchylenie standardowe może służyć jako miara niepewności. W fizycznym sensie odchylenie standardowe dla grupy powtarzanych pomiarów daje obraz precyzji pomiaru. Kiedy trzeba zdecydować, czy pomiary zgadzają się z teoretycznymi przewidywaniami, ich odchylenie standardowe nabiera kluczowej roli: Jeśli średnia z pomiarów jest zbyt daleko od wartości przewidywanej, uważa się, że pomiary zaprzeczają przewidywaniom. Oznacza to bowiem, że wypadają one poza zakres wartości, który można by zdroworozsądkowo uznać za prawdopodobny, jeśli przewidywania były słuszne.

28 sierpnia

Nazwa zespołu LEOPARD jest akronimem utworzonym z pierwszych nazw głównych objawów tej choroby w języku angielskim: plam soczewicowatych na skórze (Lentiginosis), nieprawidłowości w badaniu EKG (ECG), hiperteloryzmu ocznego (Ocular hypertelorism), zwężenia ujścia płucnego (Pulmonary stenosis), nieprawidłowości narządów płciowych zewnętrznych (Abnormal genitalia), zahamowania wzrostu (Retardation of growth) i czuciowo-nerwowej utraty słuchu (Deafness). U jednego pacjenta może występować kilka z tych objawów.

29 sierpnia

Rankiem 24 kwietnia 1894 tuż przed planowanym zakończeniem ekspozycji dzieło Władysława Podkowińskiego Szał uniesień zostało pocięte nożem przez autora. O powodach tej decyzji malarz wypowiadał się niejasno i mgliście. Wiktor Gomulicki zapisał jego zwierzenia, według których zniszczenie obrazu było chwilą piekielną: rozdzierane płótno kojarzyło mu się z krzykiem, a widok rusztowania z kośćmi.

30 sierpnia

W roku 99 p.n.e. urzędnik na dworze cesarza Walecznego, chiński historyk Sima Qian został wtrącony do więzienia i skazany na karę śmierci, której można było uniknąć wpłacając pieniądze lub decydując się na haniebną karę – kastrację. Powód skazania Sima nie jest jasny, istnieją dwie wersje wydarzeń. Historyk nie miał dostatecznej ilości pieniędzy i poddał się tej ostatniej karze, żeby móc kontynuować pracę nad Zapiskami historyka.

31 sierpnia

Gupik

Jedną z najbardziej popularnych i najbardziej polimorficznych słodkowodnych ryb akwariowych, opisywaną w literaturze pod wieloma nazwami synonimicznymi jest gupik. Gatunek ten jest introdukowany do walki z larwami komarów w wielu krajach, na wszystkich kontynentach poza Antarktydą. Charakteryzuje się wyraźnie zaznaczonym dymorfizmem płciowym przejawiającym się głównie w okazałości płetw i różnorodności ubarwienia samców.