Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2018/05

Aktualnie na stronie głównej

Zbrodnia w Horce – masakra rannych żołnierzy oraz członków wojskowego personelu medycznego 2 Armii Wojska Polskiego dokonana przez żołnierzy niemieckich 26 kwietnia 1945 roku, w ostatnich dniach II wojny światowej, we wsi Horka nieopodal Crostwitz. Podczas walk na Łużycach w kwietniu 1945 roku polska 9 Dywizja Piechoty zdołała się przedrzeć na przedpola Drezna, jednakże wkrótce znalazła się w okrążeniu. Rozkaz zawrócenia na wschód i dołączenia do głównych sił 2 Armii WP okazał się spóźniony, a w dodatku mapa z rozrysowaną marszrutą dywizji przypadkowo wpadła w ręce Niemców. W trakcie odwrotu 15. samodzielny batalion sanitarny, który ewakuował rannych z dywizyjnego punktu medycznego, został zaskoczony przez nieprzyjaciela podczas postoju w Horce. Doszło do masakry, w trakcie której żołnierze Dywizji Grenadierów Pancernych „Brandenburg”, wspierani prawdopodobnie przez kolaborantów ze 104 Brygady Przeciwpancernej „Wolna Ukraina”, zamordowali od 150 do 300 Polaków. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

1 maja edytuj

Bitwa na Łuku Kurskim – bitwa stoczona pomiędzy siłami niemieckimi a radzieckimi na froncie wschodnim podczas II wojny światowej niedaleko miasta Kursk między 5 lipca a 23 sierpnia 1943 roku. Niemiecka ofensywa otrzymała kryptonim „Cytadela” i doprowadziła do największej bitwy pancernej w dziejach świata – bitwy pod Prochorowką. Po powstrzymaniu niemieckiej ofensywy nastąpiły dwie radzieckie kontrofensywy: operacja orłowska oraz biełgorodzko-charkowska. Była to ostatnia niemiecka strategiczna operacja ofensywna na froncie wschodnim. W bitwie na Łuku Kurskim po raz pierwszy w II wojnie światowej udało się powstrzymać niemiecką strategiczną ofensywę, zanim przerwała ona linie obronne i weszła głęboko w przestrzeń operacyjną. Operacje ofensywne Armii Czerwonej po bitwie pod Kurskiem były jej pierwszymi udanymi letnimi operacjami strategicznymi podczas Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Zwycięstwo w tej bitwie oddało inicjatywę strategiczną w ręce Armii Czerwonej do końca wojny.

2 maja edytuj

Dworzec Wileński – stacja linii M2 metra w Warszawie. Znajduje się w dzielnicy Praga-Północ, leży pod ul. Targową, pomiędzy al. „Solidarności” oraz ul. Białostocką. Pozwolenie na budowę stacji zostało wydane w czerwcu 2011 roku, ale właściwe prace budowlane rozpoczęto w grudniu 2011 roku. W lutym i marcu 2013 roku ze stacji wystartowały dwie tarcze TBM drążące tunele pod Wisłą. W styczniu 2014 roku rozpoczęto zasypywanie stropów, a do końca września ukończono wszystkie prace budowlane, wykończeniowe i instalacyjne. 30 września 2014 roku wykonawca zgłosił obiekt jako gotowy do odbiorów technicznych, a 2 października zakończyły się zmiany w komunikacji naziemnej związane z budową przystanku. W lutym 2015 roku zostało wydane pozwolenie na użytkowanie stacji, a uruchomiona została ona 8 marca 2015 roku.

3 maja edytuj

Inwazja na Tulagi – inwazja przeprowadzona przez siły Cesarstwa Japonii na wyspie Tulagi w dniach 3-4 maja 1942 roku. Operacja była częścią Operacji MO, japońskiej strategii na Południowym Pacyfiku i Południowo-Zachodnim Pacyfiku w 1942 roku. Plan zakładał zajęcie wyspy Tulagi i pobliskich wysp w Protektoracie Brytyjskich Wysp Salomona przez żołnierzy Cesarskiej Marynarki Wojennej. Zajęcie wyspy miało za zadanie osłonić flankę i zapewnić rozpoznanie japońskim siłom posuwającym się w kierunku Port Moresby na Nowej Gwinei, zwiększyć możliwości obronne japońskiej bazy w Rabaulu, służyć jako baza dla japońskich sił zagrażających szlakom zaopatrzeniowym pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Australią i Nową Zelandią. Pomimo oporu aliantów, Japończycy zajęli Tulagi i rozpoczęli budowę niewielkiej bazy morskiej. W ciągu następnych kilku miesięcy Japończycy zbudowali na Tulagi bazę paliwową, komunikacji radiowej i wodnosamolotów, a w lipcu 1942 roku rozpoczęli budowę dużego lotniska na pobliskim Guadalcanalu.

4 maja edytuj

Gloster Javelin – brytyjski dwumiejscowy myśliwiec przechwytujący przystosowany do działań w każdych warunkach meteorologicznych, z przełomu lat 50. i 60. XX wieku. Służył jedynie w lotnictwie brytyjskim Royal Air Force, przez 12 lat, w latach 1956-1968. Samolot generalnie uważany był za udany i lubiany przez pilotów. Jego osiągi wystarczały do przechwytywania poddźwiękowych bombowców na wysokościach do ok. 13,7 km. Zaletami samolotu była łatwość lotu na jednym silniku oraz wyjątkowo skuteczne hamulce aerodynamiczne. Javelin posiadał największą powierzchnię skrzydeł w układzie delty z myśliwców w służbie, przez co miał małe obciążenie powierzchni nośnej. Do operowania samolotu wystarczyły lotniska o długości 1829 metrów. Uzbrojenie stałe stanowiły 4 działka 30 mm ADEN, zabudowane w rzadko spotykanej już konfiguracji w skrzydłach. Łącznie zbudowano 428 samolotów, w dziewięciu wersjach.

5 maja edytuj

Mięsak pęcherzykowy – bardzo rzadki nowotwór złośliwy należący do grupy mięsaków tkanek miękkich o nieznanym kierunku różnicowania. Nowotwór występuje głównie u młodych dorosłych. Klinicznie mięsak cechuje się powolnym wzrostem i tendencją do wczesnych przerzutów do płuc, mózgu oraz kości. Choroba nie daje charakterystycznych objawów, manifestuje się jako bezbolesny guz najczęściej w obrębie kończyny dolnej. U dzieci nowotwór najczęściej pojawia się w obrębie głowy i szyi. Rozpoznanie jest stawiane na podstawie charakterystycznego obrazu histopatologicznego materiału uzyskanego podczas biopsji zmiany. Mięsak pęcherzykowy wykazuje znaczną oporność na chemioterapię. W leczeniu stosuje się inhibitory kinaz tyrozynowych, przede wszystkim sunitynib. Pomimo powolnego wzrostu mięsaka rokowanie zwykle jest niepomyślne.

6 maja edytuj

Dozwolony użytek publiczny – w polskim prawie autorskim zbiór ustawowych zezwoleń na korzystanie z chronionych utworów ze względu na kulturalne oraz edukacyjne potrzeby społeczeństwa. Nie jest on jednolitą instytucją prawną, lecz zbiorem różnych postaci dozwolonego użytku, uregulowanych w odrębnych przepisach. Dozwolony użytek publiczny pozwala na korzystanie z utworów bez uzyskiwania zgody podmiotów praw autorskich oraz bez opłaty. Poszczególne postaci dozwolonego użytku stanowią ograniczenia (lub wyjątki), które są regulowane przepisami prawa międzynarodowego i unijnego. Analogiczne przepisy znajdowały się w ustawach z 1926 i z 1952 roku. Były wtedy pogrupowane według dziedzin twórczości: osobno uregulowano dozwolone korzystanie z utworów piśmienniczych, muzycznych i plastycznych. W ustawie z 1994 roku przepisy te są podzielone według celu dozwolonego korzystania. Obok uregulowań stanowiących prawo cytatu, prawo przedruku czy użytek dla dobra osób niepełnosprawnych znalazły się zezwolenia na korzystanie z utworu w związku z prezentacją lub naprawą sprzętu i korzystanie w celu odbudowy lub remontu obiektu budowlanego.

7 maja edytuj

Marabut indyjski – gatunek ptaka z rodziny bocianów. Należy do rodzaju obejmującego również marabuta jawajskiego oraz marabuta afrykańskiego. Niegdyś występował na dużym obszarze w południowej Azji, głównie w Indiach, choć jego zasięg ciągnął się na wschód po Borneo. Obecnie jest ograniczony do niewielkiego terenu z dwoma znanymi populacjami lęgowymi. Jedna występuje w Indiach, z największą kolonią w stanie Asam. Po sezonie lęgowym u marabutów indyjskich zachodzi dyspersja polęgowa. Są to bociany o masywnych dziobach w kształcie klina, nagiej głowie oraz rzucającym się w oczy worku na gardle. Za dnia szybują w kominach termicznych wraz z sępami, z którymi dzielą zwyczaj poszukiwania padliny. Żywią się głównie truchłami i odpadkami; są jednak oportunistami i niekiedy także polują na kręgowce. Niegdyś były to ptaki bardzo pospolite, jednak ich liczebność spadła, prawdopodobnie ze względu na polepszenie warunków sanitarnych. W 2008 roku oszacowano całkowitą liczebność na blisko 1000 osobników.

8 maja edytuj

Bitwa na Łuku Kurskim – bitwa stoczona pomiędzy siłami niemieckimi a radzieckimi na froncie wschodnim podczas II wojny światowej niedaleko miasta Kursk między 5 lipca a 23 sierpnia 1943 roku. Niemiecka ofensywa otrzymała kryptonim „Cytadela” i doprowadziła do największej bitwy pancernej w dziejach świata – bitwy pod Prochorowką. Po powstrzymaniu niemieckiej ofensywy nastąpiły dwie radzieckie kontrofensywy: operacja orłowska oraz biełgorodzko-charkowska. Była to ostatnia niemiecka strategiczna operacja ofensywna na froncie wschodnim. W bitwie na Łuku Kurskim po raz pierwszy w II wojnie światowej udało się powstrzymać niemiecką strategiczną ofensywę, zanim przerwała ona linie obronne i weszła głęboko w przestrzeń operacyjną. Operacje ofensywne Armii Czerwonej po bitwie pod Kurskiem były jej pierwszymi udanymi letnimi operacjami strategicznymi podczas Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Zwycięstwo w tej bitwie oddało inicjatywę strategiczną w ręce Armii Czerwonej do końca wojny.

9 maja edytuj

Pożar w hotelu Polen w Amsterdamie – pożar budynku, do którego doszło w dniu 9 maja 1977 roku w Amsterdamie, w Holandii. Pożar zniszczył pięciokondygnacyjny Hotel Polen, położony w centrum miasta, który został zbudowany w 1891 roku, a także sklep meblowy na parterze i sąsiadującą księgarnię. Wielu turystów, którzy przebywali w hotelu zginęło, skacząc z okien, próbując uciec przed płomieniami. Straż pożarna po przybyciu używała sieci ratowniczej w celu ratowania ludzi, ale nie każdemu można było pomóc. W katastrofie zginęły 33 osoby, a 21 odniosło ciężkie obrażenia. Przyczyna pożaru nie jest znana. Jedna z możliwości jest taka, że ogień tlił się w sklepie meblowym Inden pod hotelem, a otwarcie rano szybu windy spowodowało dopływ tlenu, doprowadzając do rozprzestrzeniania się ognia. Istnieje również hipoteza, iż ogień został podłożony przez włamywaczy, którzy starali się zatrzeć ślady przestępstwa, jednakże nie stwierdzono dowodów włamania. Duża liczba ofiar była spowodowana drewnianą konstrukcją budynku, słabo oznaczonymi drogami ewakuacyjnymi oraz brakiem sprzętu przeciwpożarowego.

10 maja edytuj

Aleja Karola Anstadta w Łodzi – aleja w północnej części Śródmieścia Łodzi, w obszarze SIM Fabryczna, o długości około 0,2 km, łącząca ul. Pomorską z ul. Północną oraz prowadząca do założonego w latach 80. XIX wieku przez rodzinę Anstadtów parku Helenów. Ulica nosi imię Carla Gottloba Anstadta, XIX-wiecznego łódzkiego przedsiębiorcy, założyciela m.in. pobliskiego browaru. Na całej jej długości obowiązuje ruch dwukierunkowy, jest jednojezdniowa i ma po jednym pasie ruchu w każdym kierunku. Aleja ma status drogi gminnej. 12 grudnia 2009 roku, na wprost gmachu dawnej siedziby Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Łodzi, został odsłonięty Pomnik Ofiar Komunizmu, autorstwa Wojciecha Gryniewicza, który jest pierwszym w Polsce monumentem poświęconym ofiarom represji komunistycznych. Aleja w całości znajduje się w obrębie działalności duszpasterskiej rzymskokatolickiej parafii Najświętszej Maryi Panny Królowej Pokoju.

11 maja edytuj

Gloster Javelin – brytyjski dwumiejscowy myśliwiec przechwytujący przystosowany do działań w każdych warunkach meteorologicznych, z przełomu lat 50. i 60. XX wieku. Służył jedynie w lotnictwie brytyjskim Royal Air Force, przez 12 lat, w latach 1956-1968. Samolot generalnie uważany był za udany i lubiany przez pilotów. Jego osiągi wystarczały do przechwytywania poddźwiękowych bombowców na wysokościach do ok. 13,7 km. Zaletami samolotu była łatwość lotu na jednym silniku oraz wyjątkowo skuteczne hamulce aerodynamiczne. Javelin posiadał największą powierzchnię skrzydeł w układzie delty z myśliwców w służbie, przez co miał małe obciążenie powierzchni nośnej. Do operowania samolotu wystarczyły lotniska o długości 1829 metrów. Uzbrojenie stałe stanowiły 4 działka 30 mm ADEN, zabudowane w rzadko spotykanej już konfiguracji w skrzydłach. Łącznie zbudowano 428 samolotów, w dziewięciu wersjach.

12 maja edytuj

Mięsak pęcherzykowy – bardzo rzadki nowotwór złośliwy należący do grupy mięsaków tkanek miękkich o nieznanym kierunku różnicowania. Nowotwór występuje głównie u młodych dorosłych. Klinicznie mięsak cechuje się powolnym wzrostem i tendencją do wczesnych przerzutów do płuc, mózgu oraz kości. Choroba nie daje charakterystycznych objawów, manifestuje się jako bezbolesny guz najczęściej w obrębie kończyny dolnej. U dzieci nowotwór najczęściej pojawia się w obrębie głowy i szyi. Rozpoznanie jest stawiane na podstawie charakterystycznego obrazu histopatologicznego materiału uzyskanego podczas biopsji zmiany. Mięsak pęcherzykowy wykazuje znaczną oporność na chemioterapię. W leczeniu stosuje się inhibitory kinaz tyrozynowych, przede wszystkim sunitynib. Pomimo powolnego wzrostu mięsaka rokowanie zwykle jest niepomyślne.

13 maja edytuj

Dozwolony użytek publiczny – w polskim prawie autorskim zbiór ustawowych zezwoleń na korzystanie z chronionych utworów ze względu na kulturalne oraz edukacyjne potrzeby społeczeństwa. Nie jest on jednolitą instytucją prawną, lecz zbiorem różnych postaci dozwolonego użytku, uregulowanych w odrębnych przepisach. Dozwolony użytek publiczny pozwala na korzystanie z utworów bez uzyskiwania zgody podmiotów praw autorskich oraz bez opłaty. Poszczególne postaci dozwolonego użytku stanowią ograniczenia (lub wyjątki), które są regulowane przepisami prawa międzynarodowego i unijnego. Analogiczne przepisy znajdowały się w ustawach z 1926 i z 1952 roku. Były wtedy pogrupowane według dziedzin twórczości: osobno uregulowano dozwolone korzystanie z utworów piśmienniczych, muzycznych i plastycznych. W ustawie z 1994 roku przepisy te są podzielone według celu dozwolonego korzystania. Obok uregulowań stanowiących prawo cytatu, prawo przedruku czy użytek dla dobra osób niepełnosprawnych znalazły się zezwolenia na korzystanie z utworu w związku z prezentacją lub naprawą sprzętu i korzystanie w celu odbudowy lub remontu obiektu budowlanego.

14 maja edytuj

ORP Komendant Piłsudski – polska kanonierka z okresu międzywojennego, należąca do typu Wodoriez. Zbudowana w Finlandii na zamówienie rosyjskiej carskiej marynarki wojennej, w której miała służyć w charakterze dozorowca. Przejęta przez Finów w 1917 roku i odsprzedana w 1920 roku polskiej Marynarce Wojennej. Wraz z bliźniaczym ORP Generał Haller służył głównie do szkolenia, a przez większość służby administracyjnie przynależał do Dywizjonu Minowców. Wziął udział w kampanii wrześniowej, prawdopodobnie samozatopiony w porcie w Helu. Wyremontowany przez Niemców, służył w Kriegsmarine do września 1943 roku. Zatopiony w wyniku nalotu bombowego w porcie w Nantes. Jednostkę podniesiono z dna w lutym 1944 roku, jednak nie przeprowadzono remontu. Dalsze losy okrętu nie są znane.

15 maja edytuj

Bieszczadzka Kolejka Leśna – kolej wąskotorowa w Bieszczadach o szerokości toru 750 mm, będąca najwyżej położoną linią wąskotorową w Polsce. Powstała pod koniec XIX wieku jako kolej Nowy Łupków – Cisna, eksploatowana była gospodarczo do 1994 roku do transportu drewna i przewozu osób. Od 1997 roku funkcjonuje ponownie jako atrakcja turystyczna, głównie w sezonie letnim. Bazą kolejki jest stacja w Majdanie koło Cisnej, skąd pociągi kursują obecnie na dwóch trasach o łącznej długości 20 km, w kierunku stacji Przysłup - zatrzymując się w Cisnej, Dołżycy i Krzywem oraz Balnicy. Zamknięte pozostają odcinki Przysłup – Wetlina – Moczarne, Balnica – Smolnik, Smolnik – Rzepedź oraz Smolnik – Nowy Łupków. Od 2012 roku kolejka kursuje również zimą w okresie ferii szkolnych. W 2017 roku kolejka przewiozła aż 138 tysięcy osób, a w sezonie turystycznym dzienne przewozy wynosiły do ok. 1500 pasażerów.

16 maja edytuj

Jadwiga Harasowska – polska wydawca, dziennikarka i działaczka emigracyjna. Do września 1939 roku była sekretarzem redakcji krakowskiego koncernu prasowego Ilustrowanego Kuriera Codziennego. Od początku roku 1940 prowadziła w Glasgow działalność wydawniczą dla potrzeb polskiego wojska stacjonującego w Wielkiej Brytanii, a także organizowała kulturalne wsparcie i społeczne relacje pomiędzy wojskiem polskim a społeczeństwem szkockim, o czym pamięć jest ciągle żywa. Prowadziła korespondencję z intelektualistami brytyjskimi. Angażowała się wobec rządu brytyjskiego w sprawy polskie. Po katastrofie w Gibraltarze, w której zginął generał Władysław Sikorski, komunikowała się z brytyjskim Foreign and Commonwealth Office. Po wycofaniu w lipcu roku 1945 uznania przez władze brytyjskie dla polskiego rządu w Londynie musiała razem z mężem spłacać część długów za wydawnictwa zamówione wcześniej przez rząd polski. Była współzałożycielem wychodzącego do dzisiaj w Londynie Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza.

17 maja edytuj

Zaimki w języku angielskim – formy gramatyczne służące do zastępowania nazw osób i przedmiotów w języku angielskim. Angielskie zaimki dzielą się na osobowe (związane z poszczególnymi osobami gramatycznymi) i nieosobowe, kiedy ich postać i funkcja nie zależy od osoby gramatycznej. Zaimki osobowe mogą występować w funkcji podmiotu i dopełnienia, co jest reliktem z czasów, kiedy w języku angielskim występował system przypadków. Zaimki dzierżawcze są dwojakiego rodzaju: w funkcji określnika i w funkcji przydawki. Ta druga grupa zwana jest niekiedy przymiotnikami dzierżawczymi, choć część gramatyków nie zgadza się z tą nazwą. Zaimki nieosobowe obejmują grupę zaimków nieokreślonych, względnych i pytających.

18 maja edytuj

Egzekucje w Rurach Jezuickich – masowe egzekucje obywateli polskich przeprowadzane przez okupantów niemieckich latem 1940 roku w okolicach wsi Rury Jezuickie pod Lublinem. Leżący w pobliżu wsi wąwóz - zwany popularnie „Dołami”, został wybrany przez Niemców na miejsce straceń polskich więźniów politycznych. W okresie od 29 czerwca do 15 sierpnia 1940 roku funkcjonariusze SS oraz policji niemieckiej przeprowadzili tam pięć egzekucji, w trakcie których zamordowano co najmniej 450 Polaków przywiezionych z więzienia na Zamku Lubelskim. W gronie ofiar znajdowali się przede wszystkim przedstawiciele polskiej elity politycznej i intelektualnej z terenów województwa lubelskiego, aresztowani w ramach tzw. Akcji AB. W Rurach Jezuickich byli jednak mordowani także robotnicy, rolnicy, policjanci, strażnicy więzienni oraz młodzież szkolna.

19 maja edytuj

SS Canberra – brytyjski statek pasażerski z lat 1961-1997, flagowa jednostka przedsiębiorstwa żeglugowego P&O. Zbudowany na potrzeby linii z Wielkiej Brytanii do Australii i zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej, pływał także na linii północnoatlantyckiej. Statek dla P&O zbudowała stocznia Harland and Wolff w Belfaście. Matką chrzestną została Pattie Menzis, żona Roberta Menziesa, ówczesnego premiera Australii. Statek przekazano armatorowi 19 maja 1961 roku w Greenock. Koszt budowy i wyposażenia wyniósł 17 021 000 funtów. W latach 1961-1973 eksploatowany w żegludze liniowej, następnie od 1974 roku jako wycieczkowiec. W czasie wojny falklandzkiej w 1982 roku używany był jako transportowiec wojska. Ostatni rejs pasażerski zakończył się w Southampton 30 września 1997 roku. Statek sprzedano wkrótce potem na złom do Pakistanu. W październiku 1997 roku Canberrę osadzono na plaży koło Karaczi i w ciągu roku pocięto.

20 maja edytuj

Minuskuł 482 – rękopis Nowego Testamentu pisany minuskułą na pergaminie w języku greckim. Według kolofonu został sporządzony w 1285 roku. Na liście Fredericka Scrivenera rękopis znajduje się pod numerem 570. Rękopis zachował się w całości, jednak w niektórych partiach atrament jest wyblakły. Został sporządzony przez niedokładnego skrybę, o czym świadczy wiele niezwykłych wariantów tekstowych, z których znaczna część nie występuje w żadnym innym rękopisie. Jedynie w piętnastu pierwszych rozdziałach Ewangelii Mateusza N efelkystikon występuje 20 razy. Częstym jest błąd homoioteleuton, przestawianie słów w zdaniu, zastępowanie słów przez ich synonimy (np. υβρισαν na εδειραν), terminy pochodzenia obcego pisane są na kilka sposobów. Posiada księgi liturgiczne oraz marginalia. Powstał prawdopodobnie w Konstantynopolu, obecnie przechowywany jest w British Library w Londynie.

21 maja edytuj

Bolesław Zapomniany – rzekomy syn Mieszka II oraz król Polski mający panować w latach 1034–1038, o którym wzmiankę przynosi pochodząca z drugiej połowy XIII wieku Kronika wielkopolska. Kronika Galla Anonima, podstawowe źródło do historii Polski w XI wieku, nie wspomina o postaci Bolesława Zapomnianego – wedle niej następcą Mieszka II na polskim tronie książęcym był jedyny jego syn Kazimierz, sprawujący rządy początkowo pod opieką matki Rychezy. Pojawili się jednak badacze, którzy uznali zapis Kroniki wielkopolskiej za wiarygodny i założyli istnienie Bolesława. August Bielowski pisał, że mógł on być synem Bolesława Chrobrego, który wstąpił do klasztoru, ale opuścił go po śmierci Mieszka II i objął tron polski. W XIX i XX wieku istnienie tej postaci było obiektem sporu naukowego w polskiej mediewistyce, obecnie jednak uznaje się, że wzmianka o Bolesławie była najprawdopodobniej wynikiem wymysłu lub błędu kronikarza.

22 maja edytuj

Szponniczek – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny krytonosowatych, jedyny przedstawiciel rodzaju Acropternis. Nie zagraża mu wyginięcie. Środowiskiem życia tego gatunku są górskie, wilgotne lasy, gdzie przebywa w zaroślach bambusów lub plątaninie krzewów w podszycie. Długość ciała wynosi około 21,5 cm, zaś masa ciała waha się między 81 a 100 g. Czoło, boki głowy i szyi oraz gardło mają barwę pomarańczowobrązową, podobnie jak kuper oraz pokrywy nadogonowe. Pozostała część ciała czarna i pokryta białymi kropkami, z wyjątkiem głowy – gdzie plamki przybierają barwę płową – oraz lotek i sterówek, których barwa jest raczej czarnobrązowa. Pożywienie szponniczka stanowią owady, pająki oraz materia roślinna. Żeruje kopiąc w ściółce obiema nogami naraz, przy czym wykonuje niezdarne podskoki. Możliwe, że w żerowaniu pomaga temu ptakowi długi, dochodzący do 25 mm długości tylny pazur. Jeszcze w roku 2003 roku lęgi gatunku były całkowicie nieznane. W lutym 2004 roku odnaleziono gniazdo o charakterze nieco kulistej konstrukcji z mchu, gałązek, korzeni oraz suchych liści. Wewnątrz odnaleziono białe jajo o wymiarach 30 x 22 mm, a 19 dni później pisklę.

23 maja edytuj

Miracle Mineral Solution – roztwór wodny chlorynu sodu sprzedawany w wielu państwach nielegalnie lub z ominięciem przepisów jako rzekome lekarstwo na szereg poważnych chorób. W rzeczywistości roztwór chlorynu sodu jest stosowany m.in. do wybielania włókien w przemyśle i do uzdatniania wody, natomiast działanie lecznicze tego związku w żadnej z chorób wymienianych przez sprzedawców nie zostało udowodnione w badaniach naukowych. Pierwszymi objawami zatrucia chlorynem sodu są najczęściej nudności, wymioty, bóle brzucha i biegunka, ale także odwodnienie wynikające najprawdopodobniej z podrażnienia błon śluzowych przewodu pokarmowego. Większe dawki mogą wywołać methemoglobinemię prowadzącą do niewydolności oddechowej, jak również niewydolność nerek. Nawet przy spożyciu tego środka według zaleceń sprzedających, przyjęta ilość chlorynu sodu może być kilkaset razy większa od dopuszczalnej dziennej dawki, która może być bezpiecznie przyjmowana w wodzie pitnej.

24 maja edytuj

Tx26-427 – polski parowóz – tendrzak wąskotorowy na tor o rozstawie 600 mm, zbudowany w 1928 roku w Pierwszej Fabryce Lokomotyw w Polsce SA w Chrzanowie na zamówienie Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1927 roku, jako prototyp lokomotywy dla wojskowych kolei polowych, z możliwością pracy na torze o rozstawie 600 lub 750 mm. Lokomotywa została opracowana z udziałem prof. Antoniego Xiężopolskiego. Próby wypadły dobrze, ale z nieznanych powodów parowozy nie zostały ostatecznie przejęte przez wojsko, natomiast zakupiło je Ministerstwo Komunikacji. Jest to jedyny zbudowany parowóz typu W2A, zaliczony w 1961 roku do serii PKP Tx26 (wraz z lokomotywami typu W1A). Poprzednio nosił oznaczenia PKP D3-1002, DRG 99 1575 i PKP Tx3-427. Służył do 1975 roku na PKP na różnych kolejach, zachowany jako eksponat w skansenie taboru kolejowego w Chabówce.

25 maja edytuj

Piotr Starkowiecki – polski szlachcic herbu Łodzia, tłumacz z języków osmańskotureckiego, perskiego oraz arabskiego. Studiował na Uniwersytecie Bolońskim. W 1640 roku Piotr Starkowiecki był w Konstantynopolu, gdzie uczył się języków wschodnich. Jego pobyt w Polsce odnotowano w lutym 1643 roku. Był wtedy zatrudniony jako tłumacz kancelarii królewskiej w Wilnie, pobierał kwartalnie 200 talarów pensji z włocławskiej komory królewskiej. Przekładał na język polski listy kierowane do Władysława IV przez szacha Persji, tureckiego wielkiego wezyra oraz sułtana Ibrahima I. Starkowiecki miał dokonać przekładu Koranu na język polski, jednak nie zachowały się żadne ślady tego tłumaczenia, a jedynym źródłem tej informacji jest herbarz Kaspra Niesieckiego. Publikacji przeszkodziła śmierć Starkowieckiego w młodym wieku. Nie wiadomo, czy dokonał przekładu całej świętej księgi islamu.

26 maja edytuj

SS Canberra – brytyjski statek pasażerski z lat 1961-1997, flagowa jednostka przedsiębiorstwa żeglugowego P&O. Zbudowany na potrzeby linii z Wielkiej Brytanii do Australii i zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej, pływał także na linii północnoatlantyckiej. Statek dla P&O zbudowała stocznia Harland and Wolff w Belfaście. Matką chrzestną została Pattie Menzis, żona Roberta Menziesa, ówczesnego premiera Australii. Statek przekazano armatorowi 19 maja 1961 roku w Greenock. Koszt budowy i wyposażenia wyniósł 17 021 000 funtów. W latach 1961-1973 eksploatowany w żegludze liniowej, następnie od 1974 roku jako wycieczkowiec. W czasie wojny falklandzkiej w 1982 roku używany był jako transportowiec wojska. Ostatni rejs pasażerski zakończył się w Southampton 30 września 1997 roku. Statek sprzedano wkrótce potem na złom do Pakistanu. W październiku 1997 roku Canberrę osadzono na plaży koło Karaczi i w ciągu roku pocięto.

26 maja edytuj

Minuskuł 482 – rękopis Nowego Testamentu pisany minuskułą na pergaminie w języku greckim. Według kolofonu został sporządzony w 1285 roku. Na liście Fredericka Scrivenera rękopis znajduje się pod numerem 570. Rękopis zachował się w całości, jednak w niektórych partiach atrament jest wyblakły. Został sporządzony przez niedokładnego skrybę, o czym świadczy wiele niezwykłych wariantów tekstowych, z których znaczna część nie występuje w żadnym innym rękopisie. Jedynie w piętnastu pierwszych rozdziałach Ewangelii Mateusza N efelkystikon występuje 20 razy. Częstym jest błąd homoioteleuton, przestawianie słów w zdaniu, zastępowanie słów przez ich synonimy (np. υβρισαν na εδειραν), terminy pochodzenia obcego pisane są na kilka sposobów. Posiada księgi liturgiczne oraz marginalia. Powstał prawdopodobnie w Konstantynopolu, obecnie przechowywany jest w British Library w Londynie.

28 maja edytuj

Lin – gatunek słodkowodnej ryby z rodziny karpiowatych, jedyny przedstawiciel rodzaju Tinca. Występuje prawie w całej Europie i północnej Azji po środkową Syberię. Introdukowany na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. W niektórych regionach uważany za gatunek inwazyjny. Bytuje przeważnie w płytkich jeziorach i stawach o gęstej roślinności wodnej i mulistym dnie oraz w wolno płynących rzekach. Osiąga długość do 70 cm i wagę do 7,5 kg. Występuje u niego dymorfizm płciowy, przejawiający się w różnicy długości płetw piersiowych i brzusznych, które u samca są dłuższe, oraz grubszym drugim promieniem płetwy brzusznej u osobników męskich. Ciało koloru od ciemnozielonego na grzbiecie, przez oliwkowozielone po bokach, do żółtawobiałego na brzuchu. Dorosłe liny żywią się przede wszystkim tym, co znajdą w mule – skorupiakami bentosowymi, drobnymi ślimakami, detrytusem, stąd często w ich przewodzie pokarmowym znaleźć można piach, muł i szczątki organizmów żywych. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 2–6 lat, w Polsce zazwyczaj w 3–4 roku życia. Jest rybą ostrożną i żyjącą samotnie. Stanowi popularny gatunek hodowlany. IUCN uznaje ją za gatunek najmniejszej troski.

29 maja edytuj

Krążowniki pancernopokładowe typu Eclipse – seria dziewięciu brytyjskich krążowników pancernopokładowych, zbudowanych dla Royal Navy pod koniec lat 90. XIX wieku. Stanowiły rozwinięcie projektu poprzedniego typu Astraea. Miały większe rozmiary i wyporność (o ponad 1200 ton), wyższą wolną burtę, pojemniejsze zasobnie węglowe, silniejsze o trzy działa kal. 152 mm uzbrojenie główne oraz lepsze opancerzenie, przy zachowaniu podobnej do poprzedników prędkości. Krążowniki były napędzane dwoma trzycylindrowymi pionowymi maszynami parowymi potrójnego rozprężania, z których każda poruszała jedną śrubę napędową. Pełniły służbę w rejonach strategicznych dla ówczesnego imperium brytyjskiego. Wszystkie wzięły udział w I wojnie światowej, choć były już wówczas przestarzałe; żaden z nich nie został utracony. Po zakończeniu działań wojennych skreślono je z listy floty i sprzedano na złom.

30 maja edytuj

Papirus 110 – wczesny grecki rękopis Nowego Testamentu, spisany w formie kodeksu na papirusie. Paleograficznie datowany jest na III wiek. Zawiera fragmenty tekstu Ewangelii według Mateusza. Pomimo fragmentarycznego charakteru przekazuje kilka unikatowych wariantów tekstowych, z których trzy nie występują w żadnym innym rękopisie. Jest cytowany w krytycznych wydaniach greckiego tekstu Nowego Testamentu. Zachował się tylko fragment jednej karty z tekstem. Oryginalna karta miała rozmiary 12 na 22 cm (według rekonstrukcji). Tekst pisany jest w 40-43 linijkach na stronę. Rękopis sporządzony został przez skrybę wprawionego w kopiowaniu dokumentów. Fragment przechowywany jest w Ashmolean Museum w Oksfordzie.

31 maja edytuj

Natalla Babina – białoruska dziennikarka i pisarka narodowości ukraińskiej. Babina publikowała swoje krótkie opowiadania na łamach czasopisma ARCHE. Napisała także dwie książki: zbiór opowiadań Krywi nie pawidna być widna oraz powieść Miasto ryb. Tworzy w językach białoruskim i ukraińskim. W swojej twórczości pisarka często porusza kwestie ogólnoludzkie, takie jak: patriotyzm, miłość, zdrada, uczciwość, wojna, śmierć, zwyczajne życiowe szczęście. Posługuje się gatunkami niezbyt popularnymi w literaturze białoruskiej. Autorka przyznaje, że pierwowzorami niektórych postaci w jej książkach są osoby publiczne mieszkające na Białorusi, jednak zawsze zamieszcza informację, iż wszyscy bohaterowie są zmyśleni. Podobnie postępuje w przypadku białoruskich instytucji państwowych, nieznacznie zmieniając ich nazwy (np. KGB na KBB). Zabiegi te mają zmniejszyć ryzyko represji ze strony władz.