Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2013/09

Aktualnie na stronie głównej

Bataański marsz śmierci – przymusowa ewakuacja około 76–78 tys. jeńców wojennych przeprowadzona przez Cesarską Armię Japońską w kwietniu 1942 roku, w czasie wojny na Pacyfiku, po kapitulacji amerykańsko-filipińskiego garnizonu na półwyspie Bataan. Generał Masaharu Homma, dowódca japońskiego 14. Obszaru Armijnego, zamierzał jak najszybciej zdobyć ostatni amerykański bastion na Filipinach, którym była wyspa Corregidor. Dlatego rozkazał, aby z Bataanu, będącego podstawą wyjściową do kolejnej operacji, jak najszybciej usunąć wszystkich jeńców wojennych. Od 76 tys. do 78 tys. Amerykanów oraz Filipińczyków – wyczerpanych kilkumiesięcznymi walkami, niedożywionych, często rannych lub chorych – popędzono pieszo do odległego o ponad 100 kilometrów San Fernando, skąd zostali przetransportowani koleją do Capas, a następnie doprowadzeni do obozu jenieckiego O'Donnell. Maszerującym w tropikalnym upale jeńcom wydawano minimalne ilości wody i pożywienia, a rannym oraz chorym w większości wypadków nie udzielono pomocy medycznej. Jeńcy byli także nieustannie maltretowani przez japońskich żołnierzy. Tych, którzy nie byli w stanie iść dalej, rozstrzeliwano lub zakłuwano bagnetami. W trakcie „marszu śmierci” zginęło około 500–1000 Amerykanów i nawet do 10 tys. Filipińczyków. Tysiące innych zmarło wkrótce po dotarciu do O'Donnell. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

1 września edytuj

Tychy Aleja Bielska – przystanek kolejowy Szybkiej Kolei Regionalnej w Śródmieściu Tychów pod wiaduktem w ciągu alei Bielskiej. 15 lutego 2011 roku PKM Tychy podpisało umowę z Przedsiębiorstwem Robót Komunikacyjnych na budowę trzech przystanków na terenie miasta, w tym przystanku Tychy Aleja Bielska. Przystanek został otwarty 1 września 2012 roku. Jest położony przy dwutorowej linii kolejowej nr 179 Tychy–Mysłowice Kosztowy. Dwa jednokrawędziowe perony o długości 200 m znajdują się po zewnętrznych stronach torów. Przystanek jest wyposażony w automaty biletowe, dynamiczną informację pasażerską, megafony, monitoring, oświetlenie, wiaty i słupki alarmowo-rozmówne.

2 września edytuj

Jastrzębia – wieś położona w województwie mazowieckim, w powiecie radomskim, w gminie Jastrzębia. Jest siedzibą gminy Jastrzębia. Leży w bezpośrednim sąsiedztwie Puszczy Kozienickiej i utworzonego na jej terenie Kozienickiego Parku Krajobrazowego. Rozciąga się wzdłuż drogi wiodącej z Jedlni do Bartodziej. Większość budynków powstała po 1945 roku. Badania archeologiczne z lat 1902–1903 ujawniły ślady osadnictwa z czasów prehistorycznych, zaś pierwsza pisana wzmianka o Jastrzębi pochodzi z 1191 roku. W 2006 roku wieś liczyła 1011 mieszkańców, utrzymujących się z rolnictwa i hodowli oraz z handlu i usług. Część osób pracuje poza miejscem zamieszkania. We wsi znajduje się przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum, biblioteka i ośrodek zdrowia oraz działa klub sportowy, koło gospodyń wiejskich, posterunek policji i jednostka ochotniczej straży pożarnej.

3 września edytuj

ORP Wicher – polski niszczyciel typu Wicher w służbie Marynarki Wojennej od 1930 roku; pierwszy nowoczesny okręt II Rzeczypospolitej. W latach międzywojennych pełnił funkcję jednostki flagowej Dywizjonu Kontrtorpedowców, odwiedzając wiele zagranicznych portów z kurtuazyjnymi wizytami. Jako jedyny z polskich okrętów swojej klasy uczestniczył w początkowej fazie kampanii wrześniowej. 3 września 1939 roku został zatopiony przez niemieckie samoloty; zginął jeden z marynarzy, a około 20 zostało rannych. Po zajęciu przez Niemców portu helskiego wrak niszczyciela został odholowany poza obręb portu i zatopiony na płyciźnie po zewnętrznej stronie falochronu. W okresie powojennym wystające ponad powierzchnię wody części wraku zostały wysadzone przez polskich minerów. Pozostałe resztki wciąż spoczywają na dnie Zatoki Gdańskiej w pobliżu falochronu portu helskiego. Zostały uznane za chroniony obiekt zabytkowy, jednak dozwolone jest nurkowanie w miejscu ich spoczynku.

4 września edytuj

Sąd Ostateczny – fresk w Kaplicy Sykstyńskiej namalowany przez Michała Anioła. Papież Klemens VII zlecił Michałowi Aniołowi przerobienie ściany ołtarzowej Kaplicy Sykstyńskiej i namalowanie na niej ogromnego fresku przedstawiającego Sąd Ostateczny. Przed przystąpieniem do prac ściany pokryto kilkoma warstwami tynku, co miało nie tylko zapobiec pękaniu i pojawieniu się pleśni, ale także spowodować nachylenie ściany ku środkowi kaplicy, aby uzyskać większy efekt wizualny. Michał Anioł pracował nad freskiem siedem lat. W środku sceny znajduje się postać Chrystusa, który nie posiada brody, a jego ciało jest muskularne. Po prawej stronie znajduje się Matka Boża. Jej twarz została namalowana punktowo. Górne postacie i sceny są znacznie większe od tych przedstawionych w dolnej części malowidła, dzięki temu widz lepiej widzi oddalone postacie. Po odsłonięciu fresku opinie na jego temat były podzielone. Więcej było słychać głosów oburzenia i dezaprobaty z powodu wielości nagich ciał, obok podziwu nad kunsztem mistrza. Papież Paweł IV polecił dwóm innym malarzom zakrycie nagości.

5 września edytuj

Haubica M777 – ultralekka haubica kalibru 155 mm opracowana przez firmę Vickers Shipbuilding and Engineering jako lekkie, mobilne działo dla sił szybkiego reagowania w Siłach Zbrojnych USA. Lekkość konstrukcji uzyskano dzięki masowemu zastosowaniu stopów tytanu w miejsce dotąd stosowanej stali. Haubica M777 trafiła do United States Marine Corps i US Army na początku XXI wieku i stopniowo zastępuje starsze, cięższe i posiadające mniejszą wartość bojową haubice M198. Swoje haubice Amerykanie wykorzystywali bojowo zarówno w Afganistanie, jak i w Iraku. Haubica M777 może być holowana przez wszystkie pojazdy o napędzie 4x4 i masie powyżej 2,5 t, wyposażone w pneumatyczny układ hamulcowy. Na krótkich odległościach działo może być także holowane przez pojazdy klasy Humvee. Ze względu na zalety haubicy M777 również Kanada i Australia przyjęły ją na wyposażenie swoich armii.

6 września edytuj

Fibik czarny – mały ptak z rodziny tyrankowatych. Występuje w południowo-wschodnich Stanach Zjednoczonych, Ameryce Środkowej oraz centralnej i północnej części Ameryki Południowej. Długość jego ciała wynosi około 17,5 cm, natomiast masa ciała waha się od 15 do 22 gramów. Jego głowa i pierś są intensywnie czarne, zaś grzbiet oraz skrzydła nieco jaśniejsze. Tęczówki ma brązowe. Brzuch oraz pokrywy podogonowe cechuje barwa biała. Sterówki czarne. Lotki I i II rzędu posiadają jasne obrzeżenia. Preferowany habitat to zadrzewienia na brzegach rzek. Jego pożywienie stanowią owady łowione w locie. Charakterystyczne dla zachowania fibika czarnego jest podnoszenie i opuszczanie ogona. Gniazdo umieszcza pod osłoną, np. pod mostem. Podczas lęgu składa 3–7 białych, niekiedy czerwonawo nakrapianych jaj. Ich inkubacja trwa 15 do 18 dni. Najdłużej żyjący zaobrączkowany osobnik przeżył 8 lat.

7 września edytuj

Fiat Bravo – włoski samochód osobowy z segmentu aut kompaktowych (klasa C, niższa-średnia), produkowany przez koncern FIAT we Włoszech w Piedimonte San Germano w latach 1995–2001 (pierwsza generacja) oraz od 2007 (druga generacja), a także w Brazylii od 2010 roku (druga generacja). Dostępny wyłącznie jako 3-drzwiowy, a następnie 5-drzwiowy hatchback. Pierwsza generacja, wraz z bliźniaczym modelem Brava, pojawiła się na rynku w miejsce modelu Tipo. W 2001 roku zaprzestano jej produkcji, a w ofercie Fiata auto zostało zastąpione przez model Stilo. Sześć lat później zaprezentowano drugą generację Bravo, której produkcja wciąż jest kontynuowana. Charakterystyczne elementy nadwozia to długie boczne drzwi, wąskie przednie reflektory położone na zderzaku oraz owalne tylne światła w kształcie łezki, ustawione pod kątem, pomiędzy bokami samochodu a pokrywą bagażnika. Linia boczna samochodu z gumowymi listwami i zaokrągleniami karoserii oraz przód z dużą szybą przednią, połączoną z maską silnika ustawioną pod dosyć ostrym kątem, podkreślały lekko sportowy charakter Bravo.

8 września edytuj

Wulgata sykstyńska – autoryzowane przez papieża Sykstusa V wydanie Wulgaty z 1590 roku. Prace nad opracowaniem tego wydania Wulgaty rozpoczęto w 1561 roku i pracowały nad nim trzy kolejne komisje. Wykorzystano dobre rękopisy, takie jak: Codex Hentenius, Amiatinus, Carafianus, Toletanus, Legionensis, a tekstuologiczną podstawę stanowiło wydanie lowańskie z 1583 roku. Po dwóch latach komisja przedstawiła papieżowi wyniki swoich prac – był to gruby foliał krytycznej edycji Wulgaty lowańskiej z 1583 roku z naniesionymi licznymi poprawkami tekstu. Gdyby Sykstus V zaakceptował tekst opracowany przez kard. Carafa, to wydany przezeń tekst byłby satysfakcjonujący pod względem krytycznym. Jednak przygotowany tekst łaciński odbiegał od oczekiwań Sykstusa V, który nie zaakceptował wyników prac tej komisji i postanowił opracować własną edycję Wulgaty.

9 września edytuj

Christoph Kreuzer – holenderski skoczek narciarski pochodzenia austriackiego. Za namową Ingemara Mayra zdecydował się startować w barwach holenderskich z uwagi na brak szans na występy w narodowej reprezentacji Austrii. W 2001 roku Holenderski Związek Narciarski wystąpił z wnioskiem o przyznanie Kreuzerowi obywatelstwa. Startował w zawodach organizowanych przez FIS w latach 2002–2004. Jest rekordzistą Holandii w długości skoku narciarskiego – 22 marca 2002 roku na mamuciej skoczni narciarskiej w Planicy uzyskując 162 metry ustanowił rekord Holandii i zarazem swój rekord życiowy. Zdobywał punkty do klasyfikacji Pucharu Świata w skokach narciarskich. Uczestnik Mistrzostw Świata w Lotach Narciarskich 2002 i Mistrzostw Świata w Narciarstwie Klasycznym 2003. Po zakończeniu kariery skoczka narciarskiego w 2004 roku dołączył do klubu tenisowego TC Arnoldstein. W 2012 roku brał udział w drugiej klasie rozgrywek KL2 B i KL2 D. W 2013 roku został kapitanem zespołu w trzeciej klasie KL3 B i członkiem zespołu w pierwszej klasie KL1 B.

10 września edytuj

Szarża Picketta – określenie odnoszące się do nakazanego przez generała Roberta E. Lee uderzenia formacji piechoty Armii Konfederacji na pozycje obronne Armii Unii dowodzonej przez George'a Meade'a, do którego doszło 3 lipca 1863 roku, ostatniego dnia bitwy pod Gettysburgiem, podczas amerykańskiej wojny secesyjnej. Szarża Picketta zawdzięcza swą nazwę George'owi Pickettowi, jednemu z trzech konfederackich generałów, którzy dowodzili natarciem na polu walki. Natarcie piechoty zostało poprzedzone nawałą artyleryjską. Około 12 500 ludzi w dziewięciu brygadach musiało pokonać 1200 metrów otwartego pola, stając się celem artyleryjskiego i karabinowego ognia unionistów. Zostali odparci, ponosząc ponad 50% straty. Była to decydująca porażka kończąca trzydniową bitwę pod Gettysburgiem i kampanię generała Roberta Lee w Pensylwanii.

11 września edytuj

The Falling Man – fotografia wykonana przez Richarda Drewa, fotografa agencji Associated Press, przedstawiająca mężczyznę spadającego z północnej wieży World Trade Center o godzinie 9:41:15 w czasie zamachu z 11 września 2001 roku w Nowym Jorku. Zdjęcie wywołało skrajne reakcje na całym świecie. Wiele z gazet, które zdecydowały się na jego publikację, dokonały tego tylko jeden raz, z powodu napływających później listów od czytelników z wyrazami oburzenia. Krytycy zarzucali fotografii i jej autorowi drastyczność, przekroczenie granic intymności i brak poszanowania dla ofiar ataków i ich rodzin. Tożsamość postaci przedstawionej na zdjęciu nigdy nie została ustalona, choć kilkukrotnie podejmowane były działania w tym kierunku. Niemniej dziennikarzom udało się określić domniemane dane spadającego mężczyzny.

12 września edytuj

PZL SW-4 – polski lekki śmigłowiec produkcji PZL Świdnik. Powstał w latach 90. XX wieku w PZL Świdnik jako następca przestarzałego i paliwożernego Mi-2, produkowanego przez wiele lat na licencji w świdnickich zakładach. Jest to lekki śmigłowiec wielozadaniowy, napędzany jednym silnikiem Rolls-Royce 250-C20R/2 o mocy 457 KM. Został zaprojektowany w zgodności z europejskimi przepisami lotniczymi JAR-27 i amerykańskimi FAR-27, a ponadto uzyskał certyfikaty MAK i EASA. Produkcja SW-4 odbywa się w zakładach PZL Świdnik od 2004 roku. Według niepotwierdzonych informacji SW-4 jest także montowany w Chinach. Wojskowym użytkownikiem SW-4 są jedynie polskie Siły Powietrzne, które używają 24 maszyn w wariancie szkolnym.

13 września edytuj

Grupa bielska klasy okręgowej – jedna z sześciu grup klasy okręgowej na terenie województwa śląskiego, stanowiącej szósty szczebel rozgrywkowy systemu ligowego polskiej piłki nożnej. Organizatorem rozgrywek jest Beskidzki Okręgowy Związek Piłki Nożnej (BOZPN). Uczestniczą w nich drużyny z 4 powiatów: bielskiego, cieszyńskiego, żywieckiego i grodzkiego Bielsko-Biała. Bielska klasa okręgowa powstała w 1976 roku. Objęła swoim zasięgiem powierzchnię utworzonego rok wcześniej województwa bielskiego. W latach 1976–1989 była częścią czwartego poziomu rozgrywek, w latach 1989–2008 – piątego poziomu, od 2008 roku – szóstego poziomu. Po zniesieniu województwa bielskiego w 1999 roku grupa bielska przyjęła od sezonu 2000/2001 obecny zasięg terytorialny, a drużyny z nowo powstałego województwa małopolskiego przyłączono do utworzonej grupy wadowickiej.

14 września edytuj

Fiat Bravo – włoski samochód osobowy z segmentu aut kompaktowych (klasa C, niższa-średnia), produkowany przez koncern FIAT we Włoszech w Piedimonte San Germano w latach 1995–2001 (pierwsza generacja) oraz od 2007 (druga generacja), a także w Brazylii od 2010 roku (druga generacja). Dostępny wyłącznie jako 3-drzwiowy, a następnie 5-drzwiowy hatchback. Pierwsza generacja, wraz z bliźniaczym modelem Brava, pojawiła się na rynku w miejsce modelu Tipo. W 2001 roku zaprzestano jej produkcji, a w ofercie Fiata auto zostało zastąpione przez model Stilo. Sześć lat później zaprezentowano drugą generację Bravo, której produkcja wciąż jest kontynuowana. Charakterystyczne elementy nadwozia to długie boczne drzwi, wąskie przednie reflektory położone na zderzaku oraz owalne tylne światła w kształcie łezki, ustawione pod kątem, pomiędzy bokami samochodu a pokrywą bagażnika. Linia boczna samochodu z gumowymi listwami i zaokrągleniami karoserii oraz przód z dużą szybą przednią, połączoną z maską silnika ustawioną pod dosyć ostrym kątem, podkreślały lekko sportowy charakter Bravo.

15 września edytuj

Holandia na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1912 – reprezentacja Holandii na V Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Sztokholmie liczyła 33 sportowców, wyłącznie mężczyzn. Reprezentacja ta miała przedstawicieli w siedmiu, spośród 16 rozgrywanych dyscyplin. Chorążym reprezentacji był Jan Ploeger. Najmłodszym reprezentantem kraju był 18-letni piłkarz Joop Boutmy, a najstarszym 44-letni szermierz Leonardus Nardus. Holendrzy zdobyli na tych igrzyskach trzy brązowe medale. Start reprezentacji Niderlandów był jej trzecim startem na igrzyskach. Razem z holenderskimi sportowcami do Sztokholmu przyjechała piętnastoosobowa grupa działaczy sportowych oraz sędziów, a także ośmiu dziennikarzy. Najliczniejszą, piętnastoosobową reprezentację Narodowy Komitet Olimpijski tego kraju wystawił w piłce nożnej. Ostatni mecz z udziałem Holendrów miał miejsce 4 lipca na stadionie w Solna. Jego stawką był brązowy medal, a przeciwnikiem Holendrów była reprezentacja Finlandii. Holendrzy zdominowali cały mecz. Do połowy prowadzili 4:0, zaś ostateczny wynik ustalono na 9:0. Królem strzelców tego meczu został Jan Vos, który zdobył pięć bramek.

16 września edytuj

Artur Szyk – artysta grafik, ilustrator książek, scenograf i karykaturzysta. Urodził się w rodzinie żydowskiej w Łodzi, będącej pod zaborem rosyjskim. Od 1921 roku mieszkał i tworzył głównie we Francji, a od 1937 roku w Wielkiej Brytanii. W 1940 roku osiedlił się w Stanach Zjednoczonych. Już w okresie międzywojennym jego prace były wystawiane i publikowane. Popularność przyniosły mu karykatury wojenne, na których po wybuchu II wojny światowej ukazywał przywódców państw Osi, przede wszystkim Hitlera, Mussoliniego i Hirohito. Po zakończeniu wojny nadal angażował się politycznie w swoich pracach artystycznych. Twórczość Szyka w warstwie treściowej cechowała się zaangażowaniem społecznym i politycznym, a w warstwie formalnej odrzuceniem modernizmu i nawiązywaniem do malarstwa średniowiecznego i renesansowego, a zwłaszcza do zdobnictwa książek z tych okresów. Ponadto jego kreacje wyróżniały się bogatą kolorystyką i dbałością o szczegóły przedstawienia.

17 września edytuj

Piosenka dla Europy 2008 – polskie preselekcje do 53. Konkursu Piosenki Eurowizji, który miał miejsce w Belgrade Arena w Belgradzie, w Serbii. Finał eliminacji odbył się 23 lutego 2008 roku w Studiu 5 w siedzibie TVP przy ul. Woronicza 17. Konferansjerami koncertu byli Radosław Brzózka oraz Katarzyna Sowińska. W skład komisji sędziowskiej weszli: piosenkarka Maryla Rodowicz, która jednocześnie pełniła funkcję przewodniczącego jury, dziennikarze muzyczni Polskiego Radia – Janusz Kosiński i Paweł Sztompke – oraz przedstawiciel Stowarzyszenia Miłośników Eurowizji OGAE Polska – Adrian Stanisławki. Eliminacje wygrała Isis Gee z utworem For Life.

18 września edytuj

Sowieckie naloty na Warszawę w czasie II wojny światowej – seria nalotów lotniczych na okupowaną przez Niemców Warszawę przeprowadzonych przez sowieckie lotnictwo w latach 1941–1944. Pierwsze sowieckie naloty na okupowaną stolicę Polski miały miejsce pod koniec czerwca 1941 roku. W późniejszym okresie lotnictwo sowieckie jeszcze kilkanaście razy bombardowało Warszawę, przy czym najwięcej ofiar i zniszczeń spowodowały naloty przeprowadzone latem 1942 roku oraz w maju 1943 roku. Oficjalnym celem ataków były niemieckie obiekty wojskowe i węzły komunikacyjne. Sowieckie bomby wielokrotnie spadały na gęsto zaludnione dzielnice mieszkaniowe, w tym na getto warszawskie. W wyniku nalotów zginęło co najmniej tysiąc warszawiaków, a kolejnych kilka tysięcy odniosło rany, zaś kilkaset budynków uległo zburzeniu lub uszkodzeniu. W czasach PRL temat ten był marginalizowany przez oficjalną historiografię.

19 września edytuj

Parazaurolof – rodzaj dinozaura kaczodziobego żyjącego w Ameryce Północnej w epoce kredy późnej, około 76,5–73 milionów lat temu. Żywił się roślinami. Potrafił poruszać się zarówno na dwóch, jak i na czterech łapach. Rodzaj ten zalicza się do hadrozaurów, zróżnicowanej rodziny kredowych ornitopodów, znanych z różnorodnych ozdób na głowach. Charakteryzował się wielkim, wydłużonym grzebieniem na głowie, który w przypadku najbardziej okazałych znalezisk tworzył długą, zakrzywioną tubę wystającą z czaszki do tyłu i w górę. Wyróżniono 3 gatunki: typowy P. walkeri, P. tubicen i krótkogrzebieniasty P. cyrtocristatus. Szczątki znajdywano w kanadyjskiej Albercie oraz amerykańskich stanach: Nowym Meksyku i Utah. Pierwszego opisu rodzaju dokonał w 1922 roku William Parks, dzięki czaszce i niekompletnemu szkieletowi z Alberty. Parazaurolof należy do rzadszych hadrozaurów, znany jest jedynie z nielicznych okazów zachowanych w dobrym stanie.

20 września edytuj

Škoda CityElefant – piętrowy, elektryczny zespół trakcyjny produkowany od 1997 w zakładach Škoda Vagonka dla Kolei Czeskich, Litewskich, Słowackich oraz Ukraińskich. W podstawowej wersji jednostka składa się z trzech wagonów: silnikowy, doczepny, sterowniczy. Zostały wyprodukowane również zestawy składające się z dwóch (brak wagonu doczepnego), a także sześciu (silnikowy, cztery wagony doczepne, silnikowy) wagonów. Składy można także łączyć w inne konfiguracje pod warunkiem zachowania odpowiedniej mocy składu. Z jednego stanowiska można sterować maksymalnie czterema wagonami silnikowymi. Nazwa CityElefant została wybrana w wyniku konkursu. W konkursie pojawiły się również propozycje: ešus (menażka), ledovec (lodowiec) oraz hliník (glin). Pudło wagonów zostało wykonane z wytłaczanych wielkopowierzchniowych elementów aluminiowych. Wewnątrz trójwagonowej wersji znajduje się 307 miejsc wyłącznie drugiej klasy albo 287 lub 281 miejsc klasy 2 oraz 23 miejsca klasy 1. Wersja litewska wyposażona jest w Wi-Fi, gniazdka elektryczne do komputerów i automaty sprzedające napoje. Wnętrze jest klimatyzowane i monitorowane.

21 września edytuj

Szahruch – władca z dynastii Timurydów panujący w latach 1405–1447. Był czwartym i najmłodszym synem Timura Chromego. W chwili śmierci ojca był namiestnikiem Chorasanu. W walce o schedę po ojcu Szahruch udzielił wsparcia desygnowanemu przez niego następcy, Pir Muhammadowi, jednak miało ono wymiar nominalny. Kiedy w roku 1407 zginął Pir Muhammad, a rok później jedyny obok Szahrucha żyjący syn Timura, Miranszah, Szahruch stał się głównym kandydatem do przejęcia dziedzictwa po ojcu. W roku 1409 opanował Mawarannahr wraz ze stolicą Timura, Samarkandą. Następnie do roku 1418 podporządkował sobie pozostałych Timurydów. Niemniej nie udało mu się opanować wszystkich dawnych terytoriów Timura, ponieważ w międzyczasie w Azerbejdżanie i Iraku zainstalowali się Kara Kojunlu. W ostatnich latach życia kontrola nad sprawami państwa przez coraz bardziej schorowanego Szahrucha zaczęła słabnąć. W roku 1446 w zachodnim i centralnym Iranie wybuchła rebelia zorganizowana przez jego wnuka – Sultana Muhammada. Szahruch zmarł podczas jej tłumienia.

22 września edytuj

Krążowniki lekkie typu Cöln – typ niemieckich krążowników lekkich, ostatnich, które weszły do służby w Kaiserliche Marine przed końcem I wojny światowej. Ich projekt był lekko zmodyfikowaną wersją wcześniejszego typu Königsberg. Początkowo planowano budowę dziesięciu jednostek, ale ukończono jedynie dwie: Cöln i Dresden. Pięć innych jednostek zostało zwodowanych, lecz ich nie ukończono: Wiesbaden, Magdeburg, Leipzig, Rostock i Frauenlob. Położono stępki dalszych trzech: Ersatz Cöln, Ersatz Emden i Ersatz Karlsruhe (A). Cöln i Dresden dołączyły do Hochseeflotte w 1918 roku, przez co ich służba była krótka. Zostały przydzielone do II Grupy Rozpoznawczej i uczestniczyły w przerwanej operacji floty w pobliżu Norwegii, mającej na celu zniszczenie brytyjskiego konwoju. Miały także prowadzić siły niemieckie do decydującej bitwy floty niemieckiej z Grand Fleet w ostatnich dniach wojny, ale bunt w Wilhelmshaven spowodował przerwanie tej akcji. Oba krążowniki zostały internowane w Scapa Flow i 21 czerwca 1919 roku zatopione przez własne załogi. Ich wraki pozostały na dnie brytyjskiej bazy.

23 września edytuj

Rzeź Woli – masowa eksterminacja mieszkańców warszawskiej dzielnicy Wola dokonana przez oddziały SS i policji niemieckiej w pierwszych dniach powstania warszawskiego. Ofiarą masakry, której punkt szczytowy przypadł w dniach 5–7 sierpnia 1944 roku, padło od 38 tys. do 65 tys. polskich mężczyzn, kobiet i dzieci. Rzeź Woli stanowiła bezpośrednią realizację rozkazu Adolfa Hitlera, nakazującego zburzenie Warszawy i wymordowanie wszystkich jej mieszkańców. Żaden ze sprawców ludobójstwa dokonanego na Woli nie został po wojnie pociągnięty do odpowiedzialności karnej. W wydanych po zakończeniu wojny wspomnieniach generał Heinz Guderian utrzymywał, że odpowiedzialnością za zbrodnie popełnione podczas tłumienia powstania warszawskiego należy obarczyć wyłącznie „wątpliwe elementy” w postaci niezdyscyplinowanych jednostek kolaboracyjnych i kryminalistów z brygady Oskara Dirlewangera.

24 września edytuj

Podole Małe – wieś sołecka w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie słupskim, w gminie Dębnica Kaszubska, na terenie Wysoczyzny Polanowskiej. Najstarsza wzmianka o Podolu Małym pochodzi z roku 1405. Przez kilka wieków wieś była lennem rodu von Zitzewitz. W XVIII wieku, na krótki okres, przeszła w posiadanie rodziny von Miltitz. W 1931 roku miejscowość należała do Niemieckiej Spółki Kolonialnej GmbH z Białogardu. 1 września 1945 roku we wsi zamieszkali repatrianci z Ukrainy, Białorusi i Wileńszczyzny. W Podolu Małym znajdują się: świetlica wiejska, jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej i zabytkowa kuźnia z początku XIX wieku. W miejscowości funkcjonuje klub sportowy Smoki Podole Małe. Według spisu z 30 czerwca 2013 roku wieś zamieszkiwało 229 osób.

25 września edytuj

Plon – płaskorzeźba znajdująca się na jednym z budynków na skrzyżowaniu ulicy Katowickiej z ulicą Zwycięzców na Saskiej Kępie w Warszawie. Została wykonana w ramach zmian wprowadzanych przez Biuro Odbudowy Stolicy po II wojnie światowej. Autorem płaskorzeźby jest Jerzy Jarnuszkiewicz. Płaskorzeźba wykonana została z cementu i przytwierdzona do narożnika domu na klinkierową ścianę. Przedstawia dwie kobiety niosące tytułowy plon, którym towarzyszy mały chłopiec trzymający dwie ryby oraz baranek. W tle znajduje się drzewo. W roku 2011 płaskorzeźba została wpisana do rejestru zabytków. W tym samym roku została odrestaurowana. W czasie prac konserwatorskich plaskorzeźbę oczyszczono ze starych farb, pęknięcia wypełniono żywicą, zamontowano wzmocnienia ze stali nierdzewnej, wykonano ze sztucznego kamienia brakujące elementy i całość pomalowano na biało.

26 września edytuj

Świątynia Mahamuni – świątynia buddyjska i miejsce pielgrzymek zlokalizowane w południowo-wschodniej części Mandalaj w Mjanmie. Świątynia Mahamuni jest położona w centrum kompleksu budynków, wśród których są klasztory, biblioteka i muzeum; ponadto na terenie świątynnym znajduje się wieża zegarowa i sadzawka. W świątyni stoi posąg Buddy Candasãra, zwanego obecnie Buddą Mahamuni. Najstarsza historyczna wzmianka o posągu pochodzi z inskrypcji z końca VIII wieku. Wykonany z brązu posąg mierzy 3,84 m wysokości, 2,89 m w pasie oraz 1,83 m w rozstawie ramion. Przedstawia Buddę w pozycji siedzącej, z rękami ułożonymi w geście wezwania ziemi na świadka w chwili oświecenia (bhumisparśamudra). Od wieków wierni naklejają na posąg płatki złota jako wota, co powoduje zatarcie jego kształtów.

27 września edytuj

Ico – przygodowa gra akcji stworzona przez japońskie studio Team Ico i wydana przez Sony Computer Entertainment na konsolę PlayStation 2 w 2001 roku w Stanach Zjednoczonych i Japonii oraz w 2002 roku w Europie. Została zaprojektowana i wyreżyserowana przez Fumito Uedę, który chciał stworzyć minimalistyczną produkcję, opartą na koncepcji „chłopak spotyka dziewczynę”. Gra była produkowana przez około cztery lata i pierwotnie miała ukazać się na konsolę PlayStation. Protagonistą tytułu jest chłopiec o imieniu Ico, któremu wyrosły rogi na głowie. Mieszkańcy jego wioski uznali to za zły omen i z tego powodu wojownicy zamknęli go w opuszczonej fortecy. W czasie rozgrywki gracz, kontrolując chłopca, zwiedza zamek, rozwiązuje zagadki i pomaga Yordzie pokonywać przeszkody. Mimo braku sukcesu komercyjnego gra została dobrze przyjęta przez krytyków, którzy chwalili jej styl graficzny i fabułę, przyznano jej także wiele wyróżnień, takich jak nominacje do gry roku i trzy nagrody Game Developers Choice Awards podczas GDC.

28 września edytuj

Kiribati na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 2008 – reprezentacja Kiribati na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 2008 liczyła dwóch zawodników (2 mężczyzn). Był to drugi jej start na igrzyskach olimpijskich. Kiribati miało swoich przedstawicieli w dwóch spośród 28 rozgrywanych dyscyplin. Zawodnicy z tego kraju nie zdobyli żadnego medalu. Chorążym reprezentacji był sztangista David Katoatau, dla którego był to debiut na igrzyskach. Najlepszym wynikiem, który osiągnęli reprezentanci tego państwa na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 2008 była 15. pozycja, którą Katoatau zajął w rywalizacji sztangistów w kategorii wagowej 85 kilogramów. Drugim reprezentantem Kiribati był Rabangaki Nawai, który wziął udział w rywalizacji sprinterów w biegu na 100 metrów. W łącznej klasyfikacji Nawai zajął 74. miejsce na 80 sklasyfikowanych zawodników.

29 września edytuj

Ewangelie Uspienskiego – rękopis Nowego Testamentu z tekstem czterech Ewangelii pisany minuskułą na pergaminie w języku greckim. Tekst reprezentuje bizantyńską tradycję tekstualną i nie jest wysoko oceniany przez krytyków tekstu. Rękopis powstał w Konstantynopolu, skąd sprowadzony został do Mar Saby koło Betlejem. W 1844 roku Uspienski – od jego nazwiska kodeks otrzymał nazwę – sprowadził go do Rosji. Obecnie przechowywany jest w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w Sankt Petersburgu. Według kolofonu został sporządzony w roku 835. Jest to najstarszy zachowany grecki rękopis Nowego Testamentu, który posiada datę napisaną przez skrybę. Frederick Scrivener umieścił go na swojej liście rękopisów w I wydaniu A Plain Introduction pod numerem 461. Jednak w IV wydaniu rękopis znalazł się pod numerem 481.

30 września edytuj

Cerkiew św. Symeona Słupnika w Dołhobyczowie – prawosławna cerkiew filialna. Należy do parafii Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Hrubieszowie, w dekanacie Zamość diecezji lubelsko-chełmskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Świątynia powstała na początku XX wieku, po pożarze starszej cerkwi w Dołhobyczowie. Autorem jej projektu był Władimir Pokrowski. Cerkiew pozostawała siedzibą parafii w okresie międzywojennym, natomiast po przesiedleniach ludności ukraińskiej w latach 40. XX wieku została porzucona i przeszła na własność Skarbu Państwa. W 1967 roku Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny uzyskał zgodę na wznowienie w niej życia liturgicznego, ale z powodu bardzo złego stanu technicznego budynku plany te zarzucono. Na początku lat 90. XX wieku budynek został zabezpieczony przed dalszą degradacją i dopiero w latach 2007–2010 diecezja lubelsko-chełmska przeprowadziła jego kompleksowy remont.