Wikiprojekt:Rocznice/przegląd/wrzesień
Rocznice
1 września 2024
1 września: imieniny obchodzą m.in.: Bronisława, Idzi i Ruta
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1364 – papież Urban V wydał bullę powołującą do życia Akademię Krakowską
- 1524 – podpisanie recesów z Malmö oficjalnie zakończyło szwedzką wojnę o niepodległość
- 1804 – niemiecki astronom Karl Ludwig Harding odkrył planetoidę Juno
- 1854 – urodził się niemiecki kompozytor Engelbert Humperdinck
- 1939 – atak III Rzeszy na Wieluń, Tczew (na fotografii wysadzone mosty na Wiśle) i Westerplatte zapoczątkował II wojnę światową
- 1944 – 32. dzień powstania warszawskiego: Niemcy zniszczyli pociskami czołgowymi kolumnę Zygmunta na Starym Mieście (zrekonstruowana w latach 1948-1949) – więcej w kalendarium
- 1944 – został zamordowany polski historyk sztuki i muzeolog Zygmunt Batowski (na fotografii), profesor Uniwersytetu Warszawskiego, przewodniczący Związku Bibliotekarzy Polskich w latach 1919-1920, prezes Polskiego Związku Historyków Sztuki w okresie 1920-1923
3 września 2024
3 września: imieniny obchodzą m.in.: Erazma, Grzegorz i Przedsław
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1904 – zmarł niemiecki dermatolog Heinrich Köbner
- 1914 – konklawe, które zebrało się po śmierci popularnego, ale kontrowersyjnego papieża Piusa X, na jego następcę wybrało arcybiskupa Bolonii kard. Giacomo Della Chiesa (na portrecie), który przybrał imię Benedykt XV; najważniejszą różnicą w porównaniu do wcześniejszych konklawe było odebranie świeckim monarchom Europy prawa weta wobec decyzji dokonanej przez kardynałów – po raz pierwszy kardynałowie mogli dokonać wyboru papieża samodzielnie
- 1929 – zmarł polski polityk Jan Kanty Steczkowski
- 1934 – urodził się amerykański muzyk bluesowy Freddie King grający na gitarze elektrycznej
- 1944 – 34. dzień powstania warszawskiego: po opanowaniu Starego Miasta siły niemieckie uderzyły na Powiśle; dowództwo nad obroną Powiśla objął Stanisław Błaszczak ps. „Róg”, zaś jego zastępcą został Cyprian Odorkiewicz ps. „Krybar” – więcej w kalendarium
- 1989 – zmarł poeta kaszubski Jan Trepczyk, członek Zrzeszenia Regionalnego Kaszubów w Kartuzach i należący do kręgu Zrzeszeńców – kaszubskich literatów wywodzących się ze środowiska skupionego wokół wydawanego przed wojną światową czasopisma pisma „Zrzesz Kaszëbskô”, ideolog kaszubski, leksykograf, autor słownika polsko-kaszubskiego
- 2004 – atak terrorystyczny na szkołę w Biesłanie zakończył się śmiercią ponad 300 zakładników, w większości dzieci i ich nauczycieli (na ilustracji)
5 września 2024
5 września: imieniny obchodzą m.in.: Rozwita, Teodor i Wiktoryna
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1774 – w Filadelfii zebrał się pierwszy Kongres Kontynentalny
- 1869 – w Bawarii rozpoczęto budowę zamku Neuschwanstein (na ilustracji)
- 1879 – Claude Monet namalował portret Camille na łożu śmierci, przedstawiający jego umierającą na raka żonę
- 1944 – 36. dzień powstania warszawskiego – więcej w kalendarium
- 1959 – urodził się polski polityk Waldemar Pawlak (na fotografii)
- 1969 – por. William Calley został oskarżony o masakrę wioski Mỹ Lai w Wietnamie
- 1994 – na antenie TVP wyemitowano pierwszy odcinek amerykańskiego serialu Moda na sukces. Scenarzystą tej opery mydlanej był William Joseph Bell. Premiera odbyła się w amerykańskiej stacji CBS 23 marca 1987 roku. Serial doczekał się emisji w prawie 100 krajach i z tego powodu został wpisany do Księgi rekordów Guinnessa
7 września 2024
7 września: imieniny obchodzą m.in.: Domasława, Melchior i Regina; dzień niepodległości Brazylii
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1714 – pokój w Rastatt ostatecznie zakończył hiszpańską wojnę sukcesyjną
- 1764 – stolnik litewski Stanisław Antoni Poniatowski (na portrecie) został (nie bez moskiewskiej protekcji) wybrany na króla Polski
- 1894 – urodziła się Gala Dalí, ukochana żona i muza Salvadora Dalí
- 1914 – urodził się amerykański fizyk James Van Allen (na fotografii), odkrywca pasów radiacyjnych wokół Ziemi
- 1939 – kapitulacją polskich żołnierzy zakończyła się obrona Westerplatte, pierwotny plan zakładający sześciogodzinną obronę przeciągnął się do 7 dni, w tym czasie odparto aż 13 szturmów wielokrotnie potężniejszych sił niemieckich
- 1944 – 38. dzień powstania warszawskiego, utrata Powiśla oraz skrzyżowania Alej Jerozolimskich i Marszałkowskiej – więcej w kalendarium
- 1994 – na Stadionie Republikańskim rozegrano pierwszy oficjalny mecz piłkarskiej reprezentacji Ukrainy
9 września 2024
9 września: imieniny obchodzą m.in.: Gorgoniusz, Piotr i Radosława
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1769 – urodził się Iwan Kotlarewski (na portrecie), ukraiński poeta i dramaturg, który jako pierwszy wprowadził żywy język ludowy do literatury ukraińskiej
- 1914 – I wojna światowa: koniec bitwy nad Marną (na fotografii), był to początek klęski niemieckiego strategicznego planu wojny
- 1939 – urodził się polski saksofonista jazzowy Zbigniew Namysłowski; zmarł polski poeta awangardowy Józef Czechowicz; tegoż dnia kampania wrześniowa – początek bitwy nad Bzurą
- 1944 – 40. dzień powstania warszawskiego – więcej w kalendarium
- 2009 – w Dubaju uruchomiono metro, jeden z najdłuższych w pełni zautomatyzowanych (bez maszynisty) systemów kolei na świecie
11 września 2024
11 września: imieniny obchodzą m.in.: Hiacynt, Prot i Teodora
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1709 – wojna o sukcesję hiszpańską: połączone armie Wielkiej Brytanii, Holandii i Austrii pokonały Francję w bitwie pod Malplaquet
- 1814 – wojna brytyjsko-amerykańska: zwycięstwo Amerykanów w bitwie pod Plattsburghiem
- 1834 – w Petersburgu odsłonięto Kolumnę Aleksandrowską (na fotografii)
- 1894 – urodziła się polska pisarka Maria Kownacka, autorka Plastusiowego pamiętnika (na fotografii rzeźba Plastusia w Łodzi)
- 1899 – w mieście Flagstaff założono Uniwersytet Północnej Arizony
- 1914 – I wojna światowa: zwycięstwo wojsk rosyjskich nad austro-węgierskimi w bitwie pod Rawą Ruską
- 1944 – 42. dzień powstania warszawskiego – więcej w kalendarium
13 września 2024
13 września: imieniny obchodzą m.in.: Aureliusz, Eulogia i Jan Chryzostom
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1814 – wojna brytyjsko-amerykańska: widok sztandaru i zwycięstwo wojsk amerykańskich w bitwie pod Baltimore natchnął Francisa Scotta Key'a do napisania wiersza, który prawie 120 lat później stał się hymnem Stanów Zjednoczonych
- 1874 – urodził się austriacki kompozytor Arnold Schönberg, pionier muzyki dodekafonicznej i atonalności
- 1894 – urodził się polski poeta żydowskiego pochodzenia Julian Tuwim (na fotografii), jeden z najpopularniejszych poetów dwudziestolecia międzywojennego, tłumacz poezji rosyjskiej i francuskiej oraz satyryk, autor tekstów kabaretowych, tekstów znanych piosenek, współzałożyciel grupy poetyckiej Skamander; w swojej bogatej twórczości wiele miejsca poświęcił także dzieciom, pisząc dla nich m.in. „Lokomotywę”, „Rzepkę”, „Ptasie radio”, „Słonia Trąbalskiego” czy „Zosię Samosię”
- 1934 – urodził się polski aktor, reżyser i pedagog Zbigniew Zapasiewicz (na fotografii); tegoż dnia Polska wypowiedziała traktat mniejszościowy
- 1944 – 44. dzień powstania warszawskiego: pacyfikacja Czerniakowa, ciężkie walki o Port Czerniakowski, gmach ZUS przy ul. Czerniakowskiej, – więcej w kalendarium
- 1944 – w Dachau została zamordowana Noor Inayat Khan, indyjska pisarka, agentka SOE
15 września 2024
15 września: imieniny obchodzą m.in.: Jeremi, Kamil i Roland; Międzynarodowy Dzień Demokracji; dzień niepodległości Kostaryki, Salwadoru, Gwatemali i Nikaragui
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1254 – urodził się wenecki kupiec i podróżnik Marco Polo (na pomniku w Chinach)
- 1454 – król Kazimierz IV Jagiellończyk wydał wymuszony przez szlachtę wielkopolską przywilej cerekwicki
- 1894 – urodził się francuski reżyser, scenarzysta i producent filmowy Jean Renoir, nagrodzony Oscarem za całokształt twórczości
- 1904 – urodził się Humbert II, ostatni król Włoch (na fotografii); na tron wstąpił w maju 1946, panował 34 dni, zrezygnował z tronu po referendum, w którym niewielką większością obywatele Włoch zadecydowali o zniesieniu monarchii i wprowadzeniu ustroju republikańskiego
- 1944 – 46. dzień powstania warszawskiego – więcej w kalendarium
- 1974 – na przedmieściach Moskwy, nieopodal stacji Bielajewo odbyła się wystawa malarzy-nonkonformistów, brutalnie rozpędzona przez władze
17 września 2024
17 września: imieniny obchodzą m.in.: Hildegarda, Robert i Zygmunta
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1764 – urodził się brytyjski astronom John Goodricke
- 1939 – agresja ZSRR na Polskę, w której wyniku prezydent i rząd RP schronili się w Rumunii
- 1944 – rozpoczęła się operacja Market Garden – największa podczas drugiej wojny światowej akcja powietrznodesantowa, jej celem było umożliwienie aliantom przełamania niemieckiej obrony od zachodu i tym samym szybsze zakończenie wojny; operacja zakończyła się porażką aliantów i była – zdaniem historyków – taktycznym zwycięstwem Trzeciej Rzeszy, które przedłużyło o rok wojnę w Europie
- 1944 – 48. dzień powstania warszawskiego – więcej w kalendarium
- 1944 – urodził się pochodzący z niemieckojęzycznego Tyrolu Południowego włoski alpinista i himalaista Reinhold Messner (na fotografii), jako pierwszy człowiek zdobył Koronę Himalajów i Karakorum – wszystkie czternaście ośmiotysięczników, autor publikacji książkowych o tematyce górskiej, polityk, poseł do Parlamentu Europejskiego kadencji 1999–2004
- 1994 – zmarł filozof Karl Popper (na zdjęciu), specjalizujący się w filozofii nauki i filozofii społeczno-politycznej, autor systemu filozoficznego zwanego krytycznym racjonalizmem, uważany za jednego z największych filozofów XX wieku
- 2004 – Szamil Basajew przyznał się do ataku terrorystycznego na szkołę w Biesłanie w Osetii Północnej
19 września 2024
19 września: imieniny obchodzą m.in.: January, Teodor i Wilhelmina
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1749 – urodził się francuski matematyk, astronom i metrolog Jean-Baptiste Joseph Delambre (na portrecie)
- 1759 – urodził się brytyjski duchowny anglikański i „ojciec entomologii” William Kirby
- 1794 – insurekcja kościuszkowska: klęska dywizji Karola Sierakowskiego w bitwie pod Terespolem
- 1934 – urodził się Brian Epstein, menedżer zespołu muzycznego The Beatles
- 1944 – 50. dzień powstania warszawskiego: silne niemieckie natarcie na Czerniakowie – więcej w kalendarium
- 1944 – w czasie lotu nad Holandią rozbił się brytyjski pilot wojskowy Guy Gibson, pierwszy dowódca 617 Dywizjonu RAF, zasłynął rok wcześniej dzięki udanej Operacji Chastise
- 1969 – dokonano oblotu radzieckiego ciężkiego śmigłowca bojowego Mi-24 (na fotografii w węgierskich barwach)
21 września 2024
21 września: imieniny obchodzą m.in.: Bernardyna, Jonasz i Mateusz; Międzynarodowy Dzień Pokoju; dzień niepodległości Armenii, Belize i Malty
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1904 – zmarł niemiecki architekt Alexis Langer
- 1924 – Stefan Żeromski zakończył pracę nad powieścią Przedwiośnie
- 1934 – urodził się kanadyjski poeta i pieśniarz Leonard Cohen (na fotografii), jeden z najwybitniejszych przedstawicieli nurtu poezji śpiewanej
- 1944 – 52. dzień powstania warszawskiego: alianckie lotnictwo dokonało ostatnich zrzutów zaopatrzenia nad Warszawą, w mieście amunicja na wyczerpaniu, brak żywności wśród żołnierzy i mieszkańców; nieprzerwany atak niemiecki na Czerniaków, powstańcy m.in. z batalionu „Zośka” pod dowództwem Ryszarda Białousa ps. „Jerzy” utrzymywali już tylko skrawek wybrzeża Wisły oraz dwa domy – więcej w kalendarium
- 1964 – Malta uzyskała niepodległość od Wielkiej Brytanii
- 2004 – otwarto Narodowe Muzeum Indian Amerykańskich (na zdjęciu)
- 2004 – w Dubaju rozpoczęto budowę wieżowca Burdż Chalifa
23 września 2024
23 września: imieniny obchodzą m.in.: Krzysztof, Tekla i Zofia
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1889 – założono przedsiębiorstwo Nintendo
- 1939 – urodził się polski aktor teatralny, filmowy i estradowy Janusz Gajos; zmarł austriacki neurolog i psychiatra Sigmund Freud, twórca psychoanalizy; tegoż dnia inżynier Adam Czerniaków został przez Stefana Starzyńskiego powołany na urząd komisarycznego prezesa Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Warszawie
- 1944 – 54. dzień powstania warszawskiego: padł przyczółek czerniakowski; w powstaniu polegli Józef Stanek, ps. „Rudy”, pallotyn, kapelan Armii Krajowej, w 1999 ogłoszony błogosławionym Kościoła katolickiego oraz Jerzy Gawin ps. „Słoń” (na fotografii), harcerz Szarych Szeregów, żołnierz batalionu Zośka – więcej w kalendarium
- 1949 – urodził się amerykański gitarzysta, piosenkarz i kompozytor Bruce Springsteen (na fotografii), laureat Oscara za piosenkę „Streets of Philadelphia”
- 1994 – zmarł polski powieściopisarz, autor sztuk scenicznych i dziennikarz Zbigniew Nienacki, autor poczytnych powieści dla młodzieży, największą popularność przyniósł mu cykl powieści o przygodach Pana Samochodzika – muzealnika i detektywa-amatora
25 września 2024
25 września: imieniny obchodzą m.in.: Aurelia, Kleofas i Władysław
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1644 – urodził się duński astronom Ole Rømer (na portrecie), który jako pierwszy wykazał, że prędkość światła jest skończona
- 1919 – urodził się polski kompozytor i dyrygent, muzykolog i badacz folkloru śląskiego Stanisław Hadyna, założyciel i wieloletni kierownik artystyczny Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”
- 1939 – przeprowadzono 11-godzinny nalot dywanowy na Warszawę. Uczestniczylo w nim 400 bombowców Luftwaffe. Zrzucono prawie 630 ton bomb burzących i zapalających. Według szacunków zginęło kilka tysięcy osób
- 1944 – 56 dzień powstania warszawskiego: w powstaniu poległ polski lekkoatleta, fotograf-amator, żołnierz Armii Krajowej Eugeniusz Lokajski ps. „Brok”, mistrz Polski w rzucie oszczepem i wicemistrz Polski w skoku wzwyż, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Berlinie w 1936, w czasie powstania zajmował się dokumentacją fotograficzną przebiegu walk oraz zbrodni niemieckich – więcej w kalendarium
- 1944 – urodził się amerykański aktor, reżyser i producent filmowy Michael Douglas (na fotografii); tegoż dnia Adolf Hitler wydał dekret powołujący Volkssturm
- 1974 – w San Diego w Kalifornii odbyły się pierwsze w historii zawody w triathlonie
27 września 2024
27 września: imieniny obchodzą m.in.: Adolfa, Mirela i Wincenty; Światowy Dzień Turystyki
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1884 – w Budapeszcie została otwarta Węgierska Opera Państwowa (na ilustracji z epoki)
- 1919 – Rada Najwyższa Konferencji Pokojowej podjęła decyzję o przeprowadzeniu plebiscytu narodowościowego na Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i Orawie, który nie doszedł do skutku
- 1924 – urodził się czeski pisarz i tłumacz literatury, emigrant Josef Škvorecký, współzałożyciel jednej z najważniejszych czeskich oficyn emigracyjnych, w której publikowali m.in. Václav Havel, Milan Kundera i Ludvík Vaculík
- 1939 – zginęła,zamordowana przez NKWD, pisarka, archeolożka i etnografka Jadwiga z Szembeków Szeptycka (na portrecie), prawnuczka Aleksandra Fredry; mimo iż odebrała tylko wykształcenie domowe, zaś archeologią i etnografią zajmowała się amatorsko, to jej opracowania stanowią najobszerniejszy – po Kolbergu – zbiór materiałów dokumentujących kulturę ludową Wielkopolski; zbierała pieśni ludowe, rejestrowała obrzędy, zwyczaje, informacje o zdobnictwie i architekturze
- 1939 – w nocy z 26 na 27 września powstała konspiracyjna organizacja wojskowa Służba Zwycięstwu Polski, początek Polskiego Państwa Podziemnego
- 1944 – 58. dzień powstania warszawskiego: kapitulacja oddziałów powstańczych na Mokotowie; Schutzpolizei zamordowało powstańców, którzy ewakuując się kanałami z Mokotowa przez pomyłkę wyszli z włazu na opanowana przez Niemców ulicę Dworkową – więcej w kalendarium
- 1944 – zmarł rosyjski fotografik Siergiej Prokudin-Gorski, jeden z pionierów fotografii barwnej
29 września 2024
29 września: imieniny obchodzą m.in.: Gabriel, Michał i Rafał
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1364 – wojna stuletnia: zwycięstwo wojsk angielskich nad francuskimi w bitwie o Auray
- 1484 – zmarł polski franciszkanin Jan z Dukli, święty Kościoła rzymskokatolickiego, kanonizowany w 1997
- 1804 – urodził się polski patriota, działacz niepodległościowy oraz pisarz i poeta Michał Czajkowski – Sadyk Pasza (na portrecie), uczestnik powstania listopadowego, po którego upadku wyemigrował z kraju; od 1841 w służbie u tureckiego sułtana, założył polską wieś w Turcji Adampol, dowodził w wojnie krymskiej sformowanym przez siebie oddziałem kozackim, później osiadł na Ukrainie i działał na rzecz pojednania polsko-rosyjskiego; autor romantycznych powieści historycznych, zaliczany do szkoły ukraińskiej polskiego romantyzmu
- 1904 – urodził się polski reżyser filmowy, montażysta i scenarzysta Michał Waszyński (Prokurator Alicja Horn, Antek policmajster, Znachor, Dybuk, Będzie lepiej, Włóczęgi, Wielka droga)
- 1944 – 60. dzień powstania warszawskiego: rankiem rozpoczął się generalny szturm na Żoliborz, powstańcy wycofali się z Twierdzy Zmartwychwstanek, pod Jaktorowem została rozbita Grupa Kampinos, zginął m.in. dowódca Alfons Kotowski ps. „Okoń” – więcej w kalendarium
- 1984 – zmarł polski dziennikarz radiowy, kompozytor i reżyser Jerzy Wasowski (na fotografii), wraz z Jeremim Przyborą współtwórca telewizyjnego Kabaretu Starszych Panów, dla którego skomponował dziesiątki piosenek
- 1989 – w wypadku samochodowym zginęli Zdzisław Kamiński i Andrzej Kurek, prowadzący telewizyjny program popularnonaukowy „Sonda”, oraz ich kierowca, pilot rajdowy Andrzej Gieysztor
2 września 2024
2 września: imieniny obchodzą m.in.: Ingryda, Oliwier i Zofia
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1894 – urodził się austriacki pisarz i dziennikarz pochodzenia żydowskiego Józef Roth (na fotografii)
- 1914 – urodziła się polska aktorka estradowa i pisarka Stefania Grodzieńska
- 1944 – 33. dzień powstania warszawskiego: koniec ewakuacji obrońców Starego Miasta, opuszczoną przez powstańców dzielnicę zajęły oddziały podległe gen. Reinefarthowi, likwidacja powstańczych szpitali, masowe mordy na ludności cywilnej – więcej w kalendarium
- 1964 – urodził się aktor filmowy Keanu Reeves (na fotografii) (Moje własne Idaho, Matrix, Speed: Niebezpieczna prędkość)
- 1969 – zmarł wietnamski rewolucjonista i polityk Hồ Chí Minh, pierwszy prezydent Demokratycznej Republiki Wietnamu
- 1974 – urodził się polski reżyser i scenarzysta Łukasz Barczyk; tegoż dnia premiera filmu historycznego Potop w reżyserii Jerzego Hoffmana
4 września 2024
4 września: imieniny obchodzą m.in.: Adela, Liliana i Rozalia
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1809 – urodził się polski poeta okresu romantyzmu, dramaturg i epistolograf Juliusz Słowacki (na portrecie), po upadku powstania listopadowego tworzący na emigracji w Paryżu, obok Mickiewicza i Krasińskiego zaliczany do trójcy wieszczów, a obok Norwida i Micińskiego uważany za największego z mistyków
- 1824 – urodził się austriacki kompozytor i organista Anton Bruckner
- 1924 – urodził się polski poeta, prozaik, tłumacz Jerzy Ficowski, znawca i popularyzator folkloru żydowskiego i cygańskiego
- 1944 – 35. dzień powstania warszawskiego: kontynuacja niemieckiego ostrzału artyleryjskiego i bombardowania Powiśla i północnej części Śródmieścia, uszkodzona została elektrownia Powiśle, która dostarczała energii elektrycznej powstańczym szpitalom, drukarniom i warsztatom produkującym broń – więcej w kalendarium
- 1964 – w Szkocji otwarto Forth Road Bridge (na fotografii)
- 1984 – zmarł poeta i pieśniarz Tomasz Opoka
6 września 2024
6 września: imieniny obchodzą m.in.: Bogdana, Eugeniusz i Ewa
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1634 – wojna trzydziestoletnia: zwycięstwo wojsk cesarsko-habsburskich nad szwedzkimi i ich protestanckimi sojusznikami z Niemiec w I bitwie pod Nördlingen (na obrazie Pietera Meulenera)
- 1794 – w czasie insurekcji kościuszkowskiej niepowodzeniem zakończyło się rosyjsko-pruskie oblężenie Warszawy
- 1904 – urodziła się polska prozaiczka Maria Krüger, autorka literatury dziecięcej (Karolcia), utworów dla młodzieży z wątkami historycznymi (Godzina pąsowej róży, Klimek i Klementynka) i współczesnych powieści obyczajowych dla dziewcząt (Odpowiednia dziewczyna)
- 1944 – 37. dzień powstania warszawskiego: powstańcy wycofali się z Powiśla – więcej w kalendarium
- 1944 – PKWN wydał dekret o reformie rolnej nacjonalizujący majątki większe niż 50 ha, a w województwach zachodnich – większe niż 100 ha
- 1954 – premiera filmu Federico Felliniego La strada z Anthony Quinnem i Giuliettą Masiną (na fotografii) w rolach głównych
8 września 2024
8 września: imieniny obchodzą m.in.: Alan, Maria i Serafina; Międzynarodowy Dzień Walki z Analfabetyzmem
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1474 – urodził się włoski pisarz i poeta epoki renesansu Ludovico Ariosto (na portrecie), twórca epickiego poematu Orland szalony
- 1844 – urodził się polski prawnik, specjalista prawa administracyjnego Tadeusz Pilat, profesor i rektor Uniwersytetu Lwowskiego, pionier badań statystycznych (O metodach zbierania dat do statystyki żniw, O miejskich biurach statystycznych)
- 1914 – (26 sierpnia starej daty) – w jednej z pierwszych w historii walk lotniczych zginął rosyjski pionier awiacji Piotr Niestierow (na fotografii)
- 1944 – 39. dzień powstania warszawskiego: podczas zawieszenia ognia kilka tysięcy cywilów dobrowolnie opuściło Warszawę – więcej w kalendarium
- 1944 – urodziły się: polska piosenkarka Mira Kubasińska, wokalistka zespołu Breakout, oraz polska piosenkarka Ada Rusowicz, wokalistka zespołu Niebiesko-Czarni
- 2004 – sonda kosmiczna Genesis rozbiła się podczas lądowania na pustyni w stanie Utah
10 września 2024
10 września: imieniny obchodzą m.in.: Mikołaj, Monika i Łukasz
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1749 – zmarła francuska uczona Émilie du Châtelet (na portrecie); przewidziała zjawisko podczerwieni i naturę światła oraz ustaliła wzór na energię kinetyczną
- 1914 – urodził się amerykański reżyser Robert Wise (West Side Story, Dźwięki muzyki, Dzień, w którym zatrzymała się Ziemia, Star Trek)
- 1919 – w Saint-Germain podpisano traktat pokojowy między aliantami a Austrią
- 1944 – 41. dzień powstania warszawskiego: poległ żołnierz batalionu Parasol, poeta Józef Andrzej Szczepański ps. „Ziutek” (na zdjęciu), autor piosenki „Pałacyk Michla” i znanego wiersza „Czerwona zaraza” – więcej w kalendarium
- 1974 – zmarł pisarz i publicysta Melchior Wańkowicz, autor m.in. monumentalnego reportażu wojennego Bitwa o Monte Cassino oraz powieści Ziele na kraterze opartej na wątkach autobiograficznych
- 1974 – urodził się katolicki dziennikarz i publicysta Tomasz Terlikowski
- 1984 – zmarł amerykański puzonista jazzowy i kompozytor Trummy Young
12 września 2024
12 września: imieniny obchodzą m.in.: Marlena, Sylwin i Sylwina
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1764 – zmarł francuski kompozytor barokowy i teoretyk muzyki Jean-Philippe Rameau, autor oper, baletów i utworów na klawesyn; w swoich pracach teoretycznych stworzył podstawy harmoniki funkcyjnej i systemu dur-moll
- 1914 – urodził się walijski aktor Desmond Llewelyn, odtwórca roli Q w 17 filmach o Jamesie Bondzie
- 1944 – 43. dzień powstania warszawskiego: silny ostrzał artyleryjski i bombardowanie lotnicze Czerniakowa – więcej w kalendarium
- 1944 – urodził się amerykański muzyk Barry White, wokalista, pianista, kompozytor, autor tekstów i producent muzyczny
- 1964 – utworzono Park Narodowy Canyonlands
- 2004 – zmarł polski historyk, sowietolog Marek Karp, założyciel Ośrodka Studiów Wschodnich
14 września 2024
14 września: imieniny obchodzą m.in.: Radomira, Salustia i Siemomysł; święto Podwyższenia Krzyża Świętego
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1769 – urodził się niemiecki przyrodnik i podróżnik Alexander von Humboldt (na autoportrecie), jeden z twórców nowoczesnej geografii, wprowadził określenie „pomnik przyrody”
- 1829 – Imperium Rosyjskie i Imperium Osmańskie zawarły pokój w Adrianopolu, kończący wojnę rosyjsko-turecką
- 1854 – urodził się polski fizjolog Napoleon Nikodem Cybulski, odkrywca adrenaliny, jeden z twórców endokrynologii, pionier elektroencefalografii oraz publicysta; oprócz medycyny interesował się również zagadnieniami społecznymi (Czy państwo i społeczeństwo mają obowiązek popierać naukę?)
- 1944 – 45. dzień powstania warszawskiego: w dzielnicy Żoliborz zbrodnie na jeńcach i ludności cywilnej – pacyfikacja Marymontu, nadal głównym celem nieustannych niemieckich ataków był Górny Czerniaków; tegoż dnia oddziały armii radzieckiej wraz z 1. Dywizją Piechoty im. Tadeusza Kościuszki zdobyły warszawską Pragę – więcej w kalendarium
- 1954 – wielkie manewry wojskowe z użyciem broni jądrowej na terenie poligonu Tockoje (obwód orenburski, ZSRR)
- 2004 – zmarł duński aktor filmowy Ove Sprogøe (na fotografii), w Polsce kojarzony jest głównie z rolą Egona Olsena w cyklu czternastu filmowych komedii kryminalnych o Gangu Olsena; oprócz kariery filmowej zajmował się również rewią i piosenkarstwem
16 września 2024
16 września: imieniny obchodzą m.in.: Cyprian, Edyta i Korneliusz
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1874 – zmarł polski malarz Maksymilian Gierymski (na portrecie Stanisława Witkiewicza)
- 1934 – Dar Pomorza wypłynął w rejs dookoła świata
- 1944 – 47. dzień powstania warszawskiego – więcej w kalendarium
- 1954 – zmarł polski architekt Wiesław Lisowski
- 1984 – 12 osób zginęło w katastrofie samolotu An-2 (na fotografii inny egzemplarz) w Polskiej Nowej Wsi koło Opola
- 2004 – rozpoczął się trwający 310 dni lokaut w NHL, którego skutkiem było odwołanie całego sezonu 2004/2005
18 września 2024
18 września: imieniny obchodzą m.in.: Ariadna, Ryszarda i Stanisław
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1454 – klęska polskich wojsk w starciu pod Chojnicami z wojskami zakonu krzyżackiego w czasie wojny trzynastoletniej
- 1939 – śmiercią samobójczą zginął polski prozaik, dramaturg, malarz, filozof, teoretyk sztuki Stanisław Ignacy Witkiewicz (na autoportrecie)
- 1944 – 49. dzień powstania warszawskiego – więcej w kalendarium
- 1954 – urodził się japoński astronauta Takao Doi
- 1974 – w Katowicach rozpoczął się proces Zdzisława Marchwickiego, zwanego „Wampirem z Zagłębia”
- 1989 – zmarła polska aktorka teatralna i filmowa Aleksandra Śląska (na zdjęciu), zagrała m.in. tytułową rolę Bony Sforzy w serialu Królowa Bona
- 2009 – zginęło 20 górników w wyniku wybuchu metanu w kopalni „Wujek” – „Ruch Śląsk”
20 września 2024
20 września: imieniny obchodzą m.in.: Eustachy, Euzebia i Paweł
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1854 – wojska brytyjsko-francusko-tureckie pokonały wojska rosyjskie w pierwszej znaczniejszej bitwie wojny krymskiej nad rzeką Almą
- 1929 – urodził się polski seksuolog, pedagog, lekarz pediatra i popularyzator nauki Andrzej Jaczewski
- 1934 – urodziła się włoska aktorka i gwiazda światowego kina Sophia Loren (na fotografii), laureatka Oscara za rolę w filmie Matka i córka
- 1939 – zginął polski pisarz, scenarzysta i dziennikarz Tadeusz Dołęga-Mostowicz (na fotografii), autor powieści obyczajowo-satyrycznych z życia środowisk mieszczańskich i ziemiańskich, m.in. Kariera Nikodema Dyzmy i Znachor
- 1944 – 51. dzień powstania warszawskiego: w nocy z 19 na 20 września ok. 200 żołnierzy AK-owców ze Zgrupowania „Radosław” ewakuowało się kanałami z Czerniakowa na Mokotów – więcej w kalendarium
- 1979 – zmarł czechosłowacki generał i prezydent Ludvík Svoboda
- 1999 – zmarła rosyjska socjolog i działaczka społeczna Raisa Gorbaczowa, żona ostatniego sekretarza generalnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego i prezydenta ZSRR Michaiła Gorbaczowa
22 września 2024
22 września: imieniny obchodzą m.in.: Józefa, Maurycy i Tomasz; Europejski Dzień bez Samochodu; dzień niepodległości Bułgarii i Mali
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1499 – Austria i Szwajcaria zawarły pokój kończący wojnę między oboma państwami
- 1819 – urodził się brytyjski fotograf, wynalazca Thomas Sutton, pionier fotografii barwnej (na ilustracji – „tartanowa wstążka” – pierwsze na świecie kolorowe zdjęcie wykonane przez Suttona w 1861)
- 1939 – urodziła się japońska podróżniczka i wspinaczka Junko Tabei; tegoż dnia wspólna parada zwycięstwa – wspólna defilada Wehrmachtu i Armii Czerwonej w Brześciu (na fotografii generał Heinz Guderian i generał Siemion Kriwoszein odbierają radziecko-niemiecką defiladę)
- 1944 – 53. dzień powstania warszawskiego: żołnierze broniący Górnego Czerniakowa byli już krańcowo wyczerpani, brakowało im amunicji, żywności, a nawet wody; dowodzący oddziałami AK Ryszard Białous ps. „Jerzy” i dowódca żołnierzy 9. pułku piechoty LWP Stanisław Łatyszonek zdecydowali się na przebicie do Śródmieścia – więcej w kalendarium
- 1964 – na Broadwayu odbyła się premiera musicalu Skrzypek na dachu
- 1989 – w wieku 101 lat zmarł wybitny amerykański kompozytor muzyki musicalowej i filmowej Irving Berlin, autor popularnych piosenek Cheek to Cheek, White Christmas i amerykańskiej pieśni patriotycznej God Bless America
24 września 2024
24 września: imieniny obchodzą m.in.: Amata, Gerard i Tomir; dzień niepodległości Gwinei Bissau
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1664 – Holendrzy przekazali Anglikom Nowy Amsterdam (późniejszy Nowy Jork)
- 1904 – zmarł duński lekarz Niels Ryberg Finsen (na fotografii), odkrywca leczniczych właściwości światła słonecznego w leczeniu niektórych chorób skórnych, laureat Nagrody Nobla w 1903
- 1914 – urodził się polski kompozytor i dyrygent Andrzej Panufnik (na fotografii)
- 1944 – 55. dzień powstania warszawskiego – więcej w kalendarium
- 1964 – komisja Warrena przedstawiła raport w sprawie morderstwa prezydenta Johna F. Kennedy’ego
- 2004 – zmarła Françoise Sagan, francuska pisarka, autorka m.in. powieści Witaj, smutku (1954); tegoż dnia Sejm RP przyjął wersję posła PiS Zbigniewa Ziobry jako ostateczny raport sejmowej komisji śledczej badającej tzw. aferę Rywina
26 września 2024
26 września: imieniny obchodzą m.in.: Damian, Kasper i Kosma
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1754 – urodził się francuski chemik Joseph Proust (na portrecie), odkrywca prawa stałości składów, co doprowadziło do powstania teorii atomistycznej budowy materii
- 1764 – zmarł hiszpański mnich, filozof i myśliciel polityczny Benito Jerónimo Feijóo e Montenegro, uważany za pierwszego eseistę hiszpańskiej literatury
- 1849 – urodził się rosyjski fizjolog Iwan Pawłow (na fotografii), laureat Nagrody Nobla; zapoczątkował on badania, które doprowadziły do odkrycia praw nabywania odruchów warunkowych
- 1889 – urodził się niemiecki filozof Martin Heidegger
- 1904 – zmarł Lafcadio Hearn, irlandzki kosmopolita i japoński pisarz narodowy tworzący w języku angielskim i japońskim, autor m.in. zbioru opowiadań Kwaidan; cztery z nich Masaki Kobayashi sfilmował jako Kwaidan, czyli opowieści niesamowite
- 1944 – 57. dzień powstania warszawskiego – więcej w kalendarium
- 1944 – w wyniku niepowodzenia operacji „Market-Garden” polscy i brytyjscy spadochroniarze zostali wycofani z okolic holenderskiego miasta Arnhem
28 września 2024
28 września: imieniny obchodzą m.in.: Marek, Wacław i Więcesław
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1864 – w Londynie została utworzona I Międzynarodówka – międzynarodowa organizacja robotnicza
- 1884 – urodził się poznański ekonomista i teoretyk spółdzielczości Edward Taylor
- 1934 – urodziła się francuska aktorka Brigitte Bardot (na fotografii), gwiazda filmowa i seksbomba lat 50. i 60., po zakończeniu kariery filmowej działaczka na rzecz praw zwierząt
- 1944 – 59. dzień powstania warszawskiego: pertraktacje polsko-niemieckie w sprawie zakończenia walk w Warszawie – więcej w kalendarium
- 1944 – urodził się czeski polityk Miloš Zeman (na fotografii), urzędujący (od 2013) prezydent Czech
- 1974 – urodziła się polska dziennikarka, prezenterka telewizyjna, podróżniczka i pisarka Martyna Wojciechowska
- 1994 – katastrofa promu Estonia na Morzu Bałtyckim, zginęły 852 osoby płynące z Tallina do Sztokholmu
30 września 2024
30 września: imieniny obchodzą m.in.: Rachela, Felicja i Hieronim; dzień niepodległości Botswany
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1854 – zmarł polski generał Józef Chłopicki, dyktator powstania listopadowego
- 1924 – urodził się amerykański pisarz i scenarzysta filmowy Truman Capote, który rozgłos zyskał dzięki powieści Z zimną krwią
- 1939 – w Paryżu generał Władysław Sikorski (na fotografii) objął tekę premiera Rządu RP na uchodźstwie
- 1944 – 61. dzień powstania warszawskiego: kapitulacja Żoliborza – więcej w kalendarium
- 1954 – do służby wszedł pierwszy okręt podwodny z napędem jądrowym USS Nautilus
- 1964 – urodziła się włoska aktorka Monica Bellucci (na fotografii)
- 2004 – zmarł polski krytyk filmowy i wieloletni publicysta tygodnika „Polityka”, dziennikarz i eseista Zygmunt Kałużyński, autor m.in. kilkutomowego dzieła Perły kina: leksykon filmowy na XXI wiek (z Tomaszem Raczkiem), autobiografii Pamiętnik orchidei, czyli Zapiski ocalonego z XX wieku, zbioru felietonów Do czytania pod prysznicem: znalezione w osobistej szufladzie