Wikiprojekt:Rocznice/przegląd/wrzesień
Rocznice
1 września 2021
1 września: imieniny obchodzą m.in.: Bronisława, Idzi i Ruta
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1896 – urodził się Bhaktiwedanta Swami Prabhupada, założyciel Międzynarodowego Towarzystwa Świadomości Kryszny
- 1906 – urodził się dominikański prawnik, pisarz i polityk Joaquín Balaguer, prezydent Republiki Dominikańskiej w sumie przez ponad 23 lata
- 1941 – zmarł polski chemik, ekonomista, działacz polityczny i społeczny Bolesław Miklaszewski, rektor Szkoły Głównej Handlowej, senator, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie Władysława Grabskiego
- 1961 – zmarł Eero Saarinen, amerykański architekt i projektant wnętrz pochodzenia fińskiego (na fotografii projekt Saarinena: Gateway Arch w Saint Louis)
- 1971 – urodził się polski muzyk Maciej Balcar, wokalista zespołu Dżem
- 1981 – zmarł niemiecki architekt i polityk, zbrodniarz wojenny Albert Speer (na fotografii), autor niezrealizowanego projektu przebudowy Berlina (Plan Germania), jeden z przywódców hitlerowskich Niemiec, minister uzbrojenia i amunicji
- 2001 – założono Uniwersytet Rzeszowski (z połączenia Wyższej Szkoły Pedagogicznej, rzeszowskiej filii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej oraz zamiejscowego Wydziału Ekonomii Akademii Rolniczej), Uniwersytet Zielonogórski (z połączenia Politechniki Zielonogórskiej i Wyższej Szkoły Pedagogicznej) oraz Akademię Sztuk Pięknych w Katowicach (z katowickiej filii ASP w Krakowie),
3 września 2021
3 września: imieniny obchodzą m.in.: Erazma, Grzegorz i Przecław
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 301 – św. Maryn według legendy założył republikę San Marino (na ilustracji Palazzo Pubblico – siedziba władz miejskich i rządu)
- 1651 – król Karol II Stuart został pokonany przez Olivera Cromwella pod Worcester, była to ostatnia bitwa angielskiej wojny domowej (1642–1651) (na ilustracji Oliver Cromwell podczas bitwy pod Worcester)
- 1941 – urodził się polski kompozytor, autor tekstów i wokalista Stan Borys („Jaskółka uwięziona”, „Spacer dziką plażą”); tegoż dnia SS-Hauptsturmführer Karl Fritzsch, zastępca komendanta obozu KL Auschwitz po raz pierwszy użył pestycydu cyklonu B do masowej eksterminacji więźniów (gaz został użyty przeciwko 600 sowieckim jeńcom wojennym oraz przeciwko 250 niezdolnym do pracy Polakom)
- 1976 – amerykańska sonda kosmiczna Viking 2 wylądowała na powierzchni Marsa. Misja zakończyła się sukcesem, bo badania Marsa planowane początkowo na 90 dni trwały aż 1245 dni
- 1986 – urodził się amerykański snowboardzista i skateboardzista Shaun White
- 1991 – zmarł amerykański reżyser filmowy włoskiego pochodzenia Frank Capra (Ich noce, Cieszmy się życiem, Pan Smith jedzie do Waszyngtonu, To wspaniałe życie, Arszenik i stare koronki)
5 września 2021
5 września: imieniny obchodzą m.in.: Rozwita, Teodor i Wiktoryna
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1666 – w Londynie po trzech dniach zakończył się pożar, który zniszczył 13 tysięcy budynków i 87 kościołów tj. jakieś 2/3 powierzchni miasta
- 1771 – urodził się austriacki arcyksiążę Karol Ludwik Habsburg, teoretyk wojskowości i dowódca wojskowy, wielki mistrz zakonu krzyżackiego, właściciel Księstwa Cieszyńskiego, nabył też Państwo Żywieckie, które włączył do dóbr Komory Cieszyńskiej, zlecił budowę browaru w Cieszynie (jego dzieło kontynuował syn i następca Albrecht Fryderyk, który zdecydował się na założenie kolejnego browaru ulokowanego w Żywcu)
- 1791 – urodził się Giacomo Meyerbeer, niemiecki kompozytor operowy (na rycinie), do jego najważniejszych utworów należą Robert Diabeł, Hugonoci, Prorok i Afrykanka – wszystkie do librett Eugène’a Scribe’a
- 1906 – zmarł austriacki fizyk Ludwig Boltzmann
- 1946 – urodził się brytyjski muzyk rockowy Freddie Mercury, wokalista zespołu Queen, autor takich piosenek jak „Bohemian Rhapsody”, „We Are the Champions”, „Somebody to Love” czy „Killer Queen”
- 1961 – w Belgradzie odbyła się pierwsza konferencja Ruchu Państw Niezaangażowanych
- 1966 – urodził się polski dziennikarz, reportażysta, pisarz Mariusz Szczygieł (na fotografii)
7 września 2021
7 września: imieniny obchodzą m.in.: Domasława, Melchior i Regina; dzień niepodległości Brazylii; trwa Rosz Haszana (Święto Trąbek)
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1901 – w Chinach zakończyło się powstanie bokserów
- 1911 – urodził się Todor Żiwkow, bułgarski polityk komunistyczny, premier Bułgarii
- 1946 – urodził się polski aktor teatralny i filmowy Olgierd Łukaszewicz (na fotografii), prezes ZASP
- 1956 – urodzili się: duchowny ormiańskokatolicki Tadeusz Isakowicz-Zaleski, działacz opozycji w PRL, autor publikacji historycznych (m.in. Księża wobec bezpieki), poeta, oraz polski wokalista Ryszard Riedel, lider zespołu Dżem
- 1986 – Desmond Tutu (na fotografii), laureat Nagrody Nobla z 1984, został pierwszym czarnoskórym arcybiskupem południowoafrykańskiego Kościoła anglikańskiego
- 2011 – śmierć drużyny hokejowej Łokomotiw w katastrofie lotniczej w Jarosławiu
9 września 2021
9 września: imieniny obchodzą m.in.: Gorgoniusz, Piotr i Radosława
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1791 – stolica USA otrzymała nazwę Waszyngton na cześć ówczesnego prezydenta George’a Washingtona
- 1901 – zmarł francuski malarz i grafik Henri de Toulouse-Lautrec (na fotografii), jeden z czołowych przedstawicieli postimpresjonizmu, twórca prac, na których uwiecznił życie bohemy XIX-wiecznego Paryża
- 1931 – urodził się polski malarz, grafik, plakacista Waldemar Świerzy
- 2001 – otwarto Muzeum Żydowskie w Berlinie; wojskowy dowódca afgańskiego Sojuszu Północnego, Ahmad Szah Masud, zginął w zamachu bombowym dokonanym przez dwóch sprawców udających dziennikarzy; tegoż dnia czas uniksowy przekroczył granicę miliarda sekund
11 września 2021
11 września: imieniny obchodzą m.in.: Hiacynt, Prot i Teodora
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1816 – urodził się niemiecki mechanik i przedsiębiorca Carl Zeiss, założyciel zakładów optycznych w Jenie
- 1851 – zmarł amerykański pastor prezbiteriański i dietetyk Sylvester Graham, wynalazca chleba Grahama [który w Polsce jest nazywany po prostu grahamem] i mąki Grahama
- 1941 – rozpoczęto budowę Pentagonu w Waszyngtonie (na zdjęciu)
- 1971 – zmarł radziecki polityk Nikita Chruszczow (na fotografii), przywódca ZSRR
- 2001 – założono stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii; tegoż dnia terrorystyczne ugrupowanie Al-Ka’ida dokonało zamachów lotniczych na World Trade Center i Pentagon oraz próby zamachu na Kapitol; zginęło łącznie około 3 tys. osób
13 września 2021
13 września: imieniny obchodzą m.in.: Aureliusz, Eulogia i Jan Chryzostom
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1691 – wojna polsko-turecka: zwycięstwo wojsk polskich pod wodzą króla Jana III Sobieskiego w bitwie pod Pererytą w czasie wyprawy mołdawskiej
- 1801 – urodził się polski poeta, eseista i pamiętnikarz Stefan Witwicki
- 1881 – zmarł amerykański wojskowy i polityk Ambrose Burnside
- 1931 – urodził się polski spiker oraz lektor Ksawery Jasieński
- 1941 – urodził się japoński architekt Tadao Andō (na fotografii), projektowane przez niego obiekty charakteryzują się prostotą, a ulubionym materiałem jest surowy beton
- 1951 – urodził się polityk z Sudanu Południowego Salva Kiir Mayardit, w latach 2005–2011 wiceprezydent Sudanu, od 2011 pierwszy prezydent niepodległego Sudanu Południowego (na fotografii)
- 1971 – urodził się chorwacki tenisista Goran Ivanišević
15 września 2021
15 września: imieniny obchodzą m.in.: Jeremi, Kamil i Roland; Międzynarodowy Dzień Demokracji; dzień niepodległości Kostaryki, Salwadoru, Gwatemali i Nikaragui; o zachodzie słońca rozpoczyna się Jom Kippur
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1881 – urodził się włoski projektant i konstruktor samochodów Ettore Bugatti
- 1916 – w bitwie nad Sommą armia brytyjska po raz pierwszy użyła w walce czołgów; były to pojazdy Mark I
- 1926 – urodził się japoński reżyser i scenarzysta filmowy Shōhei Imamura (Ballada o Narayamie)
- 1941 – urodzili się: rosyjski ekonomista i polityk Wiktor Zubkow, oraz polski kosmonauta Mirosław Hermaszewski (na fotografii)
- 1946 – urodził się amerykański reżyser, scenarzysta i producent filmowy Oliver Stone (na fotografii) (Pluton, Urodzony 4 lipca, JFK, Nixon)
- 2006 – zmarła włoska dziennikarka i pisarka Oriana Fallaci, autorka wywiadów oraz książek i esejów dotyczących bieżących wydarzeń (List do nienarodzonego dziecka, Wściekłość i duma) (
zobacz w Wikicytatach wybrane cytaty z wypowiedzi Oriany Fallaci)
zobacz w 17 września 2021
17 września: imieniny obchodzą m.in.: Hildegarda, Robert i Zygmunta
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1176 – cesarz bizantyński Manuel I Komnen został pokonany przez Turków Seldżuckich w bitwie pod Myriokefalon
- 1826 – urodził się niemiecki matematyk Bernhard Riemann, był autorem prac z teorii liczb i teorii funkcji analitycznych (hipoteza Riemanna), uogólnił trzy rodzaje geometrii (eliptyczną, hiperboliczną i euklidesową) w jedną przestrzeń Riemanna, zajmował się również szeregami trygonometrycznymi i teorią całki (całka Riemanna)
- 1926 – w żydowskiej rodzinie urodził się Jean-Marie Lustiger, arcybiskup metropolita Paryża
- 1931 – urodziła się amerykańska aktorka Anne Bancroft (Cudotwórczyni, Absolwent)
- 1956 – urodził się kirgiski polityk Ałmazbek Atambajew, były trzykrotny premier i urzędujący prezydent Kirgistanu od 2011
- 2006 – węgierskie radio publiczne zaprezentowało na antenie nagrania, w których urzędujący premier Ferenc Gyurcsány przyznaje się do kłamstw, mających na celu utrzymanie władzy; ujawnienie nagrań wywołało kilkutygodniowe antyrządowe zamieszki w Budapeszcie
19 września 2021
19 września: imieniny obchodzą m.in.: January, Teodor i Wilhelmina
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1551 – urodził się ostatni z francuskiej dynastii Walezjuszów, Henryk Walezy, król Polski i Francji
- 1846 – w La Salette dwoje pastuszków, Melania Calvat i Maksymin Giraud, doznało objawienia Matki Bożej
- 1881 – zmarł amerykański polityk James Garfield (na fotografii), dwudziesty prezydent USA
- 1911 – urodził się pisarz William Golding (na fotografii), autor kultowej powieści Władca much, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury
- 1981 – na świat przyszedł polski bokser Krzysztof Diablo Włodarczyk, mistrz świata organizacji WBC oraz IBF w kategorii junior ciężkiej
- 1991 – w Alpach Ötztalskich na granicy austriacko-włoskiej znaleziono zamrożone ciało Ötziego
- 2006 – zamach stanu w Tajlandii, w wyniku którego od władzy został usunięty premier Thaksin Shinawatra
21 września 2021
21 września: imieniny obchodzą m.in.: Bernardyna, Jonasz i Mateusz; Międzynarodowy Dzień Pokoju; dzień niepodległości Armenii, Belize i Malty
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1461 – zmarła Zofia Holszańska, królowa Polski jako żona króla Władysława Jagiełły, matka Władysława Warneńczyka i Kazimierza Jagiellończyka; z jej polecenia podjęto próbę przetłumaczenia Biblii, a przekład ten zwany Biblią królowej Zofii jest najstarszym zachowanym tłumaczeniem Starego Testamentu na język polski
- 1576 – zmarł włoski matematyk i filozof Girolamo Cardano (na rycinie), reprezentant humanizmu renesansowego
- 1866 – urodził się angielski pisarz, jeden z pionierów gatunku science fiction Herbert George Wells (ilustracja)
- 1921 – urodziła się polska inżynier elektronik Marianna Sankiewicz-Budzyńska, organizatorka działalności naukowej i kształcenia
- 1946 – w Polsce Krajowa Rada Narodowa przyjęła uchwałę o planie trzyletnim
- 1976 – chilijski polityk opozycyjny i dyplomata Orlando Letelier został zabity w Waszyngtonie przez tajne służby dyktatora Augusto Pinocheta
23 września 2021
23 września: imieniny obchodzą m.in.: Krzysztof, Tekla i Zofia
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1241 – zmarł islandzki poeta i historiograf Snorri Sturluson, autor Eddy prozaicznej oraz zbioru sag o królach norweskich Heimskringla
- 1806 – zakończyła się ekspedycja Lewisa i Clarka
- 1846 – niemiecki astronom Johann Gottfried Galle, dzięki obliczeniom Urbaina Le Verriera, odkrył nową planetę - Neptuna (ilustracja)
- 1861 – urodził się niemiecki przemysłowiec Robert Bosch, którego warsztat elektromechaniczny założony w 1886 roku Stuttgarcie rozwinął się w jedną z największych na świecie wytwórni sprzętu elektrotechnicznego i precyzyjnego
- 1926 – urodził się amerykański saksofonista jazzowy John Coltrane (na fotografii z okresu służby w marynarce wojennej)
- 1976 – w Warszawie założono Komitet Obrony Robotników będący reakcją na represje, które spotkały uczestników czerwcowych protestów robotniczych, szczególnie w Radomiu i Ursusie
- 2001 – zmarł polski tancerz, choreograf i reżyser Henryk Tomaszewski, twórca Wrocławskiego Teatru Pantomimy
25 września 2021
25 września: imieniny obchodzą m.in.: Aurelia, Kleofas i Władysław
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1066 – anglosaskie zwycięstwo w bitwie pod Stamford Bridge zamyka okres wikińskich najazdów na Wyspy Brytyjskie
- 1396 – zwycięstwo Turków w bitwie pod Nikopolis nad wojskami chrześcijańskimi zakończyło krucjatę antyturecką
- 1906 – urodził się rosyjski kompozytor Dmitrij Szostakowicz
- 1916 – zmarł czeski kompozytor Julius Fučík, autor marszu Wejście gladiatorów (do odsłuchania) popularnie wykonywanego w czasie występów cyrkowych
- 1921 – we Lwowie miał miejsce nieudany zamach na marszałka Polski Józefa Piłsudskiego
- 1951 – urodził się amerykański aktor Mark Hamill (na fotografii), najbardziej znany z roli Luke’a Skywalkera w Gwiezdnych wojnach
- 1976 – w Dublinie założono irlandzki zespoł rockowy U2. Zespół sprzedał ponad 150 milionów płyt na całym świecie
27 września 2021
27 września: imieniny obchodzą m.in.: Adolfa, Mirela i Wincenty; Światowy Dzień Turystyki; o zachodzie słońca rozpoczyna się Szmini Aceret, kończące Święto Namiotów
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1271 – urodził się Wacław II, król Czech od 1283 i Polski od 1300 (na portrecie pędzla Bacciarellego)
- 1331 – wojna polsko-krzyżacka: król Władysław I Łokietek stoczył pod Płowcami nierozstrzygniętą bitwę z zakonem krzyżackim
- 1601 – urodził się król Francji i Nawarry Ludwik XIII, który panował w cieniu rządów kardynała Richelieu
- 1971 – urodziła się polska aktorka Agata Kulesza (Róża Wojciecha Smarzowskiego, Ida Pawła Pawlikowskiego)
- 1981 – zmarł polski lekkoatleta Bronisław Malinowski, biegacz średnio- i długodystansowy, mistrz olimpijski z Moskwy
- 1991 – zmarli: polski rysownik, karykaturzysta, satyryk Eryk Lipiński, współzałożyciel czasopisma „Szpilki”, organizator Muzeum Karykatury w Warszawie (na fotografii), oraz polski pisarz, krytyk muzyczny, kompozytor Stefan Kisielewski, autor felietonów w „Tygodniku Powszechnym”
29 września 2021
29 września: imieniny obchodzą m.in.: Gabriel, Michał i Rafał
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1571 – urodził się włoski malarz Caravaggio, jeden z najwybitniejszych artystów wczesnego baroku, którego burzliwe i awanturnicze życie do tej pory kryje wiele tajemnic i nieodkrytych faktów; jego obrazy cechuje charakterystyczne ciemne tło kontrastujące z oślepiającym światłem oświetlającym przedstawione osoby; sceny religijne w swoich obrazach przedstawiał w naturalistyczny sposób, co szokowało współczesnych mu odbiorców (na ilustracji „Cierniem koronowanie”)
- 1861 – zmarła Tekla z Bądarzewskich Baranowska, autorka pieśni Modlitwa dziewicy
- 1881 – urodził się austriacki ekonomista Ludwig von Mises
- 1901 – urodził się włoski fizyk Enrico Fermi, konstruktor pierwszego sztucznego reaktora jądrowego (na fotografii)
- 1951 – urodziły się: polska wokalistka i flecistka, członkini zespołu 2 plus 1 Elżbieta Dmoch, która wylansowała takie przeboje jak „Chodź, pomaluj mój świat”, „Czerwone słoneczko”, „Windą do nieba”, oraz chilijska polityk Michelle Bachelet, dwukrotna prezydent Chile: w latach 2006–2010 oraz obecnie od 2014
2 września 2021
2 września: imieniny obchodzą m.in.: Ingryda, Oliwier i Zofia
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1621 – rozpoczęła się bitwa pod Chocimiem (na obrazie Józefa Brandta) pomiędzy wojskami Rzeczypospolitej pod dowództwem hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza a armią Imperium Osmańskiego sułtana Osmana II
- 1666 – rozpoczął się Wielki Pożar Londynu, który w ciągu 4 dni zniszczył 13 200 budynków, w tym Katedrę Św. Pawła
- 1811 – urodził się Iwan Wahyłewycz (Jan Wagilewicz), duchowny greckokatolicki, poeta piszący po ukraińsku i polsku, działacz Ruskiej Trójcy, historyk, etnograf, folklorysta, tłumacz
- 1966 – urodziła się meksykańska aktorka, reżyserka i producentka filmowa Salma Hayek (na fotografii)
- 1976 – zmarł Stanisław Grochowiak, polski poeta, dramatopisarz i publicysta, klasyfikowany jako przedstawiciel nurtu turpistycznego (Płonąca żyrafa)
- 1981 – zmarł polski kompozytor Tadeusz Baird, wraz z Kazimierzem Serockim pomysłodawca międzynarodowego festiwalu muzycznego Warszawska Jesień, twórca dzieł symfonicznych i kameralnych, ale również muzyki do przedstawień Teatru Telewizji i filmów (Lotna, Ludzie z pociągu, Pasażerka)
- 2001 – zmarł Christiaan Barnard, południowoafrykański kardiochirurg, który w 1967 jako pierwszy przeszczepił serce u człowieka (na portrecie)
4 września 2021
4 września: imieniny obchodzą m.in.: Adela, Liliana i Rozalia
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
,_a_Chiricahua_Apache,_full-length,_kneeling_with_rifle,_1887_-_NARA_-_530880.jpg)
- 476 – upadło cesarstwo zachodniorzymskie: germański wódz Odoaker obalił cesarza Romulusa Augustulusa i został obwołany przez wojsko królem; jedna z konwencjonalnie przyjmowanych dat końca starożytności a początku średniowiecza
- 1781 – 44 hiszpańskich osadników założyło Los Angeles (jako El Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Ángeles, czyli pueblo Matki Bożej Królowej Aniołów) (na zdjęciu Los Ageles współcześnie)
- 1886 – po 30 latach walk poddał się wódz Apaczów Geronimo (na fotografii)
- 1896 – urodził się francuski teoretyk teatru, dramaturg, aktor i reżyser teatralny Antonin Artaud
- 1956 – zaprezentowano IBM 305 RAMAC, pierwszy komercyjny komputer z dyskiem magnetycznym
- 2006 – zmarł australijski przyrodnik, prezenter telewizyjny, działacz na rzecz ochrony środowiska Steve Irwin
- 2016 – Matka Teresa z Kalkuty została kanonizowana i wpisana w poczet kościoła katolickiego. Założycielka Klasztoru Misjonarek Miłości pracowała wśród ludzi ubogich i umierających w Kalkucie w Indiach
6 września 2021
6 września: imieniny obchodzą m.in.: Bogdana, Eugeniusz i Ewa; o zachodzie słońca rozpoczyna się Rosz Haszana (Święto Trąbek)
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1766 – urodził się angielski chemik i fizyk John Dalton, twórca nowożytnej atomistycznej teorii materii, opisał także zauważoną u siebie wadę wzroku
- 1831 – powstanie listopadowe: rozpoczął się rosyjski szturm na Warszawę (na obrazie pędzla Bogdana Willewalde)
- 1901 – prezydent USA William McKinley został śmiertelnie postrzelony (ilustracja) przez amerykańskiego anarchistę polskiego pochodzenia, Leona Czolgosza
- 1941 – utworzono getto w Wilnie
- 2011 – zmarli: Janusz Morgenstern, polski reżyser i producent filmowy (na fotografii gwiazda reżysera w Alei Gwiazd w Łodzi), oraz Michael Hart, założyciel Projektu Gutenberga, pierwszego projektu udostępniającego elektroniczne kopie książek w Internecie
8 września 2021
8 września: imieniny obchodzą m.in.: Alan, Maria i Serafina; Międzynarodowy Dzień Walki z Analfabetyzmem
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1636 – założono Uniwersytet Harvarda, pierwszy uniwersytet na terenie kolonii brytyjskich w Ameryce Północnej
- 1831 – powstanie listopadowe: kapitulacja Warszawy
- 1841 – urodził się czeski kompozytor i dyrygent Antonín Dvořák (posłuchaj „Humoreski” w adaptacji na altówkę i fortepian)
- 1911 – zmarł kardynał Jan Puzyna, biskup krakowski (na fotografii), który jako ostatni w historii użył instrumentu prawnego zwanego ekskluzywą, by na konklawe w 1903 r. w imieniu cesarza Franciszka Józefa zawetować wybór Mariana Rampolli na papieża
- 1926 – na stałego członka Rady Ligi Narodów przyjęto Niemcy
- 1946 – urodził się polski piosenkarz Krzysztof Krawczyk
- 1981 – w Gdańsku na I Zjeździe Delegatów NSZZ „Solidarność” uchwalono Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej (Przeczytaj treść Posłania do ludzi pracy Europy Wschodniej w
Wikiźródłach)
10 września 2021
10 września: imieniny obchodzą m.in.: Mikołaj, Monika i Łukasz
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1721 – Rosja i Szwecja zawarły pokój w Nystad kończący III wojnę północną (na grafice Petera Schenka młodszego); Szwecja utraciła na rzecz Rosji: Ingrię (w tym regionie już od 1703 trwała budowa nowej stolicy państwa rosyjskiego), Karelię, Estonię i Inflanty
- 1821 – zmarł polski komediopisarz, poeta, publicysta, tłumacz Franciszek Zabłocki, sekretarz Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, autor komedii Fircyk w zalotach
- 1891 – urodził się polski polityk, publicysta, dyplomata, minister skarbu Ignacy Matuszewski
- 1961 – podczas wyścigu Formuły 1 o Grand Prix Włoch na torze wyścigowym koło Monzy zginął w wypadku niemiecki kierowca Wolfgang von Trips i 15 kibiców
- 1981 – po 40 latach w USA Guernica Pabla Picassa powróciła do Hiszpanii
- 1991 – zmarł polski eseista i krytyk literacki Jan Józef Lipski, współzałożyciel KOR
12 września 2021
12 września: imieniny obchodzą m.in.: Marlena, Sylwin i Sylwina
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 490 p.n.e. – I wojna perska: w bitwie pod Maratonem wojska ateńskie i platejskie pokonały armię króla Persów Dariusza I Wielkiego
- 1881 – urodził się polski inżynier Lucjan Ballenstedt, specjalista w zakresie machaniki budowli i projektant mostów
- 1911 – zmarł niemiecki ginekolog i położnik Christian Gerhard Leopold, twórca klasycznych chwytów do badania ciężarnych nazwanych jego imieniem
- 1921 – urodził się polski pisarz, filozof i satyryk Stanisław Lem (na fotografii), znany głównie z kilkudziesięciu utworów o tematyce fantastycznej
- 1941 – zmarła, zamordowana przez hitlerowców, polska narciarka, kurierka tatrzańska Helena Marusarzówna, wielokrotna mistrzyni Polski w biegu zjazdowym; tegoż dnia dokonano oblotu brytyjskiego szybowca transportowego Airspeed Horsa (na fotografii)
14 września 2021
14 września: imieniny obchodzą m.in.: Radomira, Salustia i Siemomysł; święto Podwyższenia Krzyża Świętego
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 786 – Harun ar-Raszid z dynastii Abbasydów został kalifem
- 1821 – zmarł polski magnat Stanisław Kostka Potocki, polityk, publicysta, kolekcjoner i mecenas sztuki (na ilustracji Portret konny Stanisława Kostki Potockiego pędzla Jacques-Louis Davida)
- 1851 – zmarł amerykański powieściopisarz James Fenimore Cooper, piewca pionierskiego osadnictwa i walk o niepodległość Ameryki, autor powieści przygodowo-awanturniczych z życia północnoamerykańskich traperów, osadników i Indian
- 1911 – premier Rosji Piotr Stołypin (na znaczku pocztowym) został śmiertelnie postrzelony w kijowskiej operze przez eserowca Dmitrija Bogrowa; w wyniku odniesionych obrażeń zmarł 18 września
- 1966 – zmarł radziecki aktor filmowy Nikołaj Czerkasow, odtwórca ról tytułowych w filmach Siergieja Eisensteina Aleksander Newski i Iwan Groźny
- 1981 – papież Jan Paweł II wydał encyklikę Laborem exercens, poświęconą pracy ludzkiej, jej definicji z punktu widzenia teologii Kościoła
- 1991 – zmarł polski aktor teatralny, kabaretowy, filmowy i telewizyjny Mieczysław Czechowicz
16 września 2021
16 września: imieniny obchodzą m.in.: Cyprian, Edyta i Korneliusz
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1651 – urodził się Engelbert Kaempfer, niemiecki podróżnik, a zarazem lekarz zatrudniony w Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej, autor opisów Persji i Japonii; z Japonii sprowadził do Europy m.in. miłorząb Ginkgo biloba i soję
- 1701 – zmarł Jakub II, król Anglii i Szkocji (jako Jakub VII), który po przejściu na katolicyzm utracił popularność wśród arystokracji, a w efekcie został zdetronizowany szybko i bezkrwawo; po śmierci Jakuba II jakobickim pretendentem do tronu został jego syn Jakub Franciszek Edward
- 1736 – zmarł Daniel Gabriel Fahrenheit, fizyk gdański, twórca skali temperatury nazwanej jego nazwiskiem, która używana jest do dziś w krajach anglosaskich
- 1931 – urodził się polski duchowny katolicki Tadeusz Gocłowski (na fotografii), arcybiskup metropolita gdański
- 1956 – urodził się amerykański iluzjonista David Copperfield
- 1996 – wahadłowiec Atlantis wystartował z misją STS-79, której celem była stacja orbitalna Mir
- 2006 – zmarł polski działacz opozycji demokratycznej i podziemnej Solidarności Anatol Lawina (na fotografii)
18 września 2021
18 września: imieniny obchodzą m.in.: Ariadna, Ryszarda i Stanisław
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 96 – cesarzem rzymskim wybrano Nerwę; początek epoki „pięciu dobrych cesarzy”
- 1851 – ukazało się pierwsze wydanie dziennika „The New York Times”, wówczas jeszcze pod tytułem „The New York Daily Times”
- 1901 – zmarł księgarz i wydawca Gustaw Adolf Gebethner, współzałożyciel firmy Gebethner i Wolff
- 1931 – miał miejsce incydent mukdeński: japońska prowokacja, będąca pretekstem dla aneksji Mandżurii
- 1951 – premiera amerykańskiego filmu dramatycznego Tramwaj zwany pożądaniem z Vivien Leigh i Marlonem Brando (na fotosie)
- 1961 – w katastrofie lotniczej zginął Dag Hammarskjöld (na fotografii), sekretarz generalny ONZ, pośmiertnie uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla
20 września 2021
20 września: imieniny obchodzą m.in.: Eustachy, Euzebia i Helmut
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1891 – urodził się polski językoznawca, slawista Tadeusz Lehr-Spławiński, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego
- 1906 – zwodowano transatlantyk RMS „Mauretania”, wówczas (wraz z bliźniaczą jednostką RMS „Lusitania”) największy, najszybszy i najbardziej luksusowy statek świata (na fotografii)
- 1946 – urodził się Julian Kornhauser, polski poeta, pisarz, krytyk literacki, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, znawca i tłumacz literatury serbskiej i chorwackiej
- 1961 – zmarł polski reżyser Andrzej Munk (Eroica, Zezowate szczęście, Pasażerka)
- 1996 – zmarł węgierski matematyk Paul Erdős (na fotografii: po lewej Paul Erdős, z prawej strony Terence Tao)
- 2006 – zmarł szwedzki operator filmowy Sven Nykvist, stały współpracownik Ingmara Bergmana
22 września 2021
22 września: imieniny obchodzą m.in.: Józefa, Maurycy i Tomasz; Europejski Dzień bez Samochodu; dzień niepodległości Bułgarii i Mali
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1741 – urodził się niemiecki zoolog i botanik Peter Simon Pallas
- 1791 – urodził się fizyk i chemik angielski Michael Faraday (na portrecie), jeden z największych uczonych XIX wieku, odkrył zjawisko indukcji elektromagnetycznej, która do dziś jest podstawową metodą wytwarzania prądu elektrycznego, sformułował prawa elektrolizy i stworzył podstawy elektrochemii, zbudował pierwszy model silnika elektrycznego
- 1866 – wojna paragwajska: w bitwie pod Curupayty wojska paragwajskie pod dowództwem dyktatora Francisco Lópeza rozgromiły siły trójprzymierza argentyńsko-brazylijsko-urugwajskiego
- 1921 – zmarł bułgarski prozaik i poeta Iwan Wazow, nazywany „ojcem literatury bułgarskiej” (na ilustracji pomnik w Sofii)
- 1956 – zmarł brytyjski chemik i fizyk Frederick Soddy, jeden z twórców współczesnej nauki o promieniotwórczości, wprowadził nazwę „izotop”; w 1921 uhonorowany Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii
- 1986 – premiera komedii filmowej C.K. Dezerterzy w reżyserii Janusza Majewskiego
24 września 2021
24 września: imieniny obchodzą m.in.: Amata, Gerard i Tomir; dzień niepodległości Gwinei Bissau
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1541 – zmarł niemiecki lekarz, chemik i filozof Paracelsus
- 1621 – w czasie obrony Chocimia zmarł hetman wielki litewski i wojewoda wileński Jan Karol Chodkiewicz
- 1821 – urodził się poeta Cyprian Kamil Norwid (na portrecie), za życia niezauważony dziwak i samotnik, odkryty na nowo i doceniony po latach (m.in. za sprawą Zenona Przesmyckiego ps. „Miriam”)
- 1896 – urodził się kompozytor i dyrygent Tadeusz Sygietyński, twórca zespołu „Mazowsze”
- 1936 – urodził się Jim Henson (na fotografii), amerykański plastyk i lalkarz, twórca „Muppetów”
- 1991 – wydana została płyta Nevermind, drugi album studyjny amerykańskiego zespołu grunge'owego Nirvana
- 1996 – w Nowym Jorku przedstawiciele pięciu mocarstw atomowych podpisali traktat o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową
26 września 2021
26 września: imieniny obchodzą m.in.: Damian, Kasper i Kosma
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1791 – urodził się francuski malarz i grafik Théodore Géricault, przedstawiciel romantyzmu, w jego twórczości dominowały portrety, sceny batalistyczne oraz konie (Tratwa Meduzy)
- 1941 – operacja Barbarossa: zwycięstwem Niemców zakończyła się bitwa o Kijów, w jej wyniku straty (zabici, zaginieni i wzięci do niewoli) wynosiły ponad 600 tysięcy żołnierzy radzieckich
- 1941 – hitlerowcy utworzyli getto w Andrychowie
- 1981 – urodziła się amerykańska tenisistka Serena Williams (na fotografii); tegoż dnia dokonano oblotu pasażerskiego samolotu Boeing 767 (na fotografii)
- 2001 – ruszyła polska wersja językowa Wikipedii, założona przez lekarza internistę Krzysztofa Jasiutowicza oraz fizyka Pawła Jochyma (zobacz szczegóły)
28 września 2021
28 września: imieniny obchodzą m.in.: Marek, Wacław i Więcesław
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 480 p.n.e. – flota grecka pod dowództwem Temistoklesa pokonała Persów w bitwie pod Salaminą
- 1841 – urodził się francuski polityk Georges Clemenceau (na portrecie pędzla Édouarda Maneta)
- 1956 – zmarł amerykański przemysłowiec, konstruktor lotniczy William Edward Boeing
- 1981 – urodził się hiszpański koszykarz José Calderón
- 1986 – zmarła polska pisarka i poetka Ewa Szelburg-Zarembina, najbardziej znana z twórczości dla dzieci i młodzieży, wieloletnia kanclerz kapituły Orderu Uśmiechu
- 1991 – zmarł amerykański muzyk jazzowy Miles Davis (na zdjęciu)
30 września 2021
30 września: imieniny obchodzą m.in.: Rachela, Felicja i Hieronim; dzień niepodległości Botswany
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
,_a_Chiricahua_Apache,_full-length,_kneeling_with_rifle,_1887_-_NARA_-_530880.jpg){kind=link}
- 1791 – prapremiera opery Czarodziejski flet skomponowanej przez Wolfganga Mozarta (do wysłuchania dwie arie z tej opery: „Der Hölle Rache kocht in meinem Herzen” oraz „Ein Mädchen oder Weibchen wünscht Papageno sich”)
- 1891 – urodził się radziecki astronom, geofizyk, matematyk i badacz polarny Otto Szmidt, akademik, redaktor naczelny Wielkiej Encyklopedii Radzieckiej (na radzieckim znaczku pocztowym)
- 1911 – zmarł polski malarz, ilustrator i rysownik Franciszek Kostrzewski (na ilustracji obraz „Odwrót spod Moskwy”)
- 1921 – w Polsce przeprowadzono Pierwszy Powszechny Spis Ludności
- 1931 – urodził się polski sportowiec Franciszek Gąsienica Groń, narciarz, kombinator norweski, skoczek narciarski; pierwszy polski medalista na zimowych igrzyskach olimpijskich (zdobył brązowy medal na IO w Cortina d’Ampezzo w 1956)
- 1961 – powstała Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju