Wikiprojekt:Rocznice/przegląd/styczeń
Rocznice
1 stycznia 2023
1 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Eufrozyna, Mieszko i Odyseusz; Nowy Rok; dzień niepodległości Brunei i Haiti
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1823 – urodził się Sándor Petőfi (na dagerotypie), węgierski poeta, uczestnik powstania 1848 r.
- 1863 – urodził się Pierre de Fredy, baron de Coubertin (na portrecie), francuski historyk, pedagog, działacz sportowy, twórca idei nowożytnych igrzysk olimpijskich, projektant flagi olimpijskiej, założyciel i przewodniczący MKOl
- 1923 – prawa miejskie otrzymały Kamienna (od 1928 Skarżysko-Kamienna), Szczekociny, a także Kostopol (obecnie na terenie Ukrainy)
- 1943 – urodził się polski scenograf Allan Starski, laureat Oscara
- 1983 – historia Internetu: ARPANET przeszedł na protokół TCP/IP
- 1993 – z rozpadu powstałej w 1918 r. federacji Czechów i Słowaków (Czecho-Słowacji) powstały suwerenne państwa – Czechy i Słowacja
- 2003 – Wałbrzych utracił na 10 lat status miasta na prawach powiatu
3 stycznia 2023
3 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Danuta, Genowefa i Zdzisława
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1813 – zmarł Aborygen australijski Bennelong, tłumacz i mediator pomiędzy osadnikami i tubylcami
- 1903 – zmarł niemiecki celnik Alois Hitler, ojciec Adolfa
- 1923 – urodził się brytyjski producent muzyczny George Martin; tegoż dnia zmarł Jaroslav Hašek (na fotografii z 1915 w mundurze żołnierza armii austriackiej), czeski powieściopisarz, autor najczęściej tłumaczonego dzieła literatury czeskiej – Losów dobrego żołnierza Szwejka czasu wojny światowej (tutaj tytuł w przekładzie Antoniego Kroha)
- 1963 – zmarł japoński okulista Shinobu Ishihara, twórca tablic izochromatycznych
- 1993 – odbył się I finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy
- 2013 – odkryta została kometa C/2013 A1, która minęła Marsa w odległości zaledwie 140 tysięcy kilometrów (na ilustracji wizja artysty)
5 stycznia 2023
5 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Amelia, Edward i Szymon
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1818 – urodził się polski inżynier Ernest Malinowski, budowniczy kolei w Peru i Ekwadorze oraz projektant i budowniczy Centralnej Kolei Transandyjskiej; tegoż dnia zmarł włoski malarz Marcello Bacciarelli (na autoportrecie), profesor Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego i nadworny malarz Stanisława Augusta Poniatowskiego
- 1838 – urodził się francuski matematyk Camille Jordan, prezes Académie des sciences
- 1858 – zmarł Joseph Radetzky, austriacki feldmarszałek; służył pięciu cesarzom
- 1913 – urodził się amerykański przedsiębiorca Kemmons Wilson, ojciec współczesnego hotelarstwa, założyciel sieci hoteli Holiday Inn
- 1928 – urodził się Zulfikar Ali Bhutto, prezydent Pakistanu, ojciec Benazir Bhutto
- 1938 – na emigracji urodził się Jan Karol I Burbon, król Hiszpanii w latach 1975-2014
7 stycznia 2023
7 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Lucjan, Rajmund i Rajnold; 
w Kościołach wschodnich Boże Narodzenie
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1938 – urodził się francuski pisarz polskiego pochodzenia Roland Topor
- 1943 – zmarł inżynier serbskiego pochodzenia Nikola Tesla (na fotografii), wynalaca wielu urządzeń elektrycznych (silnik elektryczny, prądnica prądu przemiennego, autotransformator, dynamo rowerowe, radio, elektrownia wodna, bateria słoneczna, turbina talerzowa i rezonansowa cewka wysokonapięciowa); polska pisarka Pola Gojawiczyńska została aresztowana przez Gestapo; tegoż dnia decyzją władz okupacyjnych rozpoczęła się rozbiórka fontanny Potop w Bydgoszczy
- 1968 – początek misji bezzałogowej sondy kosmicznej do badań Księżyca Surveyor 7
- 1998 – zmarł chemik Vladimir Prelog, laureat Nagrody Nobla za badanie stereochemii molekuł orgainicznych
- 2003 – pierwsze wydanie przeglądarki internetowej Safari
9 stycznia 2023
9 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Adrian, Alicja i Marcjanna
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
_AN0824501.jpg)
- 1868 – urodził się duński chemik S. P. L. Sørensen, twórca pojęcia pH
- 1878 – zwycięstwem wojsk rosyjskich nad osmańskimi zakończyła się seria bitew pod Szipką
- 1913 – urodził się amerykański polityk Richard Nixon, jedyny prezydent USA, który ustąpił ze stanowiska przed końcem kadencji na skutek afery Watergate
- 1943 – dokonano oblotu samolotu pasażerskiego Lockheed Constellation (na fotografii)
- 1948 – urodził się polski piłkarz, bramkarz reprezentacji Polski Jan Tomaszewski, po zakończeniu kariery zawodniczej trener piłkarski, komentator sportowy, poseł na Sejm kadencji 2011–2015
- 1958 – urodził się turecki zamachowiec Mehmet Ali Ağca, który dokonał zamachu na Jana Pawła II
- 1973 – premiera filmu fabularnego Wesele, na podstawie dramatu Stanisława Wyspiańsiego
11 stycznia 2023
11 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Honorata, Hortensja i Krzesimir
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1158 – Władysław II z dynastii Przemyślidów został koronowany na króla Czech
- 1558 – powódź wywołana przez sztorm na Bałtyku całkowicie zniszczyła Łebę. Miasto odbudowano po drugiej stronie rzeki Łeby.
- 1753 – urodziła się Charlotte Buff (na litografii), wzorzec dla postaci Lotty – w której nieszczęśliwie zakochał się tytułowy bohater powieści epistolarnej Johanna Wolfganga von Goethego Cierpienia młodego Wertera; tegoż dnia zmarł irlandzki lekarz i kolekcjoner Sir Hans Sloane, odkrywca właściwości czekolady; jego zbiory dały początek Muzeum Brytyjskiemu
- 1928 – zmarł angielski pisarz i poeta Thomas Hardy (na fotografii), autor m.in. powieści Tessa d’Urberville
- 1983 – zmarł specjalizujący się w historii Polski XVII w. historyk Adam Kersten, autor biografii hetmana Stefana Czarnieckiego i wydanego pośmiertnie studium o zdrajcy Hieronimie Radziejowskim
- 1988 – zmarł amerykański fizyk Isidor Isaac Rabi, laureat Nagrody Nobla za prace, które zapoczątkowały spektroskopię NMR
13 stycznia 2023
13 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Hilary, Remigiusz i Weronika
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1593 – zmarł polski pastor i pisarz Szymon Budny, autor pierwszego pełnego polskiego tłumaczenia Biblii z języków oryginalnych
- 1858 – urodził się niemiecki lekarz o polsko–żydowskim pochodzeniu Oskar Minkowski (na litewskim znaczku pocztowym), którego badania nad cukrzycą we współpracy z Josephem von Meringiem wykazały, że trzustka zawiera regulator poziomu glukozy we krwi
- 1923 – pierwsza śmiertelna katastrofa lotnicza w amerykańskich cywilnych liniach lotniczych
- 1938 – urodził się kanadyjski aktor filmowy William B. Davis, znany głównie z roli Palacza w serialu Z Archiwum X
- 1953 – prowokacja polityczna w ZSRR – gazeta „Prawda” podała informacje o rzekomym „spisku lekarzy”
- 1973 – amerykański zespół rockowy Aerosmith opublikował swój pierwszy album Aerosmith
- 2003 – początek misji dwóch sztucznych satelitów CHIPSat i ICESat, wyniesionych na orbitę jednym transportem na pokładzie rakiety Delta II
15 stycznia 2023
15 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Eligiusz, Ida i Paweł
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1813 – po zdradzie pruskiego generała Yorcka Rosjanie rozpoczęli oblężenie Gdańska (ilustracja)
- 1863 – w domu parafii św. Aleksandra w Warszawie u księdza Karola Mikoszewskiego odbyło się zebranie zaskoczonego branką Komitetu Centralnego Narodowego; zdominowany przez czerwonych Komitet odrzucił propozycję Jana Majkowskiego ugody z Aleksandrem Wielopolskim
- 1943 – w Waszyngtonie ukończono budowę Pentagonu (widok z lotu ptaka) – siedziby Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych
- 1963 – likwidacja secesji Katangi
- 1968 – zmarł Leopold Infeld (na fotografii), polski fizyk żydowskiego pochodzenia, któremu w II Rzeczypospolitej odmówiono profesury – współpracownik Maxa Borna i Alberta Einsteina, współtwórca podstaw elektrodynamiki kwantowej oraz rachunku spinorów; autor książki Wybrańcy bogów – biografii genialnego francuskiego matematyka Ewarysta Galois
- 1978 – zmarł malarz prymitywista i teozof Teofil Ociepka; określany jako „polski Celnik Rousseau”, jego karierę zapoczątkowała indywidualna wystawa zorganizowana przez pisarkę Izabelę Czajkę-Stachowicz
- 1993 – w Palermo został aresztowany szef włoskiej mafii Salvatore Riina
17 stycznia 2023
17 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Antoni, Rosława i Rościsław
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1463 – urodził się książę Saksonii Fryderyk III Mądry, zwolennik reformacji, protektor Marcina Lutra – któremu dał schronienie w zamku Wartburg
- 1773 – urodził się polski i francuski oficer Józef Sułkowski (na portrecie), adiutant Napoleona Bonaparte, uczestnik kampanii egipskiej – bohater eseju historycznego Mariana Brandysa pt. Oficer największych nadziei
- 1843 – urodził się Aleksander Kraushar, żydowskiego pochodzenia adwokat i działacz społeczny oraz oświatowy, historyk – badacz dziejów Polski i polskich Żydów, varsavianista
- 1863 – urodził się rosyjski reżyser teatralny i aktor, teoretyk i reformator teatru Konstantin Stanisławski, , współzałożyciel Moskiewskiego Akademickiego Teatru Artystycznego (МChАТ); tegoż dnia Komitet Centralny Narodowy zaakceptował tekst przedstawionego przez Jana Maykowskiego, a ułożonego przez jego siostrę – Marię Ilnicką – manifestu powstania
- 1893 – Stany Zjednoczone dokonały de facto aneksji Hawajów, pozbawiając władzy królową Liliʻuokalani (na fotografii)
19 stycznia 2023
19 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Germana, Henryk i Mariusz; Objawienie Pańskie w Kościołach wschodnich
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1563 – na zlecenie sprzyjającego reformacji księcia-elektora Palatynatu Fryderyka rozpoczął się druk Katechizmu Heidelberskiego (na ilustracji strona tytułowa pierwszego wydania) – jednej z „trzech form jedności” kontynentalnych kościołów reformowanych
- 1813 – urodził się brytyjski inżynier i wynalazca Henry Bessemer, twórca pierwszej przemysłowej metody otrzymywania stali
- 1853 – premiera opery Trubadur (Il trovatore) Giuseppe Verdiego (do odsłuchania archiwalne nagranie duetu „Se m'ami ancor; Ai nostri monti” w wykonaniu Enrica Caruso i Ernestine Schumann-Heink z roku 1913)
- 1863 – Komitet Centralny Narodowy – z poręki Józefa Janowskiego, a wbrew stanowisku Stefana Bobrowskiego – mianował przebywającego na emigracji Ludwika Mierosławskiego dyktatorem powstania
- 1923 – urodził się Markus Wolf, wieloletni szef wywiadu Stasi
- 1943 – urodziła się amerykańska piosenkarka rockowa, soulowa i bluesowa Janis Joplin,
- 1983 – premiera mikrokomputera Lisa (na fotografii) przedsiębiorstwa Apple Computer Inc. – pierwszego komputera osobistego wyposażonego w interfejs graficzny
21 stycznia 2023
21 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Agnieszka, Jarosław i Jarosława; Dzień Babci w Polsce, Brazylii i Bułgarii
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1793 – zgilotynowano skazanego za zdradę króla Francji Ludwika XVI (na ilustracji)
- 1843 – urodził się francuski pionier motoryzacji i sportu motorowego Émile Levassor, oficjalny zwycięzca pierwszego wyścigu samochodowego
- 1953 – w Krakowie przed Wojskowym Sądem Rejonowym rozpoczął się pokazowy proces księży kurii krakowskiej, oskarżonych o szpiegostwo
- 1963 – zmarł Stanisław Grzesiuk, polski pisarz i pieśniarz, posługujący się gwarą warszawską (mieszkaniec Czerniakowa, oddawał koloryt tej i innych „szemranych” dzielnic)
- 1973 – zarejestrowano pierwsze wstrząsy przed erupcją wulkanu Eldfell
- 1993 – zmarł krakowski rysownik, grafik i scenograf Daniel Mróz (na fotografii), związany z tygodnikiem „Przekrój” i Wydawnictwem Literackim
23 stycznia 2023
23 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Emerencja, Ildefons i Uniemir
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1783 – urodził się Stendhal, francuski pisarz romantyk, prekursor realizmu w literaturze
- 1793 – Rosja i Prusy podpisały akt drugiego rozbioru Polski (na ilustracji pierwsza strona traktatu)
- 1858 – urodził się polski historyk prawa i ustroju Polski Oswald Balzer, autor Genealogii Piastów
- 1863 – odbyła się potyczka pod Szydłowcem, stoczona między oddziałem powstańców styczniowych dowodzonym przez Augusta Jasińskiego i Mariana Langiewicza, a wojskami rosyjskimi; Szydłowiec (na obrazie Józefa Szermentowskiego widok rynku) był jednym z pierwszych miast wyzwolonych przez powstańców styczniowych
- 1928 – urodziła się Jeanne Moreau, francuska aktorka teatralna i filmowa, pamiętana z ról w filmach Windą na szafot i Proces (według Kafki)
- 1953 – Telewizja Polska rozpoczęła regularną emisję programu
- 1963 – zmarł polski rzeźbiarz i medalier Józef Gosławski, projektant monet
25 stycznia 2023
25 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Emanuela, Miłosz i Paweł
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1533 – król Anglii Henryk VIII pojął za małżonkę swą poddaną Annę Boleyn (oboje na portretach); owocem tego związku była, panująca w latach 1558–1603, królowa Elżbieta Wielka
- 1913 – urodził się polski kompozytor i dyrygent Witold Lutosławski; w jego dorobku znajdują się zarówno utwory orkiestrowe (m.in. Musique funèbre na orkiestrę smyczkową), kameralne, jak i wokalne
- 1963 – urodził się polski polityk Ryszard Czarnecki
- 1983 – dokonano oblotu niewielkiego samolotu pasażerskiego Saab 340 (na fotografii); tegoż dnia papież Jan Paweł II promulgował nowy Kodeks prawa kanonicznego
- 1993 – urodził się polski skoczek narciarski Tomasz Byrt
- 2003 – początek misji sztucznego satelity SORCE
27 stycznia 2023
27 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Elwira, Jerzy i Przybysław; Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1763 – przeniesiono stolicę portugalskiej Brazylii z Salvadoru do Rio de Janeiro
- 1973 – w Paryżu podpisano porozumienie (na fotografii) w sprawie zakończenia wojny wietnamskiej; USA zobowiązały się do wycofania w terminie 60 dni wszystkich swoich sił z Wietnamu, Laosu i Kambodży, a Wietnamczycy do zwolnienia jeńców amerykańskich
- 1983 – zmarł francuski aktor komediowy, reżyser i scenarzysta Louis de Funès (na zdjęciu w jednej ze swoich ról – jako sierżant Ludovic Cruchot), zagrał w ponad stu trzydziestu filmach, m.in. Wielkie wakacje, Skrzydełko czy nóżka, Żandarm z Saint-Tropez
- 2003 – wyemitowano pierwszy odcinek telenoweli Na Wspólnej
- 2013 – 242 osoby zginęły, a 116 zostało rannych w pożarze klubu nocnego w brazylijskim mieście Santa Maria; tegoż dnia Japonia wystrzeliła dwa szpiegowskie satelity IGS-8A i IGS-8B w celu monitorowania programu rakietowego i jądrowego Korei Północnej
29 stycznia 2023
29 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Aniela, Bolesława i Zdzisław
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1893 – urodził się polski działacz niepodległościowy, oficer WP, dyplomata i historyk Wacław Jędrzejewicz, Minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego za rządów sanacji
- 1913 – na otwarciu Teatru Polskiego w Warszawie wystawiono Irydiona Zygmunta Krasińskiego; reżyserem był Arnold Szyfman, scenografem Karol Frycz, wystąpili zaś czołowi aktorzy sceny polskiej tamtego czasu – Jerzy Leszczyński, Józef Węgrzyn, Stanisława Wysocka i Aleksander Zelwerowicz (plakat z premiery)
- 1923 – zakończył się zorganizowany w Monachium pierwszy kongres NSDAP
- 1933 – urodził się francuski piosenkarz i gitarzysta Sacha Distel
- 1963 – zmarł amerykański poeta Robert Frost (na fotografii z roku 1910); tegoż dnia veto de Gaulle’a wstrzymało wstąpienie Wielkiej Brytanii do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej
31 stycznia 2023
31 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Emma, Jan i Ludwika; dzień niepodległości Nauru
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1543 – urodził się Ieyasu Tokugawa (na ilustracji), założyciel dynastii szogunów Tokugawa, shōgun od 1603, jego dojście do władzy zapoczątkowało epokę Edo w historii Japonii
- 1863 – ukazała się w druku powieść przygodowa Pięć tygodni w balonie autorstwa Jules’a Verne’a (ilustracja z książki)
- 1923 – urodził się Norman Mailer, amerykański pisarz, żołnierz II wojny światowej, który zdobył sławę dzięki wydanej w wieku 25 lat książce Nadzy i martwi; tegoż dnia wykonano karę śmierci na Eligiuszu Niewiadomskim, zabójcy prezydenta Narutowicza
- 1933 – zmarł angielski pisarz John Galsworthy, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, autor powieści rzeki Saga rodu Forsyte'ów
- 1943 – po klęsce pod Stalingradem feldmarszałek Friedrich Paulus wbrew rozkazowi Hitlera poddał się Armii Czerwonej
2 stycznia 2023
2 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Bazyli, Stefania i Telesfor
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1553 – zainaugurował działalność Uniwersytet Świętego Marka w Limie, najstarszy na kontynencie amerykańskim
- 1843 – w Dreźnie odbyła się prapremiera opery Ryszarda Wagnera Latający Holender (na ilustracji fragment uwertury z odręcznymi notatkami kompozytora dla wydawcy)
- 1863 – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w bitwie nad Stones River
- 1873 – urodziła się francuska karmelitanka bosa Teresa z Lisieux, dziewica i święta Kościoła katolickiego, przez papieża Jana Pawła II uznana za doktora Kościoła
- 1943 – urodzili się: Edward Kłosiński – operator filmowy, autor zdjęć do Człowieka z marmuru Andrzeja Wajdy, Iluminacji Krzysztofa Zanussiego i Wodzireja Feliksa Falka, drugi mąż aktorki Krystyny Jandy, oraz polski satyryk Stanisław Szelc, członek kabaretu Elita
- 1953 – zmarł Guccio Gucci, włoski projektant mody, założyciel jednego z wiodących w świecie domów mody (na zdjęciu sukienka od Gucciego)
4 stycznia 2023
4 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Aniela, Benedykta i Dobromir; dzień niepodległości Mjanmy
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1643 – urodził się angielski uczony Isaac Newton (na portrecie), autor Philosophiae naturalis principia mathematica z prawami powszechnego ciążenia i ruchu, niezależny od Leibniza twórca rachunku różniczkowego
- 1888 – rekordowe opady śniegu w Sacramento
- 1933 – urodził się polski fizyk Andrzej Trautman, profesor ze szczególnym wkładem do teorii fal grawitacyjnych
- 1948 – Mjanma uzyskała niepodległość od Wielkiej Brytanii
- 1958 – premiera polskiego filmu Eroica; tegoż dnia zakończył się lot Sputnika 1 (na znaczku pocztowym), pierwszego sztucznego satelity Ziemi
- 1983 – zespół Eurythmics wydał swój drugi album Sweet Dreams (Are Made of This), dzięki któremu zapewnił sobie światową sławę
6 stycznia 2023
6 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Baltazar, Kacper i Melchior; Wigilia Bożego Narodzenia w Kościołach wschodnich; Objawienie Pańskie w Kościele zachodnim; Irlandczycy obchodzą Małe Boże Narodzenie
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1813 – urodził się poznański przemysłowiec, działacz społeczny Hipolit Cegielski
- 1848 – urodził się bułgarski poeta Christo Botew, zaliczany do czołowych działaczy odrodzenia narodowego Bułgarów
- 1888 – urodziła się polska lekarz Anna Braude-Hellerowa, która kierowała szpitalem dziecięcym w warszawskim getcie aż do czasu jego całkowitej likwidacji, współautorka badań nad chorobą głodową
- 1913 – urodził się polski polityk Edward Gierek, działacz komunistyczny okresu gierkowskiej dekady z dynamicznym rozwojem zakończonym kryzysem z powodu wysokiego zadłużenia zagranicznego
- 1918 – zmarł niemiecki matematyk Georg Cantor (na fotografii), twórca teorii mnogości, pojęcia mocy zbioru i przeliczalności
- 1973 – urodził się polski aktor Tomasz Oświeciński
- 1993 – zmarł tatarski tancerz Rudolf Nuriejew, jeden z najsłynniejszych tancerzy baletowych XX wieku
8 stycznia 2023
8 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Heladia, Mścisław i Seweryn
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1198 – zmarł papież Celestyn III, który zatwierdził zakon krzyżacki
- 1638 – urodziła się włoska malarka Elisabetta Sirani (na autoportrecie), założycielka szkoły malarskiej dla kobiet
- 1693 – zmarł polski poeta i polityk Jan Andrzej Morsztyn (na portrecie)
- 1713 – zmarł włoski kompozytor i wirtuoz skrzypiec Arcangelo Corelli, autor terminu concerto grosso
- 1863 – urodził się niemiecki lekarz neurolog August Knoblauch, autor pierwszego modelu poznawczego muzyki, twórca terminu amuzja
- 1973 – początek misji radzieckiej bezzałogowej sondy kosmicznej do badań księżyca Łuna 21
- 1983 – zmarł harcerz, żołnierz i więzień polityczny Kazimierz Gorzkowski
10 stycznia 2023
10 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Anna, Dobrosław i Wilhelm
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1803 – zmarł polski pijar, matematyk i geodeta Ignacy Zaborowski, autor pierwszych polskich tablic logarytmicznych
- 1833 – zmarł francuski matematyk Adrien-Marie Legendre, jego nazwiskiem nazwano pewne wielomiany (na ilustracji) ortogonalne w przedziale [−1, 1]
- 1863 – pierwsi pasażerowie pojechali najstarszym metrem na świecie
- 1938 – urodził się Donald Knuth (na fotografii), amerykański pionier informatyki, autor fundamentalnego dzieła The Art of Computer Programming, twórca systemu składu tekstu TEX
- 1968 – pierwszy australijski sztuczny satelita WRESAT wpadł do atmosfery
- 1998 – w Słupsku został śmiertelnie pobity przez policjanta 14-letni kibic miejscowej drużyny koszykarskiej, co wywołało kilkudniowe zamieszki w mieście
- 2013 – amerykański pomnik narodowy przekształcono w Park Narodowy Pinnacles
12 stycznia 2023
12 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Arkadiusz, Cezaria i Tacjana
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1628 – urodził się Charles Perrault (na portrecie), francuski bajkopisarz, autor bajek o Kopciuszku i Kocie w butach
- 1853 – urodził się włoski matematyk Gregorio Ricci-Curbastro, autor prac dających początek współczesnemu rachunkowi tensorowemu, które zainspirowały Alberta Einsteina w jego pracach nad ogólną teorią względności
- 1878 – urodził się węgierski pisarz Ferenc Molnár, autor powieści Chłopcy z Placu Broni oraz wspomnień z czasów wojny światowej
- 1943 – II wojna światowa: rozpoczęła się Operacja Iskra, radziecka ofensywa w celu przerwania blokady Leningradu
- 1953 – urodziła się pianistka Tatiana Szebanowa, laureatka II nagrody X Konkursu Chopinowskiego
- 1998 – pierwsze wydanie wolnego oprogramowania FreeDOS
- 2003 – zmarł brytyjski muzyk Maurice Gibb, członek grupy Bee Gees
14 stycznia 2023
14 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Feliks, Krystiana i Nina; Nowy Rok według kalendarza juliańskiego
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1793 – urodził się polski generał i kartograf Wojciech Chrzanowski, twórca pierwszej mapy ziem polskich w skali 1:300 000
- 1943 – Franklin Delano Roosevelt, Winston Churchill oraz Charles de Gaulle rozpoczęli konferencję w Casablance; tegoż dnia położono stępkę pod budowę amerykańskiego okrętu podwodnego USS Tang (SS-306)
- 1953 – podczas testów pływalności prototyp samolotu Convair F2Y Sea Dart (na zdjęciu podczas startu) nieoczekiwanie uniósł się w powietrze
- 1973 – 1,5 miliarda widzów obejrzało charytatywny koncert Elvisa Presleya Aloha from Hawaii dzięki transmisji na żywo przez satelitę
- 1983 – wydany został album Nena, na którym znalazł się światowy hit 99 Luftballons
- 1993 – katastrofa promu Jan Heweliusz
16 stycznia 2023
16 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Otto, Włodzimira i Włodzimir
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
_1893.jpg)
- 1593 – dla zdławienia przewodzonego przez Krzysztofa Kosińskiego pierwszego buntu Kozaków król Zygmunt III wydał uniwersał, zwołujący pospolite ruszenie szlachty województw kijowskiego, bracławskiego i wołyńskiego
- 1853 – urodził się André Michelin, francuski wynalazca, założyciel Compagnie Générale des Établissements Michelin produkującej opony pneumatyczne, autor przewodników turystycznych
- 1863 – w Warszawie ukazała się apokryficzna odezwa pt. Komitet Centralny jako Tymczasowy Rząd Narodowy, nawołująca do wyjęcia spod prawa „Wielopolskich, ojca i Zygmunta, wraz z całą zbrodniczą szajką, która przyjęła udział w przeprowadzeniu poboru (...)”
- 1903 – opublikowano zasady gry w okszen, następcy wista i protoplasty brydża
- 1933 – urodziła się Susan Sontag, amerykańska pisarka, eseistka i działaczka na rzecz praw człowieka, prezes amerykańskiego PEN Clubu
- 1943 – zmarła francuska tancerka kankana Jane Avril, często portretowana przez Henriego de Toulouse-Lautreca (na jednym z plakatów jego autorstwa)
- 2003 – wahadłowiec Columbia wyruszył w ostatnią, tragicznie zakończoną misję (na zdjęciu załoga)
18 stycznia 2023
18 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Krystyna, Małgorzata i Monika
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1788 – statek Pierwszej Floty z transportem skazańców dotarł do Zatoki Botanicznej w celu utworzenia kolonii karnej, obecnie Sydney
- 1863 – Komitet Centralny Narodowy przyjął – przygotowane przez Oskara Awejdego – dwa dekrety o uwłaszczeniu chłopów, wydrukowane następnie w tajnej drukarni u sióstr felicjanek; tegoż dnia namiestnik Królestwa Polskiego – carski brat, wielki książę Konstanty Mikołajewicz – dla schwytania kryjących się w podwarszawskich lasach zbiegów od branki wysłał tam wojsko
- 1878 – zmarł polski lekarz balneolog Józef Dietl (na fotografii w stroju rektorskim), profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezydent Krakowa w latach 1866–1874
- 1913 – I wojna bałkańska: flota grecka pokonała osmańską w bitwie koło Lemnos
- 1918 – odbyło się pierwsze (i jedyne) posiedzenie „Konstytuanty” – wybranego w listopadzie poprzedniego roku Zgromadzenia Ustawodawczego Rosji (rozpędzonego nazajutrz przez bolszewików)
- 1943 – początek wysiedleń Żydów z warszawskiego getta i pierwsze akcje żydowskiej samoobrony pod dowództwem Mordechaja Anielewicza (na fotografii)
- 1993 – w oblężonym przez bośniackich Serbów Sarajewie rozpoczęła się budowa ratującego życie muzułmańskich mieszkańców miasta tunelu
20 stycznia 2023
20 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Fabiana, Fabian i Sebastian
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1758 – spalony na stosie został niewolnik François Mackandal, przywódca powstania na Saint-Domingue
- 1793 – urodził się Karol Sienkiewicz, polski poeta i historyk, współtwórca Biblioteki Polskiej w Paryżu, autor polskich słów Warszawianki
- 1833 – urodził się włoski grawer Edoardo Chiossone, projektant pierwszego japońskiego banknotu
- 1948 – urodził się Natan Szaranski, sowiecki dysydent, działacz praw człowieka, więzień łagrów, izraelski polityk, pełnił m.in. funkcję ministra ds. Jerozolimy i diaspory
- 1953 – dokonano oblotu radzieckiego strategicznego samolotu bombowego M-4
- 1993 – zmarła amerykańska aktorka Audrey Hepburn, laureatka Oscara za rolę w filmie Rzymskie wakacje (na ilustracji kadr z filmu podczas jazdy na skuterze Piaggio Vespa); tegoż dnia po 12 latach rządów republikanów urząd Prezydenta USA objął demokrata Bill Clinton (na fotografii)
22 stycznia 2023
22 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Dorian, Laura i Wincenty; Dzień Dziadka w Polsce; Chińczycy obchodzą Nowy Rok, zaś Wietnamczycy święto Tết
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1863 – czterej członkowie Tymczasowego Rządu Narodowego opuścili Warszawę, pozostawiając władzę w rękach Komisji Wykonawczej Rządu Narodowego pod kierownictwem Stefana Bobrowskiego (na fotografii) – piątego ich towarzysza, powstańczego naczelnika miasta; w Warszawie ogłoszony został Manifest 22 stycznia (do przeczytania tekst na Wikiźródłach)
- 1863 – według rozsyłanych od 15 stycznia rozkazów, nocą na 23 stycznia spiskowcy przypuścili atak na 17 rosyjskich garnizonów – które to wydarzenia uznaje się za początek powstania styczniowego; mimo zwycięskiej potyczki pod Ciołkowem nie powiodło się uderzenie na Płock – mający być siedzibą Rządu Narodowego, w związku z czym Awejde, Janowski, Maykowski i ks. Mikoszewski do 27 stycznia pozostali w Kutnie (powstańcy)
- 1943 – urodził się jazzman Michał Urbaniak, współtwórca polskiej szkoły jazzu
- 1973 – zmarł polski architekt i poeta Stanisław Staszewski, emigrant, ojciec Kazika Staszewskiego; tegoż dnia Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych w sprawie Roe v. Wade orzekł dopuszczalność aborcji
- 1993 – zmarł japoński prozaik, dramaturg i scenarzysta Kōbō Abe, autor powieści Kobieta z wydm
24 stycznia 2023
24 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Franciszek Salezy, Ksenia i Milena
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1588 – wojska polskie pod dowództwem hetmana Jana Zamoyskiego, popierającego wybór Zygmunt Wazy na króla Polski, pokonały w bitwie pod Byczyną siły pretendenta – arcyksięcia Maksymiliana Habsburga
- 1838 – zmarł polski chemik, przyrodnik, literat i mecenas Aleksander Chodkiewicz
- 1848 – odkrycie samorodka złota w okolicach Sacramento dało początek gorączce złota w Kalifornii (mapa)
- 1853 – urodził się niemiecki psychiatra Sigbert Ganser, autor opisu zespołu otępiennego nazwanego jego imieniem
- 1918 – Rada Kraju ogłosiła niepodległość Mołdawskiej Republiki Demokratycznej
- 1943 – urodziła się amerykańska aktorka i modelka Sharon Tate (na kadrze z filmu „Oko diabła”), druga żona Romana Polańskiego
- 1948 – wykonano wyroki śmierci na skazanych w pierwszym procesie oświęcimskim
26 stycznia 2023
26 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Paula, Tymoteusz i Tytus; Dzień Australii
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1763 – urodził się Jean Baptiste Jules Bernadotte (na portrecie), pochodzący ze stanu trzeciego francuski wojskowy, marszałek Francji – w 1810 r. adoptowany przez króla Szwecji Karola XIII, od 1818 r. król Szwecji jako Karol XIV Jan, założyciel panującej do dziś dynastii
- 1788 – po przybyciu do wybrzeży Australii Arthur Phillip, dowódca konwoju zesłanych do kolonii więźniów, wyładował ich na brzeg i założył osadę – w miejscu której powstało miasto Sydney
- 1823 – zmarł Edward Jenner, brytyjski lekarz, odkrywca szczepień ochronnych przeciw ospie; na ziemiach rozebranej I Rzeczypospolitej pionierami szczepień przeciw tej chorobie byli Wojciech Jerzy Boduszyński – w Galicji, August Bécu (ojczym Juliusza Słowackiego) – na Litwie, i Hiacynt Dziarkowski – w Królestwie
- 1863 – mieszkający w Paryżu Ludwik Mierosławski przyjął – z rąk emisariuszy Rządu Narodowego, Władysława Janowskiego i Stanisława Krzemińskiego (na późnym portrecie pędzla Kazimierza Mordasewicza) – dyktaturę powstania
- 1918 – urodził się Nicolae Ceaușescu, prezydent Rumunii pełniący dyktatorską władzę, obalony i stracony w wyniku rewolucji; tegoż dnia zmarł anatom i neurolog Ludwig Edinger, pierwszy niemiecki profesor neurologii
- 1983 – rozpoczęła się sprzedaż arkusza kalkulacyjnego Lotus 1-2-3
28 stycznia 2023
28 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Julian, Olimpia i Tomasz
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1573 – na sejmie konwokacyjnym przyjęto akt konfederacji warszawskiej (na ilustracji), mającej zapewnić pokój religijny w Rzeczypospolitej
- 1813 – ukazała się drukiem Duma i uprzedzenie, najpopularniejsza powieść angielskiej pisarki Jane Austen
- 1853 – urodził się José Martí, kubański bohater narodowy
- 1873 – urodziła się francuska pisarka Sidonie-Gabrielle Colette (znana jako Colette), autorka opartego na motywach autobiograficznych cyklu o Klaudynie
- 1903 – urodził się harcmistrz i pedagog Aleksander Kamiński (na fotografii), autor m.in. Kamieni na szaniec, pomysłodawca koncepcji i od grudnia 1940 komendant Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”
- 1933 – urodził się Krzysztof Teodor Toeplitz, polski dziennikarz, felietonista, publicysta, krytyk filmowy, autor scenariuszy filmowych (m.in. do filmu Pan Anatol szuka miliona, serialu Czterdziestolatek)
30 stycznia 2023
30 stycznia: imieniny obchodzą m.in.: Bronisław, Maciej i Martyna
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
_AN0824501.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
_1893.jpg){kind=link}
- 58 p.n.e. – urodziła się Liwia, żona Augusta, matka Tyberiusza, babka Germanika i Klaudiusza, prababka Kaliguli i Brytanika, praprababka Nerona
- 1923 – urodził się radziecki reżyser Leonid Gajdaj, autor m.in. komedii Brylantowa ręka i Iwan Wasiljewicz zmienia zawód
- 1933 – Adolf Hitler został powołany przez prezydenta von Hindenburga na urząd kanclerza Niemiec
- 1948 – zmarł amerykański pilot i wynalazca Orville Wright; tegoż dnia działacz na rzecz niepodległości Indii Mahatma Gandhi (na fotografii) został zamordowany przez fanatyka
- 1963 – zmarł francuski kompozytor Francis Poulenc (na fotografii z polską klawesynistką Wandą Landowską); leitmotiv z ronda jego baletu Les biches był sygnałem wywoławczym emitowanego w latach 60. XX w. przez Telewizję Polską popularnonaukowego programu „Eureka”
- 1968 – urodził się Filip Burbon, król Hiszpanii