Wikiprojekt:Rocznice/przegląd/maj
Rocznice
1 maja 2023
1 maja: imieniny obchodzą m.in.: Izydora, Józef i Tamara; Święto Pracy
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1723 – spłonął kościół Katarzyny w Sztokholmie, który stoi w miejscu gdzie spalono ciała ofiar krwawej łaźni
- 1858 – wojska czarnogórskie pokonały armię osmańską w bitwie pod Grahovacem
- 1898 – zwycięstwo floty amerykańskiej nad hiszpańską w bitwie w Zatoce Manilskiej w czasie wojny amerykańsko-hiszpańskiej
- 1908 – urodziła się Krystyna Skarbkówna, „ulubiona agentka Churchilla”
- 1953 – rozpoczęła działalność czechosłowacka telewizja publiczna
- 2003 – oficjalnie zakończono działania militarne w ramach II wojny w Zatoce Perskiej
- 2008 – założona została duńska organizacja non-profit Copenhagen Suborbitals zajmująca się konstrukcją rakiet suborbitalnych
3 maja 2023
3 maja: imieniny obchodzą m.in.: Antonina, Leonia i Świętosława; Święto Narodowe Trzeciego Maja
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1153 – konsekracja pierwszego na Pomorzu klasztoru
- 1933 – urodzili się: James Brown, wokalista i kompozytor muzyki soulowej (na fotografii), Stanisław Kociołek, polityk epoki PRL, w 1970 r. wicepremier w rządzie Józefa Cyrankiewicza, oraz Andrzej Jarecki, dramaturg, poeta, satyryk, krytyk teatralny i tłumacz, jeden z twórców Studenckiego Teatru Satyryków
- 1958 – zmarł inżynier Stanisław Skibniewski, dyrektor warszawskiej elektrowni na Powiślu, w momencie wybuchu powstania warszawskiego dowódca wchodzącego w skład Zgrupowania Krybar oddziału szturmowego, który po kilkunastu godzinach walki zdobył ten ważny obiekt
- 1968 – wybuch protestów studenckich w Paryżu
5 maja 2023
5 maja: imieniny obchodzą m.in.: Irena, Stanisława i Waldemar
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
.jpg)
- 553 – rozpoczął się zwołany przez Justyniana drugi sobór konstantynopolitański
- 1813 – urodził się duński filozof Søren Aabye Kierkegaard, prekusor filozofii egzystencjalnej
- 1818 – urodził się Karol Marks (na fotografii), niemiecki filozof, ekonomista, historyk, dziennikarz, jeden z prekursorów socjologii. Twórca socjalizmu naukowego, współzałożyciel I Międzynarodówki
- 1863 – w bitwie pod Krzykawką poległ Francesco Nullo, dowódca tzw. garibaldczyków – włoskich ochotników, którzy wzięli udział w powstaniu styczniowym
- 1938 – urodził się polski reżyser, scenarzysta i aktor filmowy Jerzy Skolimowski
- 1968 – urodził się polski i niemiecki bokser Dariusz Michalczewski (na zdjęciu), twórca i właściciel marki Tiger Energy Drink, założyciel fundacji „Równe Szanse”
- 1988 – urodziła się brytyjska piosenkarka i autorka tekstów Adele (na zdjęciu), laureatka wielu nagród
7 maja 2023
7 maja: imieniny obchodzą m.in.: Gizela, Ludomiła i Wirginia
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 973 – zmarł Otton I Wielki, cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego
- 1663 – w Londynie otwarto Theatre Royal przy Drury Lane
- 1763 – urodził się książę Józef Poniatowski (na portrecie), polski generał dywizji i marszałek Cesarstwa, minister wojny i Wódz Naczelny Wojsk Polskich Księstwa Warszawskiego; tegoż dnia wódz Ottawów Pontiac przeprowadził atak na brytyjski Fort Detroit, co dało początek trwającemu trzy lata powstaniu Indian
- 1833 – urodził się Johannes Brahms (na fotografii), niemiecki kompozytor okresu romantyzmu, twórca symfonii, koncertów skrzypcowych, także walców i tańców węgierskich
- 1863 – pod Medejkami koło Birż w powiecie poniewieskim rozpoczęła się trzydniowa bitwa z Moskalami zakończona klęską i wzięciem do niewoli Zygmunta Sierakowskiego; złamało to impet powstania na Litwie (choć ksiądz Antoni Mackiewicz zdołał odtworzyć swój oddział)
- 1948 – urodził się kataloński pieśniarz Lluís Llach, z którego inspiracji powstała pieśń Mury Jacka Kaczmarskiego
- 2008 – Dmitrij Miedwiediew został zaprzysiężony na urząd Prezydenta Federacji Rosyjskiej
9 maja 2023
9 maja: imieniny obchodzą m.in.: Karolina, Otokar i Przebor; żydzi obchodzą Lag ba-Omer
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1573 – we wsi Kamień pod Warszawą zakończyło się zbieranie głosów w pierwszej wolnej elekcji, w wyniku której wybrano na króla Henryka Walezego (obraz Jana Matejki „Potęga Rzeczypospolitej u zenitu. Złota Wolność”)
- 1688 – zmarł Fryderyk Wilhelm, elektor brandenburski i książę Prus, zwany Wielkim Elektorem
- 1883 – urodził się hiszpański filozof i eseista José Ortega y Gasset (na fotografii), propagator tzw. filozofii życia, poddał krytycznej analizie kulturę XX wieku w jej aspekcie masowym, autor m.in. Dehumanizacji sztuki i Buntu mas
- 1893 – urodził się włoski pisarz Dino Segre znany pod pseudonimem Pitigrilli, autor skandalizujących powieści, m.in. Kokaina, 18 karatów dziewictwa
- 1998 – zmarł Teodor Majkowicz, polski duchowny obrządku greckokatolickiego, pierwszy biskup eparchii wrocławsko-gdańskiej
- 2003 – wystrzelono japońską sondę kosmiczną Hayabusa, której celem było zbadanie i pobranie próbek planetoidy Itokawa; misja powiodła się i sonda w roku 2010 jako pierwsza dostarczyła na Ziemię materię pochodzącą z planetoidy
11 maja 2023
11 maja: imieniny obchodzą m.in.: Berta, Stella i Tadeusz
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1573 – na polu elekcyjnym we wsi Kamion pod Warszawą interrex – prymas Jakub Uchański – ogłosił wybór francuskiego królewicza Henryka Walezjusza (portret) na króla Polski
- 1863 – pod Hutą Krzeszowską Moskale rozbili oddział Antoniego Jeziorańskiego; niedobitki uszły za kordon do Galicji, natomiast zakopaną przed odwrotem broń zdołał odzyskać Marcin Borelowski
- 1913 – urodził się austriacki dziennikarz i futurolog Robert Jungk, którego książka Jaśniej niż tysiąc słońc była pierwszą publikacją opisującą historię amerykańskiego Projektu Manhattan i niemieckiego projektu budowy broni jądrowej
- 1918 – urodził się amerykański fizyk Richard Feynman, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki
- 1943 – urodził się polski aktor i reżyser Jan Englert; popularność zyskał za rolę w telewizyjnym serialu Kolumbowie
- 1988 – w Moskwie zmarł radziecki szpieg Kim Philby, jeden z tzw. „piątki z Cambridge”, funkcjonariusz brytyjskiej tajnych służb SOE i MI6
- 2003 – w wiedeńskim Kunsthistorisches Museum stwierdzono kradzież złotej solniczki (na fotografii) – arcydzieła Benvenuta Celliniego
13 maja 2023
13 maja: imieniny obchodzą m.in.: Agnieszka, Dobiesław, Magdalena i Serwacy
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1803 – „Nowa Galicja” została przyłączona do Królestwa Galicji i Lodomerii (na mapie)
- 1833 – w Londynie odbyła się prapremiera Symfonii Włoskiej autorstwa Feliksa Mendelssohna
- 1863 – powstanie styczniowe na Litwie i Rusi: do Wilna przybył nowy generał-gubernator Michaił Murawjow
- 1943 – odnalezienie zwłok Szmula Zygielbojma, który popełnił samobójstwo w proteście przeciw bezczynności aliantów wobec ludobójstwa Żydów
- 1963 – zmarł austriacki biskup Alois Hudal, organizator ucieczek niemieckich zbrodniarzy wojennych; tegoż dnia w londyńskim dzienniku „Evening Standard” ukazał się pierwszy odcinek komiksu Modesty Blaise
- 2013 – zakończyła się Ekspedycja 35, a rozpoczęła Ekspedycja 36 na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej
15 maja 2023
15 maja: imieniny obchodzą m.in.: Dionizja, Izydor i Zofia
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1643 – Chorwaci splądrowali i zniszczyli Zamek w Windecken
- 1718 – brytyjski prawnik i wynalazca James Puckle opatentował pierwszy karabin maszynowy
- 1773 – urodził się Klemens von Metternich, austriacki polityk i dyplomata
- 1833 – zmarł odtwórca ról szekspirowskich Edmund Kean, przez współczesnych uważany za największego aktora wszech czasów
- 1863 – ujęty przez Moskali generał powstania styczniowego Zygmunt Padlewski został rozstrzelany; tegoż dnia Tymczasowy Rząd Narodowy powołał Agencję Główną w Paryżu
- 1918 – zakończenie wojny domowej w Finlandii
17 maja 2023
17 maja: imieniny obchodzą m.in.: Paschalis, Sławomir i Wrocsława
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1713 – prapremiera Ottone in villa, pierwszej opery Antonio Vivaldiego
- 1863 – pod Horkami koło Kobrynia rozpoczęła się pierwsza bitwa powstania styczniowego, w której dowodził Romuald Traugutt (na ilustracji)
- 1918 – zmarł polski etnograf i lingwista Bronisław Piłsudski
- 1923 – Związek Ludowo-Narodowy, Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” i Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji zawarły tzw. pakt lanckoroński; dziesięć dni później powstała centroprawicowa koalicja znana jako „Chjeno-Piast”
- 1933 – urodził się Jarosław Abramow-Newerly (na fotografii), prozaik, dramatopisarz, autor słuchowisk radiowych, kompozytor i autor tekstów do piosenek
- 1968 – do rejestru zabytków została wpisana Kamienica Pod Pająkiem w Krakowie
- 1973 – na festiwalu w Cannes odbyła się premiera skandalizującego filmu w reżyserii Marco Ferreriego pt. Wielkie żarcie
19 maja 2023
19 maja: imieniny obchodzą m.in.: Bernarda, Iwona i Piotr; Światowy Dzień Nieswoistych Zapaleń Jelit
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 363 – Petra w Jordanii została zniszczona przez trzęsienie ziemi
- 1593 – urodził się flamandzki malarz, projektant tapiserii i rysownik Jacob Jordaens, najwybitniejszy – obok Petera Paula Rubensa i Antoona van Dycka – przedstawiciel flamandzkiego malarstwa barokowego
- 1643 – wojna trzydziestoletnia: w bitwie pod Rocroi (obraz pędzla François-Josepha Heima) armia francuska pod wodzą księcia d'Enghien (który zyskał później miano Kondeusza Wielkiego) pokonała wojska hiszpańskie dowodzone przez Francisco de Melo
- 1953 – urodziła się działaczka feministyczna i badaczka stosunków polsko-żydowskich Alina Cała (na fotografii); wśród jej zainteresowań naukowych znajdują się m.in. dzieje antysemityzmu, stereotypy narodowościowe i historia Żydów w Polsce
- 1963 – urodził się amerykański pianista Kevin Kenner; uczeń Ludwika Stefańskiego, na konkursie Chopinowskim w 1980 roku – jako siedemnastolatek – uznany został za „najbardziej obiecujący talent”, dekadę później w XII Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina zdobył II nagrodę (I nie przyznano)
- 2008 – zmarł Ryszard Kulesza, polski piłkarz, trener oraz działacz piłkarski, selekcjoner reprezentacji Polski w okresie od roku 1978 do afery na Okęciu pod koniec 1980
21 maja 2023
21 maja: imieniny obchodzą m.in.: Jan Nepomucen, Krzysztof i Teobald
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1363 – w Krakowie odbył się ślub króla Czech i cesarza rzymskiego Karola IV z wnuczką króla Kazimierza III Wielkiego, Elżbietą pomorską
- 1813 – armia francuska pod osobistym dowództwem Napoleona pokonała armie sprzymierzone w bitwie pod Budziszynem
- 1848 – urodził się francuski matematyk Édouard Goursat, najbardziej prawdopodobny autor nazwy dla reguły de l'Hôpitala
- 1928 – zmarł Hideyo Noguchi (na banknocie), japoński uczony, bakteriolog, odkrywca krętka kiły
- 1953 – zmarł niemiecki matematyk Ernst Zermelo, twórca aksjomatów z teorii mnogości, w tym jednego, dzięki któremu udowodnił twiedzenie nazwane jego imieniem
- 1973 – zmarł radziecki dowódca wojskowy Iwan Koniew, marszałek ZSRR, dowódca 1. Frontu Ukraińskiego
- 1998 – po 32 latach dyktatorskich rządów ustąpił prezydent Indonezji Suharto
23 maja 2023
23 maja: imieniny obchodzą m.in.: Dezyderia, Dezyderiusz i Michał
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1533 – arcybiskup Thomas Cranmer uznał za nieważne małżeństwo króla Anglii Henryka VIII Tudora z Katarzyną Aragońską; już cztery miesiące wcześniej, mimo braku formalnego unieważnienia poprzedniego związku, król poślubił Annę Boleyn
- 1863 – socjalista Ferdinand Lassalle (na fotografii) stanął na czele powołanego w Lipsku Powszechnego Niemieckiego Związku Robotniczego, protoplasty SPD; tegoż dnia sprzyjający „czerwonym” Jan Wernicki, Włodzimierz Lempke i Stanisław Olszański przejęli pieczęć Rządu Narodowego (tzw. kwietniowego, kierowanego przez Agatona Gillera) – co w warunkach państwa podziemnego oznaczało jego obalenie; rozpoczęło się formowanie „rządu czerwonych prawników”
- 1883 – zmarł Cyprian Kamil Norwid (na ilustracji), jeden z czterech najważniejszych polskich poetów romantycznych (autor m.in. poematu Promethidion oraz wierszy Bema pamięci żałobny rapsod i Fortepian Szopena); uprawiał również twórczość prozatorską, dramaturgiczną, był rzeźbiarzem, malarzem i filozofem
- 1923 – założono belgijskie linie lotnicze Sabena; fundusze na ten cel pochodziły częściowo z dochodów z belgijskiej kolonii w Kongo
- 1933 – urodziła się brytyjska aktorka Joan Collins, odtwórczyni roli Alexis w serialu Dynastia
25 maja 2023
25 maja: imieniny obchodzą m.in.: Magdalena, Grzegorz i Mariusz; dzień niepodległości Jordanii; Wniebowstąpienie Pańskie w Kościołach wschodnich
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
Uderzenie jądrowe wykonane przy pomocy działa M65 w 1953 roku na poligonie atomowym Nevada Test Site- 1903 – urodził się polski ziemianin i dyplomata Michał Tyszkiewicz, autor tekstów piosenek (m.in. Uliczka w Barcelonie, Fiakier, Jesienna piosenka), mąż Hanki Ordonówny
- 1913 – w Wiedniu oficer austro-węgierskiego kontrwywiadu i jednocześnie agent rosyjskiego wywiadu Alfred Redl popełnił samobójstwo, po zdemaskowaniu go poprzedniego dnia; próbę zatuszowania afery udaremnił praski dziennikarz Egon Erwin Kisch; tegoż dnia w Krakowie śmiercią samobójczą zmarł Adam Bochenek (na fotografii), polski lekarz, autor wielokrotnie wznawianego podręcznika anatomii
- 1933 – Gwardia Palatyńska objęła straż w Bazylice św. Jana na Lateranie
- 1953 – na amerykańskim poligonie atomowym Nevada Test Site z działa M65 Atomic Annie wystrzelono po raz pierwszy pocisk atomowy (na fotografii archiwalnej)
- 1963 – w stolicy Etiopii Addis Abebie powołano Organizację Jedności Afrykańskiej zrzeszającą niemal wszystkie państwa Afryki z wyjątkiem Maroka; istniała ona do 2002 roku, kiedy to w jej miejsce powstała Unia Afrykańska; w rocznicę powołania OJA obchodzony jest Dzień Afryki
- 2003 – w wieku 100 lat zmarła pisarka Irena Jurgielewiczowa, wykładowczyni w Wolnej Wszechnicy Polskiej, autorka powieści dla młodzieży
27 maja 2023
27 maja: imieniny obchodzą m.in.: Augustyn, Fryderyka i Julian
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1353 – w Budzie król czeski i niemiecki Karol IV Luksemburski pojął za żonę księżniczkę świdnicką Annę z dynastii Piastów (na ilustracji malowidło z zamku Karlštejn przedstawiające oboje małżonków)
- 1653 – w Tournai odkryto grób panującego w V wieku króla Franków Childeryka I z dynastii Merowingów; znaleziono tam też 300 złotych pszczół – którego to owada Napoleon, zainteresowany skarbem Childeryka, umieścił 150 lat później w herbie Cesarstwa
- 1703 – u ujścia Newy cesarz Piotr I rozpoczął budowę Twierdzy Pietropawłowskiej – pierwszego obiektu w nowej stolicy, Petersburgu
- 1863 – w skład Rządu Narodowego weszli Piotr Kobylański i Erazm Malinowski
- 1923 – urodził się Henry Kissinger, amerykański politolog, dyplomata, polityk i pisarz polityczny, współpracownik 4 prezydentów USA – Kennedy'ego, Johnsona, Nixona i Forda
- 1983 – zmarł polski reżyser filmowy pochodzenia żydowskiego Józef Lejtes, jeden z najwybitniejszych polskich filmowców dwudziestolecia międzywojennego – autor opowiadającego o strajkach szkolnych 1905 r. filmu Młody las i ekranizacji powieści Poli Gojawiczyńskiej Dziewczęta z Nowolipek; tegoż dnia zakupiony w roku 1929 z darów społeczeństwa statek szkolny – żaglowiec Dar Pomorza (na fotografii) – został udostępniony publiczności po przemianowaniu na muzeum
29 maja 2023
29 maja: imieniny obchodzą m.in.: Maksymina, Rajmunda i Urszula
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1453 – wojska sułtana Mehmeda II po dwumiesięcznym oblężeniu zdobyły Konstantynopol (na miniaturze z epoki oblężenie); w trakcie szturmu poległ ostatni cesarz Bizancjum Konstantyn Dragazes
- 1843 – urodził się rabin Abraham Perlmutter, talmudysta, członek Rady Stanu Królestwa Polskiego (jako wirylista); założyciel partii Agudat Israel, w 1919 r. wybrany na posła na Sejm Ustawodawczy
- 1913 – w paryskim Théâtre des Champs Élysées odbyła się prapremiera Święta wiosny, baletu Igora Strawinskiego, która wywołała jeden z największych skandali w historii muzyki
- 1953 – Nowozelandczyk Edmund Hillary wraz z Szerpą Tenzingiem Norgayem (obaj na fotografii) jako pierwsi w historii zdobyli najwyższy szczyt Ziemi, Mount Everest; kierownikiem wyprawy był John Hunt
- 1993 – po przegłosowaniu dzień wcześniej niekonstruktywnego wotum nieufności wobec rządu Hanny Suchockiej prezydent Lech Wałęsa rozwiązał Sejm
- 2008 – zmarł dziennikarz Zbigniew Przyrowski, popularyzator nauki i wiedzy technicznej, wieloletni redaktor naczelny miesięcznika „Młody Technik”
31 maja 2023
31 maja: imieniny obchodzą m.in.: Kamila, Petronela i Sylwiusz; Dzień bez Papierosa; w Kościele katolickim i anglikańskim święto Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1223 – klęska Rusów i Połowców w bitwie nad Kałką przeciw Mongołom
- 1468 – grecki duchowny Bessarion podarował swój księgozbiór na rzecz Republiki Weneckiej, co stało się zalążkiem pod przyszłą bibliotekę, jedną z największych we Włoszech
- 1783 – francuskie malarki Adélaïde Labille-Guiard i Louise Élisabeth Vigée Le Brun (na autoportrecie) znalazły się w gronie kobiet po raz pierwszy przyjętych do Académie royale de peinture et de sculpture
- 1913 – urodził się kompozytor Jerzy Wasowski, autor piosenek i muzyki filmowej, współtwórca Kabaretu Starszych Panów (na ilustracji część pomnika Starszych Panów w Opolu)
- 1948 – urodził się satyryk Janusz Weiss, współtwórca kabaretu Salon Niezależnych
- 1978 – zmarła Maja Berezowska – malarka i karykaturzystka, ilustratorka rozpoznawalna dzięki charakterystycznej kresce i śmiałości obyczajowej podejmowanych tematów
- 2003 – zamknięta została Post Office Railway, podziemna pocztowa kolej wąskotorowa w Londynie
2 maja 2023
2 maja: imieniny obchodzą m.in.: Atanazy, Borys i Zygmunt; Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 373 – zmarł zwalczający arianizm biskup Aleksandrii Atanazy Wielki
- 1813 – pod Lützen Napoleon pobił wojska VI koalicji (na litografii Denisa Raffeta)
- 1883 – w warszawskim „Słowie” (i – z minimalnym opóźnieniem – w krakowskim „Czasie”) rozpoczęto druk powieści Henryka Sienkiewicza Ogniem i mieczem
- 1903 – urodził się amerykański pediatra i pedagog Benjamin Spock, autor podręczników wychowania dzieci, propagator bezstresowego wychowania
- 1923 – urodził się polityk irlandzki Patrick Hillery, prezydent Irlandii w latach 1976-1990; tegoż dnia na dworcu kolejowym w Dziedzicach minister gen. Kazimierz Sosnkowski przywitał Ferdynanda Focha (na fotografii) po czym wręczył mu dekret mianowania marszałkiem Polski i buławę
- 1953 – urodził się polski muzyk rockowy Lech Janerka, basista, wokalista, kompozytor
4 maja 2023
4 maja: imieniny obchodzą m.in.: Damiana, Florian i Gościwit
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1863 – urodził się polski fotograf Edmund Osterloff, pionier polskiej fotografii artystycznej
- 1928 – urodził się egipski wojskowy i polityk Husni Mubarak, prezydent Egiptu od 1981 do swojego ustąpienia w 2011
- 1938 – w gestapowskim więzieniu w Berlinie zmarł Carl von Ossietzky, niemiecki publicysta, przeciwnik nazizmu, pacyfista, laureat Pokojowej Nagrody Nobla za 1935, której odbiór został jednak uniemożliwiony przez władze III Rzeszy
- 1943 – zmarł amerykański lekarz ginekolog Hiram N. Vineberg, który zwrócił uwagę na rzadkość raka szyjki macicy u Żydówek
- 1953 – Ernest Hemingway otrzymał Nagrodę Pulitzera za opowiadanie Stary człowiek i morze
- 1998 – wicekapral Gwardii Szwajcarskiej Cédric Tornay zamordował komendanta Gwardii Szwajcarskiej Aloisa Estermanna i jego żonę, a sam popełnił samobójstwo
- 2003 – oficjalnie otwarto kolejkę górską Top Thrill Dragster, na której trzykrotnie wystąpiła nietypowa sytuacja, że pociąg utknął na szczycie trasy przejazdu
6 maja 2023
6 maja: imieniny obchodzą m.in.: Filip, Jakub i Jurand
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1638 – zmarł biskup katolicki i teolog Cornelius Jansen, twórca jansenizmu
- 1758 – urodził się Maksymilian Robespierre (na ilustracji popiersie), francuski adwokat, jeden z przywódców Wielkiej Rewolucji Francuskiej
- 1908 – urodził się aktor teatralny i filmowy Jan Kreczmar
- 1918 – urodził się autor wspomnień, pieśniarz Stanisław Grzesiuk
- 1943 – Florian Marciniak, pierwszy naczelnik Szarych Szeregów, został aresztowany przez gestapo
- 1948 – została uchwalona rezolucja ONZ dotycząca ochrony miasta Jerozolimy i jej mieszkańców
- 1998 – rozpoczęła się wojna erytrejsko-etiopska
8 maja 2023
8 maja: imieniny obchodzą m.in.: Stanisława, Stanisław i Wiktor
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1863 – pod Ignacewem koło Konina Moskale rozbili oddział Edmunda Taczanowskiego; niedobitki zdołał wyprowadzić Jan Kanty Działyński
- 1873 – urodził się hachan polskich Karaimów Hadżi Seraja Szapszał (na fotografii); tegoż dnia zmarł John Stuart Mill, angielski filozof, politolog i ekonomista, liberał, zwolennik równouprawnienia kobiet
- 1903 – urodził się francuski aktor komediowy Fernandel
- 1943 – w bunkrze przy ulicy Miłej 18 popełnił samobójstwo przywódca powstania w getcie warszawskim Mordechaj Anielewicz wraz z narzeczoną i towarzyszami (m.in. Efraimem Fondamińskim, obaj są patronami ulic w b. Dzielnicy Północnej); tegoż dnia po odkryciu przez Niemców schronu przy ul. Świętojerskiej 36 (obok szopu szczotkarzy), zostali rozstrzelani kryjący się tam Żydzi – wśród nich piszący wyłącznie po polsku poeta Władysław Szlengel (na fotografii) i jego żona
10 maja 2023
10 maja: imieniny obchodzą m.in.: Beatrycze, Gordiana i Samuel
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1503 – podczas swej czwartej i ostatniej podróży do Nowego Świata Krzysztof Kolumb jako pierwszy Europejczyk zobaczył Kajmany; nadał wtedy archipelagowi nazwę Las Tortugas od zaobserwowanych tam licznie żółwi morskich
- 1933 – austrofaszystowski rząd Engelberta Dollfussa zawiesił wybory federalne, krajowe i komunalne; w 22 miastach uniwersyteckich III Rzeszy odbyło się manifestacyjne palenie książek (na fotografii archiwalnej – Berlin) uznanych za „nieniemieckie”; tegoż dnia po dymisji rządu Aleksandra Prystora premierem Polski został Janusz Jędrzejewicz
- 1963 – urodził się Sławomir Skrzypek, prezes Narodowego Banku Polskiego
- 1973 – powstał Front Polisario – organizacja walcząca o wyzwolenie Sahary Zachodniej
- 2013 – niemiecka polityk Katharina Nocun objęła stanowisko sekretarza generalnego w Niemieckiej Partii Piratów
12 maja 2023
12 maja: imieniny obchodzą m.in.: Domicela, Dominik i Pankracy; Międzynarodowy Dzień Pielęgniarek
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
_underway_c1939.jpg)
- 1003 – zmarł papież Sylwester II, właściwie Gerbert z Aurillac – francuski uczony, filozof i wybitny matematyk, pierwszy papież pochodzący z Francji, inicjator uniwersalizmu chrześcijańskiego, w okresie jego pontyfikatu, który przypadał na lata 999-1003, został kanonizowany święty Wojciech, a w Gnieźnie utworzono metropolię biskupią
- 1828 – urodził się Dante Gabriel Rossetti, angielski poeta, tłumacz i malarz, pochodzenia włoskiego
- 1873 – urodził się kanadyjski malarz J.E.H. MacDonald, założyciel Grupy Siedmiu
- 1938 – wszedł do służby amerykański lotniskowiec USS Enterprise (CV-6) (na fotografii), który uczestniczył niemal we wszystkich głównych bitwach i kampaniach wojny na Pacyfiku
- 1983 – maturzysta Grzegorz Przemyk został zatrzymany i pobity przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej w komisariacie przy ul. Jezuickiej na Starym Mieście w Warszawie, w wyniku czego zmarł dwa dni później
- 2008 – zmarła Irena Sendlerowa (na fotografii z 1942 roku), działaczka społeczna i charytatywna, członek Rady Pomocy Żydom, organizatorka akcji ratowania dzieci z warszawskiego getta i umieszczania ich w polskich rodzinach, sierocińcach i klasztorach, w wyniku której uratowano ok. 2,5 tys. dzieci
14 maja 2023
14 maja: imieniny obchodzą m.in.: Bonifacy, Koryna i Maciej
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1643 – zmarł król Francji Ludwika XIII; tron objął jego czteroletni syn delfin Ludwik (późniejszy Ludwik XIV – Król Słońce); regentką została wdowa Anna Austriaczka
- 1868 – urodził się niemiecki lekarz żydowskiego pochodzenia Magnus Hirschfeld, jeden z prekursorów seksuologii, założyciel Wissenschaftlich-humanitäres Komitee, pierwszej organizacji działającej na rzecz praw osób homoseksualnych
- 1878 – zamordowany został japoński mąż stanu Toshimichi Ōkubo, uznawany za jednego z twórców współczesnej Japonii
- 1948 – z uwagi na upływający o północy Brytyjski Mandat Palestyny Dawid Ben Gurion ogłosił deklarację niepodległości podczas proklamacji państwa Izrael
- 1973 – na orbitę okołoziemską wyniesiono amerykańską stację kosmiczną Skylab (na fotografii z NASA)
- 1983 – zmarł Grzegorz Przemyk, maturzysta śmiertelnie pobity przez milicjantów. Był synem poetki i działaczki opozycyjnej PRL Barbary Sadowskiej
- 1993 – urodziła się amerykańska aktorka i piosenkarka Miranda Cosgrove, znana z serialu iCarly
16 maja 2023
16 maja: imieniny obchodzą m.in.: Andrzej, Jędrzej i Szymon
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1573 – przedstawiciele elekta Henryka Walezjusza zaprzysięgli „Artykuły henrykowskie” i „pacta conventa”, po czym marszałek wielki koronny Jan Firlej obwołał go królem
- 1763 – pierwsze spotkanie angielskiego leksykografa Samuela Johnsona ze szkockim prawnikiem Jamesem Boswellem, swym przyszłym biografem (obaj na portretach pędzla Joshuy Reynoldsa)
- 1833 – generał Antonio López de Santa Anna został po raz pierwszy prezydentem Meksyku
- 1863 – urodził się historyk literatury i krytyk literacki Aureli Drogoszewski, wydawca Pism Elizy Orzeszkowej
- 1943 – wysadzeniem w powietrze Wielkiej Synagogi na Tłomackiem zakończyło się niszczenie przez Niemców dzielnicy żydowskiej po upadku powstania w getcie warszawskim; tegoż dnia 617 Dywizjon Bombowy RAF rozpoczął przy użyciu „skaczących bomb” bombardowanie zapór na rzekach w Zagłębiu Ruhry
- 1953 – urodził się irlandzki aktor filmowy Pierce Brosnan; tegoż dnia zmarł Django Reinhardt, belgijski gitarzysta i kompozytor jazzowy romskiego pochodzenia
18 maja 2023
18 maja: imieniny obchodzą m.in.: Aleksandra, Eryk i Jan; Międzynarodowy Dzień Muzeów; Wniebowstąpienie Pańskie w Kościołach zachodnich
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 113 – w Rzymie dokonano uroczystego poświęcenia kolumny upamiętniającej zwycięstwo cesarza Trajana w wojnie z Dakami; opasujący kolumnę w 23 skrętach relief przedstawiający historię tej wojny tom jeden z najwybitniejszych przykładów rzeźby cesarstwa rzymskiego
- 1868 – urodził się ostatni car Rosji Mikołaj II Romanow, po dojściu do władzy bolszewików został zamordowany w roku 1918
- 1883 – urodził się niemiecki architekt modernistyczny Walter Gropius, jeden z głównych reprezentantów stylu międzynarodowego, założyciel uczelni artystyczno-rzemieślniczej Bauhaus (na ilustracji logo)
- 1913 – urodził się francuski piosenkarz i kompozytor Charles Trenet, autor tekstów ponad pięciuset piosenek, śpiewanych przez m.in. Yvesa Montanda, Édith Piaf i Maurice'a Chevaliera
- 1958 – wystawieniem operetki Richarda Heubergera pt. Bal w operze zainaugurował swą działalność Teatr Muzyczny w Gdyni
- 1973 – zmarła amerykańska sufrażystka Jeannette Rankin (na fotografii) związana z Partią Republikańską, pierwsza kobieta wybrana do Kongresu Stanów Zjednoczonych; pacyfistka z przekonań – była jedynym członkiem Izby Reprezentantów głosującym przeciwko przystąpieniu Stanów Zjednoczonych zarówno do pierwszej, jak i do drugiej wojny światowej
- 2013 – zmarł Marek Jackowski, muzyk rockowy, gitarzysta, kompozytor; był liderem zespołu Maanam oraz autorem jego największych przebojów, w tym Oprócz błękitnego nieba
20 maja 2023
20 maja: imieniny obchodzą m.in.: Aleksander, Bernardyn i Elfryda; dzień niepodległości Timoru Wschodniego
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1498 – Vasco da Gama wylądował w Kozhikode na Wybrzeżu Malabarskim
- 1573 – na sejmie elekcyjnym spisane zostały artykuły henrykowskie
- 1648 – zmarł król Polski Władysław IV
- 1873 – krawiec Jacob Davis oraz przedsiębiorca Levi Strauss uzyskali amerykański patent na dżinsy ze wzmocnionymi za pomocą nitów kieszeniami
- 1913 – we Wrocławiu otwarto Halę Stulecia (na fotografii); obiekt o charakterze widowiskowo-sportowym w stylu ekspresjonistycznym zaprojektował Max Berg
- 1953 – urodził się polski polityk i historyk Aleksander Hall, działacz opozycji w czasach PRL, po 1989 roku minister w rządzie Tadeusza Mazowieckiego, poseł na Sejm I i III kadencji
- 1983 – w czasopiśmie „Science” ukazały się artykuły dwóch niezależnych od siebie zespołów badawczych – jednego pod kierunkiem Roberta Gallo, drugiego prowadzonego przez Luca Montagniera – wskazujące, że za zakażenia AIDS odpowiedzialny może być nieznany wcześniej retrowirus; nazwano go później wirusem zespołu nabytego braku odporności (HIV) (na ilustracji schemat jego budowy)
22 maja 2023
22 maja: imieniny obchodzą m.in.: Helena, Ryta i Wiesław
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1813 – urodził się niemiecki kompozytor, dyrygent, poeta i teoretyk sztuki Richard Wagner, jeden z głównych przedstawicieli niemieckiego neoromantyzmu
- 1873 – zmarł powieściopisarz i poeta Alessandro Manzoni, czołowy przedstawiciel włoskiego romantyzmu, autor m.in. powieści historycznej pt. Narzeczeni
- 1973 – pracujący w Xerox PARC Robert Metcalfe opublikował notatkę opisującą koncepcję sieci Ethernet (na ilustracji schemat sieci)
- 1983 – zmarła eseistka i krytyczka teatralna Maria Czanerle
- 2003 – zmarła historyczka literatury, krytyczka literacka, bibliotekarka Maria Danilewicz-Zielińska; tegoż dnia pojawiło się pierwsze wydanie Memcached, sytemu buforowania pamięci podręcznej ogólnego przeznaczenia używanego m.in. przez serwis Wikipedia
- 2013 – dokonano oblotu amerykańskiego, prototypowego i bezzałogowego statku powietrznego Northrop Grumman MQ-4C Triton (na filmie)
24 maja 2023
24 maja: imieniny obchodzą m.in.: Amalia, Joanna i Zuzanna; dzień niepodległości Erytrei
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1543 – we Fromborku zmarł kanonik kapituły warmińskiej Mikołaj Kopernik – astronom i matematyk, prawnik, lekarz, tłumacz z greki; sformułował twierdzenie Kopernika, opisał prawidłowość znaną jako prawo Kopernika-Greshama, w naukowej formie przedstawił i rozpowszechnił teorię heliocentryczną Arystarcha z Samos (obraz Jana Matejki pt. „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem”)
- 1878 – urodziła się pisarka Helena Mniszkówna, autorka m.in. czterokrotnie zekranizowanego melodramatu Trędowata
- 1883 – w Nowym Jorku otwarto dla ruchu Most Brookliński (na chromolitografii z epoki i na współczesnej fotografii); zaprojektowana przez Johna Augustusa Roeblinga budowla w stylu neogotyckim z charakterystycznymi wysokimi łukami była w momencie ukończenia najdłuższym mostem wiszącym na świecie, po raz pierwszy w historii zastosowano również wtedy w konstrukcji mostu liny skręcane ze stalowych drutów
- 1963 – urodził się amerykański pisarz Michael Chabon, laureat Nagrody Pulitzera w dziedzinie literatury oraz nagród Nebula, Hugo i Locusa, autor m.in. powieści Związek żydowskich policjantów
- 1988 – podczas prac rozbiórkowych kamienicy w Środzie Śląskiej została odkryta i częściowo rozgrabiona druga część tzw. skarbu średzkiego; na ten jeden z najcenniejszych skarbów odnalezionych na terenie Europy, składają się średniowieczne monety i klejnoty monarchów czeskich, a najcenniejsze znalezisko to złota korona zdobiona kamieniami szlachetnymi
- 1993 – Erytrea proklamowała niepodległość; prezydentem państwa został (sprawujący do dziś ten urząd) Isajas Afewerki
- 2003 – przywódcą litewskiej centroprawicowej partii Związek Ojczyzny został Andrius Kubilius
26 maja 2023
26 maja: imieniny obchodzą m.in.: Alwina, Filip Neriusz i Zachariasz; Dzień Matki
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1303 – w Pradze odbył się ślub króla Wacława II z Ryksą Elżbietą i jej koronacja na królową Czech i Polski
- 1693 – zmarła Marie-Madeleine Pioche de la Vergne, lepiej znana jako Madame de La Fayette (na rycinie), francuska arystokratka i pisarka, autorka m.in. Księżny de Clèves uznawanej za prototyp powieści psychologicznej, gospodyni salonu literackiego, w którym bywali m.in. pani de Sévigné, Jean de La Fontaine i François de La Rochefoucauld
- 1828 – na ulicach Norymbergi pojawił się Kaspar Hauser, tajemniczy znajda okrzyknięty „sierotą Europy”; miał mieć powiązania z wielkoksiążęcą dynastią badeńską, a jego postać zainspirowała licznych artystów, m.in. Paula Verlaine'a (wiersz Kaspar Hauser śpiewa) i Wernera Herzoga (Zagadka Kaspara Hausera)
- 1863 – powstanie styczniowe: odziały powstańcze pod wodzą gen. Edmunda Różyckiego odniosły błyskotliwe zwycięstwo w bitwie pod Salichą nad moskiewskim odziałem karnym dowodzonym przez kpt. Łomonosowa
- 1873 – urodził się norweski malarz, grafik i karykaturzysta Olaf Gulbransson, wieloletni współpracownik niemieckiego czasopisma satyrycznego „Simplicissimus”
- 1878 – urodziła się amerykańska tancerka Isadora Duncan, żona rosyjskiego poety Siergieja Jesienina, którego poznała podczas pobytu w Moskwie
- 1923 – na torze de la Sarthe odbył się pierwszy wyścig 24h Le Mans (na ilustracji plakat); zadaniem jego uczestników jest przejechanie jak największej liczby okrążeń w ciągu dokładnie jednej doby
28 maja 2023
28 maja: imieniny obchodzą m.in.: Balladyna, Emil i Jaromir; Zesłanie Ducha Świętego w Kościołach zachodnich
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1828 – urodził się założyciel Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, szwajcarski filantrop Henri Dunant (na fotografii), laureat pierwszej Pokojowej Nagrody Nobla przyznanej w 1901 r.
- 1843 – zmarł amerykański leksykograf Noah Webster (na portrecie pędzla Samuela Morse’a), wydawca, reformator ortografii angielskiej, autor m.in. An American Dictionary of the English Language – jego nazwisko stało się dla Amerykanów synonimem wyrazu „słownik”
- 1908 – urodził się angielski pisarz Ian Fleming, oficer brytyjskiego wywiadu; po odejściu ze służby zasłynął jako autor powieści szpiegowskich, których bohaterem był James Bond
- 1948 – żydowska organizacja paramilitarna Hagana została przekształcona w Siły Obronne Izraela
- 1968 – urodziła się australijska piosenkarka Kylie Minogue
- 1983 – dyrektor sekcji polskiej Radia Wolna Europa Zdzisław Najder (skądinąd znawca twórczości i biograf Josepha Conrada) został przez polski sąd zaocznie skazany na karę śmierci za współpracę z amerykańskim wywiadem
- 2008 – Zgromadzenie Narodowe w Nepalu oficjalnie zniosło monarchię i proklamowało federalną republikę demokratyczną
30 maja 2023
30 maja: imieniny obchodzą m.in.: Żaneta, Ferdynand i Joanna
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
_underway_c1939.jpg){kind=link}
- 1593 – zmarł angielski dramatopisarz Christopher Marlowe
- 1708 – urodził się gdańszczanin Daniel Gralath, przyrodnik i badacz elektryczności, prawnik i burmistrz gdański; zainicjował powstanie Wielkiej Alei między Gdańskiem a Wrzeszczem
- 1913 – przyjęcie przez Turcję podyktowanych przez zwycięskie państwa bałkańskie warunków pokoju (jednym z nich była niepodległość Albanii) zakończyło I wojnę bałkańską
- 1943 – urodziła się polska biolog Simona Kossak, profesor nauk leśnych, pomysłodawczyni odstraszacza UOZ-1
- 1948 – urodziła się polska piosenkarka Alicja Majewska, solistka zespołu Partita (na fotografii)
- 1958 – dokonano oblotu amerykańskiego odrzutowego samolotu pasażerskiego dalekiego zasięgu Douglas DC-8 (na fotografii)
- 1993 – zmarł Sun Ra, amerykański kompozytor jazzowy, pianista, poeta i filozof